Tuần dương hạm hạt nhân Pyotr Veliky là soái hạm của Hạm đội Phương Bắc Nga và cũng là một trong những chiến hạm lớn nhất còn hoạt động trên thế giới.
Ban đầu con tàu mang tên Yuri Andropov, được hạ thủy vào ngày 17/12/1986 và sau đó đổi tên thành Pyotr Veliky vào năm 1992.
Sau hơn một thập kỷ hoàn thiện và thử nghiệm, tàu chính thức biên chế vào Hải quân Nga vào ngày 25/12/1998.
Với lượng giãn nước lên tới 25.860 tấn khi toàn tải, chiều dài 252 mét và chiều rộng 28,5 mét, Pyotr Veliky được trang bị hai lò phản ứng hạt nhân KN-3 kết hợp với hai turbine hơi tổng công suất 140.000 mã lực, giúp tàu đạt tốc độ tối đa 32 hải lý/giờ và tầm hoạt động khoảng 1.850 hải lý.
Về vũ khí, Pyotr Veliky là một tổ hợp đa năng, có khả năng tác chiến chống tàu mặt nước, tàu ngầm, phòng không và phòng thủ tên lửa đạn đạo.
Tàu mang theo 20 tên lửa P-700 Granit (SS-N-19), 12 bệ phóng S-300F, 2 bệ phóng Osa-MA, 8 khẩu pháo AK-630 và 10 ống phóng ngư lôi cỡ 533 mm.
Nhờ trang bị này, Pyotr Veliky vừa là một biểu tượng sức mạnh hải quân vừa có khả năng tác chiến toàn diện trong các kịch bản hiện đại.
Trong suốt thời gian phục vụ, Pyotr Veliky đã tham gia nhiều cuộc tập trận lớn ở Biển Barents và Biển Bắc, thể hiện vai trò soái hạm và trung tâm chỉ huy trên biển.
Tuy nhiên, sau hơn 25 năm hoạt động, tình trạng kỹ thuật của tàu đã xuống cấp. Việc bảo dưỡng lò phản ứng hạt nhân, hệ thống điện tử và vũ khí trở nên ngày càng tốn kém, đồng thời yêu cầu đội ngũ kỹ thuật cao cấp.
Hiện tại, tàu được bảo trì tại xưởng Sevmash ở Severodvinsk, trong khi tàu "anh em" Admiral Nakhimov vừa được đại tu toàn diện và đã trở thành soái hạm thay thế.
Trong bối cảnh này, Nga đang cân nhắc đưa tuần dương hạm hạt nhân Pyotr Veliky ra khỏi biên chế.
Lý do trước hết nằm ở tuổi thọ và tình trạng kỹ thuật. Pyotr Veliky được hạ thủy từ năm 1986 và chính thức biên chế năm 1998. Sau hơn 25 năm phục vụ, hệ thống động cơ hạt nhân, vũ khí và điện tử đã xuống cấp.
Việc bảo dưỡng một con tàu có lượng giãn nước trên 24.000 tấn, chạy bằng lò phản ứng hạt nhân, đòi hỏi chi phí khổng lồ và nguồn nhân lực kỹ thuật cao.
Thứ hai, tàu "anh em" Admiral Nakhimov, đã được đại tu toàn diện với việc trang bị các hệ thống vũ khí hiện đại như tên lửa siêu vượt âm Zircon, Kalibr và hệ thống phòng không mới đã đi vào hoạt động.
Tuần dương hạm Pyotr Veliky hiện không được lên kế hoạch nâng cấp lớn, mà chỉ duy trì hoạt động cơ bản.
Do vậy, việc duy trì cùng lúc hai chiến hạm khổng lồ cùng lớp là quá sức trong bối cảnh kinh tế và công nghiệp quốc phòng Nga bị hạn chế bởi xung đột và cấm vận.
Ngoài ra, xu thế hải quân hiện đại cũng khiến những chiến hạm hạt nhân khổng lồ như lớp Kirov dần mất đi vị thế.
Nga hiện chú trọng phát triển tàu hộ vệ cỡ nhỏ, tàu ngầm, cùng tên lửa tầm xa có thể phóng từ nhiều nền tảng khác nhau. Điều này được cho là phù hợp hơn với chiến lược chống tiếp cận (A2/AD) và phòng thủ vùng biển gần.
Tóm lại, Pyotr Veliky có thể bị loại biên không phải vì thiếu sức mạnh, mà vì chi phí duy trì quá cao, công nghệ đã lạc hậu và chiến lược hải quân Nga thay đổi.
Việc tập trung vào chiến hạm như Admiral Nakhimov và các tàu nhỏ cơ động được coi là lựa chọn hợp lý hơn đối với Nga trong giai đoạn hiện nay.
Việt Hùng
Theo Bulgarian Military, Defence Blog, Military Today