New Zealand trong tình trạng báo động vì nước biển ấm lên nhanh hơn 34% trung bình toàn cầu

5 giờ trướcBài gốc

Báo cáo "Our Marine Environment 2025" (Tō Tātou Taiao Moana) do Bộ Môi trường và Cơ quan Thống kê New Zealand (Stats NZ) công bố ngày 8/10, vẽ nên bức tranh đáng báo động về tình trạng biến đổi khí hậu đang "siết chặt" vùng biển quốc đảo này. Các đại dương bao quanh New Zealand đang ấm lên với tốc độ nhanh hơn 34% so với mức trung bình toàn cầu, dẫn đến mực nước biển dâng cao, axit hóa đại dương và các đợt nắng nóng biển ngày càng dữ dội, đe dọa trực tiếp đến cộng đồng ven biển, hạ tầng kinh tế và đa dạng sinh học biển.

Báo cáo ba năm một lần này, dựa trên dữ liệu thống kê, nghiên cứu khoa học và quan sát thực địa từ 1982-2023, nhấn mạnh rằng nhiệt độ bề mặt biển ở bốn vùng đại dương quanh New Zealand đã tăng trung bình 0,16-0,26°C mỗi thập kỷ - cao hơn đáng kể so với tốc độ ấm lên toàn cầu. Nguyên nhân chính được quy cho sự gián đoạn dòng hải lưu giữa New Zealand và Nam Cực, kết hợp với thay đổi lưu thông khí quyển, khiến nước ấm cận nhiệt đới "xâm nhập" mạnh mẽ hơn. Kết quả là, từ năm 2000, New Zealand đã ghi nhận hơn 50 đợt nắng nóng biển (marine heatwaves), với đợt dài nhất kéo dài 120 ngày vào năm 2023, gây tẩy trắng san hô, bùng nổ tảo độc và tử vong hàng loạt ở các loài như bọt biển, rong biển Nam Cực và chim cánh cụt mắt vàng.

Bãi biển ở Orewa, phía Bắc Auckland, New Zealand.

Một phát hiện đột phá trong báo cáo là sự dịch chuyển 120 km về phía Tây của Subtropical Front - ranh giới tự nhiên giữa nước lạnh cận Nam Cực và nước ấm cận nhiệt đới. Đây là lần đầu tiên các nhà khoa học ghi nhận sự thay đổi quy mô lớn của dòng hải lưu chính quanh New Zealand, có thể gây "tác động khổng lồ" đến chuỗi thức ăn biển, từ san hô, tảo bẹ đến đàn cá và plankton. Shane Geange, cố vấn biển của Bộ Bảo tồn (Department of Conservation), cảnh báo: "Biến đổi khí hậu đang làm trầm trọng hóa các vấn đề hiện có ở đại dương của chúng ta. Chúng ta giờ đây có đủ bằng chứng để hành động, và trì hoãn sẽ gây hại thêm cho hệ sinh thái biển."

Về rủi ro xã hội và kinh tế, báo cáo ước tính khoảng 219.000 ngôi nhà ven biển, trị giá 180 tỷ NZD (khoảng 104 tỷ USD), đang nằm trong vùng ngập lụt ven biển và nội địa, ảnh hưởng đến hơn 200.000 cư dân. Hơn 26 tỷ NZD hạ tầng quan trọng như đường sá, đường sắt cũng đối mặt với hư hại từ bão lũ và triều cường.

Đến năm 2050, dưới kịch bản mực nước biển dâng trung bình, khoảng 10.000 ngôi nhà và 1.200 km hạ tầng có thể bị xói mòn hoặc ngập; con số này tăng vọt lên 34.000 ngôi nhà và 3.500 km vào năm 2100. Mực nước biển quanh New Zealand đã tăng trung bình 4,2 mm/năm kể từ 1993, và dự báo sẽ dâng thêm 20-30 cm vào năm 2050 tại một số khu vực - ngưỡng có thể biến các cơn bão ven biển "trăm năm có một" thành sự kiện hàng năm.

Bà Alison Collins, Cố vấn Khoa học trưởng của Bộ Môi trường, nhấn mạnh: "Biến đổi khí hậu không còn là vấn đề ở nơi nào xa xôi... Nó đang tác động trực tiếp đến đại dương và bờ biển của chúng ta. Vùng ven biển đang bị siết chặt. Môi trường ven biển có tầm quan trọng của tuyệt đối, chúng ta cần dựa vào môi trường biển, cần cho nhà cửa, cộng đồng, sinh kế và sự kết nối với cuộc sống hàng ngày."

Tác động kinh tế cũng rất nghiêm trọng: Axit hóa đại dương (pH giảm 0,1 đơn vị kể từ thời kỳ tiền công nghiệp) và ấm lên đang đe dọa ngành đánh bắt và nuôi trồng thủy sản, đóng góp 1,1 tỷ NZD trực tiếp vào GDP, thêm 1,1 tỷ gián tiếp và hỗ trợ hơn 14.000 việc làm. Đến năm 2022, 428 loài ngoại lai đã xâm nhập vùng biển New Zealand, với 266 loài đã định cư, làm phức tạp thêm áp lực lên hệ sinh thái bản địa.

Báo cáo kêu gọi mở rộng nghiên cứu và giám sát để lấp đầy khoảng trống kiến thức, đồng thời thúc đẩy các giải pháp dựa trên thiên nhiên như phục hồi đầm lầy, cồn cát và thực vật bản địa để tăng khả năng chống chịu.

Dù New Zealand đang tăng cường theo dõi, báo cáo nhấn mạnh quốc đảo này cần phải hành động khẩn cấp: Thay đổi quản lý môi trường biển, đầu tư thích ứng khí hậu và hợp tác cộng đồng để bảo vệ tương lai bền vững. Là một quốc đảo phụ thuộc vào biển cả, New Zealand đang đối mặt với "cú sốc" từ biến đổi khí hậu, nhưng cũng có cơ hội dẫn dắt toàn cầu trong bảo tồn đại dương nếu hành động kịp thời.

Bảo Loan

Nguồn Kinh tế Môi trường : https://kinhtemoitruong.vn/bien-new-zealand-am-len-nhanh-hon-34-so-voi-trung-binh-toan-cau-102583.html