Nga vượt phương Tây trong cuộc đua ngành công nghiệp quân sự

7 giờ trướcBài gốc

Biên đội xe tăng T-80 hành tiến vào vị trí chiến đấu trong một cuộc thao diễn quân sự. Ảnh: TTXVN

Theo trang tin quân sự bulgarianmilitary.com ngày 11/4, hơn 3 năm sau khi Nga phát động chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine, một thực tế đáng ngạc nhiên đã được tiết lộ qua báo cáo của Viện Nghiên cứu Quốc phòng và An ninh (RUSI) có trụ sở tại Anh mới đây: Nga đã huy động 1.400 doanh nghiệp tham gia vào tổ hợp công nghiệp - quân sự ngay từ tháng 5/2022, với 4,5 triệu lao động phục vụ cho chiến dịch trên.

Thay vì sụp đổ kinh tế và quân sự như nhiều chuyên gia phương Tây dự đoán vào đầu năm 2023, Nga đã chuyển đổi thành công cơ sở hạ tầng hiện có sang phục vụ nhu cầu quốc phòng. Báo cáo "Chiến thắng trong cuộc chiến công nghiệp: So sánh Nga, châu Âu và Ukraine, 2022–24" của RUSI chỉ ra rằng trong số 1.400 doanh nghiệp được huy động, 75% tập trung vào sản xuất và 25% vào nghiên cứu phát triển.

Phó Thủ tướng Nga Denis Manturov tiết lộ rằng các doanh nghiệp quốc phòng đã tăng sản lượng 50% so với mức trước xung đột. Moskva cũng mở rộng đáng kể ngân sách quốc phòng, ước tính đạt 7,5% GDP vào năm 2024, đồng thời chuyển hướng các quỹ từ các lĩnh vực dân sự như y tế và giáo dục để giải phóng tiền mặt.

Di sản Liên Xô: Lợi thế độc đáo của Nga

Khả năng huy động nhanh chóng của Nga phần lớn xuất phát từ di sản Liên Xô. Trong Chiến tranh Lạnh, Liên Xô đã xây dựng một tổ hợp công nghiệp quân sự khổng lồ được thiết kế để sản xuất số lượng lớn thiết bị cho một cuộc đụng độ tiềm tàng với NATO. Các nhà máy, chuỗi cung ứng và cấu trúc chỉ huy tập trung được thiết kế để chịu được áp lực.

Sau khi Liên Xô sụp đổ năm 1991, phần lớn cơ sở hạ tầng này bị hư hỏng hoặc bỏ hoang nhưng không biến mất. Trong những năm trước 2022, đặc biệt sau khi sáp nhập Crimea năm 2014, Nga đã bắt đầu tái cấp vốn cho các cơ sở này để đối phó với các lệnh trừng phạt của phương Tây.

Nga cũng đã chọn chiến lược sản xuất vũ khí "đủ tốt" với số lượng lớn thay vì theo đuổi công nghệ tối tân. Ví dụ về xe tăng T-72, một thiết kế từ thời Liên Xô, cho thấy cách tiếp cận này. Đây là phương tiện chiến đấu khổng lồ nặng 41 tấn được trang bị pháo nòng trơn 125mm có khả năng bắn nhiều loại đạn, từ đạn nổ mạnh đến đạn chống tăng có điều khiển.

Theo Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS) cũng có trụ sở tại Anh, khoảng 80% lượng xe tăng được Nga đưa vào sử dụng kể từ năm 2022 là các nền tảng cũ được hiện đại hóa thay vì chế tạo mới. Chi phí tân trang một chiếc T-72 dưới 1 triệu USD, trong khi mỗi xe tăng Abrams mới do Mỹ sản xuất có giá hơn 10 triệu USD.

Cách tiếp cận này phản ánh bài học lịch sử từ Thế chiến II, khi Liên Xô đã sản xuất xe tăng và pháo binh vượt trội hơn Đức Quốc xã không phải nhờ công nghệ vượt trội mà nhờ khối lượng lớn. Xe tăng T-34 của Liên Xô, với lớp giáp nghiêng và súng 76,2mm, kém tinh vi hơn Panther của Đức nhưng được chế tạo nhanh chóng với hơn 50.000 xe từ dây chuyền lắp ráp vào cuối chiến tranh.

Khi phương Tây áp đặt các lệnh trừng phạt nhằm cắt đứt nguồn cung công nghệ cao như vi mạch, Nga đã nhanh chóng chuyển hướng. Bằng chứng từ chiến trường Ukraine được phân tích bởi tổ chức "Conflict Armament Research" (Nghiên cứu Vũ khí Xung đột) cho thấy thiết bị bay không người lái và tên lửa của Nga ngày càng sử dụng nhiều linh kiện từ các bên trung gian khác.

Theo báo cáo năm 2024 của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) có trụ sở tại Mỹ, Trung Quốc đã trở thành nhà cung cấp chính các mặt hàng sử dụng kép như chất bán dẫn, giúp Nga duy trì sản xuất bất chấp các biện pháp kiểm soát xuất khẩu.

Điểm yếu của phương Tây và hạn chế của Ukraine

Trong khi Nga hoặc Ukraine hoạt động theo sự phối hợp tập trung, ngành công nghiệp quốc phòng châu Âu bị phân mảnh giữa các quốc gia, dẫn đến kém hiệu quả và thiếu hợp tác.

Châu Âu thường đầu tư vào các dự án tiên tiến như Hệ thống Không quân Chiến đấu Tương lai Pháp-Đức, vốn sẽ mất nhiều năm để hoàn thiện. Trong khi đó, Nga tập trung vào sản xuất hàng loạt thiết bị "đủ tốt" như T-72 hoặc đạn pháo 152mm.

Leopard 2 của Đức, một xe tăng 62 tấn với pháo 120mm và hệ thống quang học tiên tiến, có thể sánh ngang với bất kỳ xe tăng nào của Nga, nhưng sản xuất chậm chạp với không quá 100 xe mỗi năm và nhiều quốc gia ngần ngại bán cho Ukraine.

Trong khi đó, theo báo cáo của Defense News, Mỹ đã đẩy mạnh sản xuất đạn pháo với mục tiêu 100.000 viên đạn 155mm mỗi tháng vào năm 2025, nhưng vẫn thấp hơn nhiều so với ước tính 2,5 triệu viên đạn mỗi năm của Nga.

Mặc dù thiếu sự chuẩn bị trước xung đột như Nga, Ukraine đã tăng cường sản xuất, dựa vào các thiết kế của Liên Xô như 2S1 Gvozdika, khẩu pháo tự hành 122mm. Được giới thiệu từ năm 1971, Gvozdika nhẹ hơn pháo phương Tây hiện đại như M109 Paladin của Mỹ nhưng vẫn hiệu quả, khi Ukraine đã khôi phục hàng chục khẩu từ kho lưu trữ kể từ năm 2022.

Sự đổi mới của Kiev trong lĩnh vực thiết bị bay không người lái - nhắm vào các cơ sở dầu mỏ của Nga - đã giúp duy trì khả năng phòng thủ, cho thấy sự khéo léo có thể bù đắp cho sự chênh lệch công nghiệp. Tuy nhiên, phản ứng của Ukraine bị hạn chế và khó theo kịp quy mô của Nga nếu không có thêm viện trợ từ phương Tây.

Dù thành công hiện tại, cách tiếp cận của Nga cũng bộc lộ nhiều vấn đề. Nhiều trong số 1.400 doanh nghiệp đang sử dụng máy móc thời Liên Xô và thiếu đầu tư mới. Theo phân tích của Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế, nếu tỷ lệ tổn thất hiện tại ở Ukraine tiếp diễn, Nga có thể cạn kiệt kho dự trữ từ thời Liên Xô vào năm 2026.

Sự phụ thuộc vào chuỗi cung ứng là một thách thức khác. Theo các nhà phân tích Jack Watling và Gary Somerville của RUSI, Moskva phụ thuộc vào nguyên liệu thô và linh kiện nước ngoài, thường được cung cấp thông qua bên thứ ba.

Vũ Thanh/Báo Tin tức

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/quan-su/nga-vuot-phuong-tay-trong-cuoc-dua-nganh-cong-nghiep-quan-su-20250412101201775.htm