Nhưng dưới góc nhìn chiến lược, đây không chỉ là một bước tiến công nghệ, mà còn là một canh bạc với môi trường, an ninh và cán cân quyền lực toàn cầu.
Trong bối cảnh địa chính trị phức tạp, việc Nga thử tên lửa hạt nhân “Skyfall” được coi là bước đi nhằm khẳng định sức mạnh (trong ảnh: Một tên lửa đạn đạo xuyên lục địa được phóng trong cuộc tập trận hạt nhân của Nga). Ảnh: Bộ Quốc phòng Nga
Tín hiệu từ vùng băng giá
Những tuần gần đây, Novaya Zemlya-quần đảo băng giá ở Bắc Cực bất ngờ trở thành tâm điểm chú ý của giới quan sát quân sự. Nga ban hành lệnh đóng cửa một dải không phận dài 500 km, bao phủ vùng biển rộng tới 40.000 km², động thái thường gắn với các cuộc thử nghiệm vũ khí chiến lược. Song song đó, 4 tàu quân sự và dân sự xuất hiện dày đặc tại Biển Barents, hai máy bay vận tải chuyên dụng của Tập đoàn năng lượng hạt nhân Rosatom hạ cánh xuống khu vực và hình ảnh vệ tinh cho thấy hoạt động tất bật tại bãi phóng Pankovo.
Sự xuất hiện của WC-135R-máy bay “đánh hơi hạt nhân” của Mỹ gần khu vực càng làm tăng suy đoán rằng đây là giai đoạn chuẩn bị cho một vụ thử nghiệm đặc biệt. Washington rõ ràng không chỉ quan tâm tới yếu tố quân sự, mà còn tới nguy cơ rò rỉ phóng xạ.
Hệ thống siêu tên lửa đạn đạo liên lục địa RS-28 Sarmat. Ảnh: The Times of India
“Burevestnik không chỉ là một vũ khí. Nó là thông điệp chính trị và chiến lược mà Moskva muốn gửi tới phương Tây”-chuyên gia an ninh Na Uy Lars Østensen nhận định. Theo ông, Nga đang tận dụng thời điểm thế giới bị cuốn vào nhiều điểm nóng khác để khẳng định rằng họ vẫn sở hữu những “quân bài” có thể thay đổi cục diện.
Burevestnik-NATO gọi là “Skyfall” lần đầu được Tổng thống Vladimir Putin công bố năm 2018. Được thiết kế với động cơ hạt nhân kết hợp scramjet, nó có khả năng bay ở độ cao thấp, né tránh radar và lý thuyết cho phép di chuyển hàng chục nghìn km mà không cần tiếp nhiên liệu. Tính năng này mở ra kịch bản vũ khí có thể “lơ lửng” trong không phận quốc tế trước khi nhận lệnh tấn công, khiến các hệ thống phòng thủ gần như bất lực.
Tuy nhiên, công nghệ đột phá này cũng đi kèm rủi ro lớn. Một lò phản ứng thu nhỏ gắn trên tên lửa đồng nghĩa với việc bất kỳ sự cố nào cũng có thể phát tán phóng xạ. “Ngay cả khi không có đầu đạn hạt nhân, việc phá hủy động cơ hạt nhân khi rơi cũng gây ô nhiễm lâu dài”-tiến sĩ Helene Grønn, chuyên gia môi trường hạt nhân tại Oslo cảnh báo.
Không phải ngẫu nhiên mà Na Uy đặc biệt lo ngại: khoảng cách từ Novaya Zemlya tới biên giới nước này chỉ khoảng 900 km. Lịch sử đã ghi nhận ít nhất một sự cố năm 2019, khi một vụ thử nghiệm tương tự ở Biển Trắng gây nổ và rò rỉ phóng xạ, khiến nhiều kỹ sư thiệt mạng và vùng biển bị ô nhiễm.
Con dao hai lưỡi của sức mạnh “không giới hạn”
Trong lý thuyết răn đe hạt nhân, vũ khí có tầm bắn toàn cầu và khả năng né tránh phòng thủ gần như tuyệt đối là “giấc mơ” của bất kỳ cường quốc nào. Nếu Burevestnik vận hành đúng như tuyên bố, nó sẽ phá vỡ thế cân bằng hiện tại, buộc Mỹ và NATO phải tìm kiếm giải pháp đối phó từ phát triển công nghệ đánh chặn mới tới tăng cường triển khai hệ thống cảnh báo sớm.
Tên lửa Sarmat được nạp xuống silo. Ảnh: RT
Nhưng chính yếu tố “không giới hạn” lại biến Burevestnik thành con dao hai lưỡi. “Khi một bên sở hữu công nghệ vượt trội, bên kia sẽ không ngồi yên. Sự leo thang gần như là điều không thể tránh khỏi”-nhà phân tích quốc phòng Matthew Harries thuộc IISS nhận định. Cuộc chạy đua này có thể tái khởi động không chỉ ở cấp độ chiến lược, mà còn ở cấp độ công nghệ, với những khoản đầu tư khổng lồ vào lĩnh vực vũ khí siêu thanh và hạt nhân.
Nguy cơ không chỉ nằm ở xung đột quân sự, mà còn ở tác động môi trường. Một vụ thử thất bại hoặc sự cố trên hành trình có thể để lại vùng đất nhiễm xạ kéo dài hàng thập kỷ, đặc biệt nguy hiểm tại Bắc Cực-khu vực vốn mong manh về sinh thái và có vai trò then chốt trong điều hòa khí hậu toàn cầu. Tác động dây chuyền từ sự cố phóng xạ có thể lan ra ngoài biên giới Nga, ảnh hưởng đến cả chuỗi thực phẩm và sức khỏe cộng đồng ở nhiều quốc gia.
Hình ảnh minh họa về kho vũ khí hạt nhân Nga. Đồ họa: NTV
Việc Nga tiếp tục thúc đẩy dự án Burevestnik, bất chấp rủi ro và áp lực quốc tế, cho thấy Moskva sẵn sàng chấp nhận mạo hiểm để duy trì vị thế răn đe. Với họ, thành công của Burevestnik không chỉ là chiến thắng công nghệ, mà còn là đòn cảnh báo với mọi đối thủ rằng cán cân sức mạnh vẫn có thể xoay chuyển.
Thế nhưng, như mọi canh bạc, phần thưởng lớn luôn đi kèm nguy cơ mất trắng. Burevestnik, với “tầm bắn không giới hạn” và “rủi ro không giới hạn” trở thành biểu tượng của một thời kỳ mà khoảng cách giữa sức mạnh và thảm họa chưa bao giờ mong manh đến vậy.
PHẠM NGỌC