Nga – Mỹ và bàn cờ hòa bình Ukraine

3 giờ trướcBài gốc

Tuyên bố của Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio hôm 8/8, rằng Mỹ đã có “một số hiểu biết” về điều kiện hòa bình của Nga, vốn đã gây chú ý, nay càng trở nên nổi bật khi Tổng thống Donald Trump xác nhận sẽ gặp Tổng thống Vladimir Putin tại Alaska vào ngày 15/8. Cuộc gặp này, được cả Nhà Trắng và Điện Kremlin xác nhận, là dấu hiệu rõ ràng cho thấy những tín hiệu ngoại giao ban đầu đang chuyển thành hành động cụ thể.

Tổng thống Donald Trump và người đồng cấp Vladimir Putin tại một cuộc gặp ở Osaka (Nhật Bản), tháng 6/2019.

Thời điểm của cuộc gặp cũng nói lên nhiều điều. Chiến sự trên thực địa vẫn giằng co, các tuyến phòng thủ được củng cố, trong khi nguồn viện trợ từ phương Tây cho Ukraine có dấu hiệu chậm lại. Trong bối cảnh đó, một Hội nghị Thượng đỉnh Mỹ - Nga, lại diễn ra trên đất Mỹ, mang ý nghĩa biểu tượng và chiến lược sâu sắc. Nó cho thấy Washington đang muốn giành lại thế chủ động trên bàn cờ ngoại giao, đồng thời gửi tín hiệu tới cả đồng minh lẫn đối thủ rằng Mỹ vẫn là trung tâm điều phối mọi tiến trình hòa giải, bất kể nỗ lực trung gian từ Thổ Nhĩ Kỳ, Saudi Arabia, Brazil hay Trung Quốc.

Theo truyền thông quốc tế, trọng tâm thảo luận giữa hai nhà lãnh đạo sẽ xoay quanh khả năng ngừng bắn và thậm chí là một thỏa thuận hoán đổi lãnh thổ - phương án vốn gây tranh cãi nhưng từng xuất hiện trong nhiều kịch bản giải pháp cho xung đột. Điện Kremlin không chỉ coi cuộc gặp là “rất hợp lý” mà còn bày tỏ hy vọng Tổng thống Trump sẽ sớm thăm Nga.

Trong khi đó, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã lên tiếng khẳng định Kiev sẽ không chấp nhận bất kỳ giải pháp nào nếu không trực tiếp tham gia đàm phán và sẽ không “tặng” bất kỳ phần lãnh thổ nào cho Nga. Lập trường kiên quyết này phản ánh nỗi lo ngại rằng các quyết định then chốt có thể được bàn thảo bên ngoài mà không có tiếng nói của Ukraine, đặt nước này trước nguy cơ bị gạt ra ngoài một tiến trình có ảnh hưởng trực tiếp tới vận mệnh quốc gia.

Với Nga, việc để Mỹ “hiểu” điều kiện hòa bình và đồng ý gặp trực tiếp là cách giữ thế chủ động. Đây không chỉ là dấu hiệu mở cửa đàm phán mà còn là phép thử với khả năng nhượng bộ và phản ứng của Mỹ, Kiev và châu Âu. Trước đây, Nga từng áp dụng chiến thuật tương tự trước Minsk 2015, vừa duy trì áp lực chiến trường, vừa hé lộ điều kiện để thử phản ứng đối phương. Lần này, sự xuất hiện của một cuộc gặp thượng đỉnh ngay trên lãnh thổ Mỹ cũng là thông điệp cho thấy Moscow sẵn sàng đưa bàn cờ từ chiến trường sang đối thoại nếu các điều kiện được đáp ứng.

Phản ứng từ châu Âu và NATO cho thấy sự phân hóa. Một số nước, đặc biệt ở Đông Âu, lo ngại rằng cuộc gặp có thể dẫn tới việc phương Tây ngầm thừa nhận hiện trạng chiến trường, gây bất lợi cho Kiev. Ngược lại, một số quốc gia ở Nam bán cầu, vốn từ lâu kêu gọi hòa đàm, coi đây là cơ hội để thúc đẩy các sáng kiến trung gian. Trung Quốc, với đề xuất hòa bình 12 điểm đưa ra từ năm 2023, chắc chắn sẽ theo dõi sát để tìm cơ hội gia tăng ảnh hưởng.

Việc Mỹ công khai “hiểu biết” điều kiện hòa bình của Nga trước thềm cuộc gặp Alaska vừa là bước chuẩn bị dư luận, vừa là đòn thử chiến lược. Nó cho phép Washington kiểm tra phản ứng của nhiều bên cùng lúc, đồng thời củng cố hình ảnh của chính quyền Tổng thống Donald Trump như một nhà thương lượng quyết đoán. Kinh nghiệm lịch sử cho thấy những tiến trình ngoại giao lớn thường bắt đầu từ các tín hiệu nhỏ, như Thượng đỉnh Reykjavik 1986 giữa hai ông Ronald Reagan và Mikhail Gorbachev, nơi mà một cuộc gặp tưởng chừng không mang lại kết quả đã đặt nền móng cho những hiệp ước kiểm soát vũ khí quan trọng sau đó.

Tuy nhiên, một cuộc gặp thượng đỉnh không đồng nghĩa với đột phá ngay lập tức. Khoảng cách giữa lập trường của Moscow và Kiev vẫn rất lớn, đặc biệt ở vấn đề lãnh thổ, bảo đảm an ninh và trách nhiệm pháp lý. Việc đề cập đến “hoán đổi lãnh thổ” ngay từ đầu có thể khiến dư luận Ukraine phản ứng dữ dội, thu hẹp dư địa chính trị cho bất kỳ thỏa thuận nào.

Ngược lại, với Nga, thành công của cuộc gặp cũng phụ thuộc vào việc Washington sẵn sàng chấp nhận những điều kiện mà Moscow coi là bất khả xâm phạm. Nhìn từ góc độ chiến lược, diễn biến này đánh dấu một bước dịch chuyển quan trọng từ những tín hiệu ban đầu sang một kênh tiếp xúc cấp cao có khả năng định hình cục diện xung đột. Nó cho thấy cả Washington và Moscow đều muốn chứng tỏ mình là bên nắm quyền chủ động trong việc đặt ra luật chơi cho bất kỳ tiến trình hòa bình nào.

Nhưng cũng giống như nhiều thượng đỉnh trong lịch sử, từ nay đến ngày diễn ra cuộc gặp, từng lời nói và động thái ngoại giao sẽ được cân nhắc kỹ lưỡng. Nếu được chuẩn bị với kịch bản rõ ràng và sự đồng thuận tối thiểu của các bên liên quan, Alaska có thể mở ra một chương mới cho hồ sơ Ukraine. Ngược lại, nếu thiếu nền tảng vững chắc, nó sẽ chỉ là một phép thử để đo lường ý chí và khoảng cách vẫn còn quá lớn giữa chiến trường và bàn đàm phán.

Từ nay đến ngày 15/8, thế giới sẽ dõi theo không chỉ cuộc gặp giữa hai nhà lãnh đạo mà cả những gì diễn ra bên lề, từ các tín hiệu hậu trường cho tới phản ứng của Kiev và các đồng minh. Trong bối cảnh mùa khô đối thoại đã kéo dài, Alaska có thể trở thành nơi khai sinh một tiến trình hòa bình đầy chông gai nhưng cần thiết, hoặc chỉ là một nước đi chiến thuật trong bàn cờ địa chính trị phức tạp nhất hiện nay.

Khổng Hà

Nguồn CAND : https://cand.com.vn/binh-luan-quoc-te/nga--my-va-ban-co-hoa-binh-ukraine-i777547/