Ngăn dòng tiền trăm tỷ USD 'chảy máu' theo tiền mã hóa - Bài 3: Kỳ vọng hành lang pháp lý kiểm soát dòng tiền 'bẩn'

4 giờ trướcBài gốc

Sau hơn một thập kỷ vận hành trong “vùng xám” pháp lý, ngày 1/1/2026 sẽ trở thành “ngày nền móng” lịch sử của thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam. Đây không chỉ là cột mốc chấm dứt kỷ nguyên thả nổi dòng tiền hàng trăm tỷ USD, mà còn là thời điểm Việt Nam chính thức xây dựng hệ thống “đập thủy điện” pháp lý: vừa hút nguồn lực từ nước ngoài, vừa nắn dòng tiền của hàng triệu người dân Việt đang phiêu lưu đầy rủi ro ở nước ngoài về quê hương, vừa ngăn “chảy máu” tiền tệ vượt biên, khơi thông nguồn lực kỹ thuật số khổng lồ này đổ vào nền kinh tế thực.

Biến tướng của tội phạm tài chính

Trong quá khứ, việc “rửa” một khối tài sản trị giá hàng chục tỷ đồng đòi hỏi tội phạm phải thiết lập một hệ thống “công ty ma” phức tạp, thuê người đứng tên tài khoản ngân hàng.

Nhưng nay, với sự xuất hiện của stablecoin (các đồng tiền số ổn định gắn với USD như USDT hay USDC) đã làm thay đổi hoàn toàn cục diện này, tạo ra một “cơn lốc” biến tướng trong giới tội phạm tài chính ngay tại Việt Nam.

Công an tỉnh Phú Thọ bắt tại trận một vụ dụ dỗ đầu tư tiền số trái phép.

Minh chứng rõ nhất là vụ án mua tiền số, rửa tiền thuê cho các tổ chức lừa đảo nước ngoài vừa được Tòa án Nhân dân TP. Hà Nội đưa ra xét xử hồi cuối tháng 9/2025.

Theo đó, Nguyễn Viết Lãm (trú tại Hà Nội) cùng 10 đồng bọn đã thiết lập một “nhà máy” rửa tiền chuyên nghiệp, phục vụ đắc lực cho các tổ chức lừa đảo xuyên biên giới.

Thủ đoạn của băng nhóm này là tập trung thu mua, thuê mướn 60 tài khoản ngân hàng trong nước để tiếp nhận tiền “đen” hơn 30 tỷ đồng do tội phạm nước ngoài lừa đảo online chiếm đoạt của nạn nhân trong 7 vụ lừa đảo tại Việt Nam.

Sau đó, chúng “crypto hóa” dòng tiền. Khi tiền đổ về các tài khoản rác, nhóm này lập tức thực hiện hàng loạt lệnh mua USDT trên các sàn giao dịch tiền mã hóa. Bằng cách này, dòng tiền VND nhanh chóng “bốc hơi” khỏi hệ thống giám sát của ngân hàng nội địa và biến thành các dãy mã số ẩn danh trên blockchain.

Tội phạm lừa đảo online hiện “rửa tiền” phổ biến nhất bằng cách sử dụng tài khoản ngân hàng thuê/mượn, chuyển qua hàng loạt “mule account” rồi quy đổi sang tiền ảo như USDT thông qua OTC chợ đen. Từ đây, chúng chuyển sang sàn quốc tế hoặc ví lạnh, sau đó rút ra ở nước thứ ba.

Một số nhóm còn mua tài sản có giá trị cao như xe ô tô hạng sang, đất, vàng để hợp thức hóa dòng tiền hoặc sử dụng dịch vụ chuyển tiền ngầm xuyên biên giới. Tất cả đều diễn ra rất nhanh và phân mảnh, khiến việc truy vết gặp khó khăn nếu không có dữ liệu tập trung và sự phối hợp liên ngành.

Ông Ngô Minh Hiếu, chuyên gia an ninh mạng, Giám đốc Tổ chức Chống lừa đảo

Số tiền ảo này sau đó được chuyển vào ví điện tử của các ông chủ tại nước ngoài, trở thành tiền sạch.

Tại vụ án tiền số AntEx của Shark Bình (Nguyễn Hòa Bình), giới trong ngành cho hay, khi nhà đầu tư nạp tiền pháp định (VND) trực tiếp qua cổng thanh toán Ngân Lượng (thuộc hệ sinh thái NextTech), số tiền này được đổi lấy đồng VNDT (một stablecoin “tự phong” của dự án AntEx, quảng cáo bảo chứng 1:1 với VND). Sau đó, VNDT được dùng để mua token AntEx.

Theo nhận định của giới tài chính, đây thực chất là bước “số hóa” tiền thật để chuẩn bị tẩu tán thông qua việc chuyển sang mua USDT. Cơ quan công an cho biết, các đối tượng đã phát hành và bán 33,2 tỷ đồng tiền số AntEx cho khoảng 30.000 nhà đầu tư trên các sàn giao dịch và thu về ví điện tử trên sàn giao dịch là 4,5 triệu USDT.

Số tiền này sau đó được chia nhỏ sang các ví cá nhân và công ty trong hệ sinh thái NextTech. Tiếp đó, nhóm dự án tung chiêu “rút thảm”, khiến đồng AntEx mất giá, nhà đầu tư trắng tay mà vẫn lầm tưởng sàn sập theo quy luật tài chính, chứ không nhận ra đây là kỹ thuật phổ biến của “chủ sàn kiêm chủ ví”.

Stablecoin: “Vịnh tránh bão” của dòng tiền bẩn

Theo Chainalysis (công ty hàng đầu thế giới về phân tích dữ liệu blockchain), năm 2025, hơn 63% giao dịch với tổng giá trị trên 25 tỷ USD giao dịch bất hợp pháp có liên quan đến stablecoin. Rửa tiền trong crypto hiện bao trùm hầu hết các loại tội phạm, không chỉ giới hạn trong những hành vi vốn gắn với hệ sinh thái tiền điện tử.

Nguyên nhân tội phạm thường rửa tiền bằng stablecoin, theo giới tài chính, vì stablecoin luôn được neo giá 1:1 với USD. Điều này cho phép tội phạm giữ nguyên giá trị tài sản từ lúc chiếm đoạt cho đến khi “rửa sạch” thành tiền mặt mà không lo ngại rủi ro thị trường.

Mặt khác, tốc độ chậm là “kẻ thù” của tội phạm khi chúng đang bị cơ quan chức năng truy quét. Trong khi đó, giao dịch stablecoin chỉ mất vài giây để xác nhận.

Ngoài ra, stablecoin là “đồng tiền chung” của toàn bộ hệ sinh thái crypto, cho phép tội phạm dễ dàng đổi sang bất kỳ đồng tiền nào khác hoặc rút ra tiền mặt thông qua các sàn P2P, tiệm vàng hoặc thị trường “chợ đen” ở bất cứ đâu trên thế giới.

Dù có hàng ngàn loại tiền mã hóa đang lưu hành, song các chuyên gia cho biết, 3 đồng phổ biến nhất trong hoạt động “rửa tiền” là Bitcoin (BTC), Tether (USDT) và Ethereum (ETH).

Chainalysis cho hay, các sàn phi tập trung (DEX) và dịch vụ trộn tiền ảo (crypto mixer) đang là trung tâm của hoạt động rửa tiền hiện nay. Khác với sàn tập trung (CEX) như Binance hay Coinbase, DEX cho phép người dùng giao dịch ẩn danh mà không cần xác minh danh tính (KYC).

Trong khi đó, crypto mixer là dịch vụ “trộn” các loại tiền mã hóa để che giấu nguồn gốc và lịch sử giao dịch, nhằm tăng cường tính ẩn danh. Dịch vụ này gộp chung nhiều giao dịch, xáo trộn và phân phối lại vào các địa chỉ ngẫu nhiên, khiến việc truy xuất nguồn gốc ban đầu trở nên cực kỳ khó khăn.

Đáng lưu ý, năm 2025, trong quá trình “rửa tiền”, các đối tượng sẵn sàng trả phí cao để chuyển tiền bất hợp pháp, với chi phí tăng 108% so với năm 2022. Các đối tượng tấn công thường nhắm vào những dịch vụ có mức phí cao hơn so với những kẻ thực hiện hành vi trộm cắp ví cá nhân.

“Những xu hướng này cho thấy, những kẻ chiếm đoạt tiền không tối ưu hóa chi phí giao dịch trên chuỗi, mà ưu tiên tốc độ và tính xác thực của giao dịch”, Chainalysis nhận định.

Tấm “lưới lọc” nội địa

Khung pháp lý về phòng, chống rửa tiền tại Việt Nam được đặt nền tảng trong Luật Phòng, chống rửa tiền năm 2022, có hiệu lực từ ngày 1/3/2023. Tuy nhiên, năm 2025 mới được xem là cột mốc quan trọng trong lịch sử quản lý tài sản số tại Việt Nam, khi Nhà nước chính thức chuyển từ trạng thái “không thừa nhận” sang xây dựng khung pháp lý thử nghiệm có kiểm soát thông qua Luật Công nghiệp công nghệ số 2025 (có hiệu lực từ ngày 1/1/2026) và Nghị quyết 05/2025/NQ-CP của Chính phủ, cho phép thí điểm thị trường tài sản mã hóa.

Đây cũng là lần đầu tiên, Việt Nam thiết lập một “sandbox” pháp lý dành riêng cho crypto, thay vì xử lý bằng các văn bản rải rác như trước.

Việc định danh hóa thị trường thông qua các sàn được cấp phép sẽ giúp loại bỏ các mô hình đa cấp núp bóng công nghệ. Cơ chế eKYC (định danh khách hàng điện tử) kết nối trực tiếp với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư chính là “bộ lọc” đầu tầng. Khi mọi giao dịch chuyển đổi giữa VND và tài sản số đều được lưu vết, tính ẩn danh - công cụ đắc lực nhất của tội phạm rửa tiền sẽ bị triệt tiêu.

Giới chuyên gia đánh giá, thay vì lựa chọn phương án “đóng cửa”, thường đẩy các giao dịch vào “vùng tối” của nền kinh tế, việc cho phép thí điểm 5 sàn giao dịch tài sản mã hóa là bước đi mang tính kiến tạo của Chính phủ. Điều này tạo ra môi trường đầu tư minh bạch, nơi các dòng vốn mạo hiểm quốc tế có thể yên tâm rót vào hệ sinh thái tại Việt Nam.

Giải quyết bài toán “tiền bay ra nước ngoài”

Tiền mã hóa không có biên giới. Do đó, pháp luật quốc gia nếu đứng đơn lẻ sẽ khó phát huy được hiệu quả.

Nếu Nghị quyết 05/2025/NQ-CP và các hành lang pháp lý đang được soạn thảo tạo thành ba lớp kiểm soát dòng tiền bẩn (kiểm soát đầu vào; giám sát vận hành; chặn đứng tẩu tán), thì Công ước Hà Nội (Công ước của Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng được mở ký tại Hà Nội tháng 10/2025) chính là “lớp bảo vệ” thứ tư mang tính toàn cầu.

Theo đó, nếu tiền đã thoát ra khỏi biên giới, cơ quan thực thi pháp luật Việt Nam có cơ sở pháp lý để yêu cầu các quốc gia thành viên ngăn chặn việc chuyển tiền tiếp theo trong khi chờ điều tra; không để các “trùm” rửa tiền ẩn náu tại các “thiên đường trú ẩn”, mà có thể dẫn độ về Việt Nam.

Sự kết hợp giữa Luật Công nghiệp công nghệ số, Nghị quyết 05 và Công ước Hà Nội tạo ra một quy trình khép kín, chống “rửa tiền” từ trong ra ngoài, đồng thời là lời khẳng định mạnh mẽ về chủ quyền số và an ninh tài chính của Việt Nam. Bằng cách công nhận để quản lý và hợp tác để truy quét, Việt Nam đang hướng tới một thị trường tài sản số minh bạch, an toàn và bền vững.

Nhận định về vấn đề này, luật sư Đào Tiến Phong, Giám đốc Hãng luật Investpush, đồng thời là chuyên gia tiền số, cho rằng: “Đây là bước đi lớn, rất tích cực, là giải pháp cần thiết để tạo ra môi trường đầu tư minh bạch, có kiểm soát và giảm thiểu rủi ro”.

(Còn tiếp)

Ngô Nguyên

Nguồn Đầu Tư : https://baodautu.vn/ngan-dong-tien-tram-ty-usd-chay-mau-theo-tien-ma-hoa---bai-3-ky-vong-hanh-lang-phap-ly-kiem-soat-dong-tien-ban-d471498.html