Ngân hàng tiếp sức để gạo Việt Nam vững vàng hơn trước biến động

4 giờ trướcBài gốc

Phụ thuộc thị trường xuất khẩu, yếu khâu dự trữ

Chính phủ Philippines vừa quyết định gia hạn lệnh cấm nhập khẩu gạo đến hết năm 2025, kéo dài thêm 2 tháng so với kế hoạch ban đầu và dự kiến chỉ nối lại nhập khẩu từ tháng 4/2026. Diễn biến này được dự báo sẽ tác động đáng kể tới xuất khẩu gạo của Việt Nam, nhất là khi Philippines là thị trường tiêu thụ lớn nhất, chiếm hơn 40% tổng kim ngạch xuất khẩu gạo.

Nông dân chở lúa vừa thu hoạch ra ghe bán cho thương lái. Ảnh: Trọng Thiết

Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, 9 tháng năm 2025, Việt Nam xuất khẩu khoảng 7 triệu tấn gạo, đạt 3,55 tỷ USD, tăng nhẹ 0,1% về khối lượng, nhưng giảm 18,5% về giá trị so với cùng kỳ năm 2024. Giá xuất khẩu gạo bình quân đạt khoảng 509 USD/tấn, giảm 18,6%. Riêng thị trường Philippines đạt hơn 2,9 triệu tấn, trị giá 1,4 tỷ USD, giảm gần 9% về lượng và 27% về trị giá; giá bình quân chỉ còn 490 USD/tấn, giảm khoảng 20%. Các chuyên gia nhận định, quý IV/2025 sẽ là giai đoạn đầy thách thức với xuất khẩu gạo Việt Nam, khi thị trường chủ lực này chưa sớm mở cửa trở lại.

Từ lệnh tạm ngừng nhập khẩu gạo của Philippines đã bộc lộ điểm yếu ngắn hạn của ngành lúa gạo Việt Nam, đó là sự phụ thuộc lớn vào một số thị trường xuất khẩu trọng điểm, đặc biệt là Philippines, trong khi khả năng điều tiết thị trường trong nước còn hạn chế. Khi thị trường này đột ngột dừng nhập, sức tiêu thụ và giá gạo trong nước lập tức bị ảnh hưởng, khiến nông dân, doanh nghiệp lo lắng; các hợp đồng xuất khẩu mới bị đình trệ, gây suy giảm doanh thu và gián đoạn kế hoạch kinh doanh.

Dòng tín dụng đúng hướng, mạch sống nuôi lớn ngành lúa gạo Việt

Tín dụng cho ngành lúa gạo, khi được dẫn đúng hướng, sẽ trở thành nguồn nuôi dưỡng cho kinh tế nông thôn, từ nông hộ sản xuất đến doanh nghiệp thu mua, chế biến. Những khoản vay thuận lợi hơn không chỉ giúp giảm áp lực vốn cho người trồng lúa, mà còn mang đến cơ hội mở rộng nhà xưởng, đầu tư kho lạnh và phát triển công nghệ chế biến sâu, biến ước mơ nâng tầm giá trị hạt gạo Việt trở nên gần hơn bao giờ hết.

Vấn đề then chốt là thị trường nội địa chưa đủ sức hấp thụ lượng cung dư thừa, trong khi hệ thống dự trữ và phân phối trong nước còn yếu, thiếu tính linh hoạt để ứng phó với các biến động bên ngoài.

Theo thống kê, tổng sản lượng lúa cả nước năm 2025 ước khoảng 43 - 43,5 triệu tấn, trong khi nhu cầu tiêu thụ nội địa chỉ khoảng 16 - 17 triệu tấn gạo (tương đương 29 - 30 triệu tấn lúa). Như vậy, lượng lúa gạo dư thừa rất lớn, phải phụ thuộc vào xuất khẩu.

Việt Nam có hơn 100 triệu dân, một thị trường nội địa lớn, nhưng hệ thống phân phối và ngành chế biến sâu từ gạo vẫn còn yếu. Thay vì chủ yếu xuất khẩu gạo trắng thô, việc phát triển các sản phẩm giá trị gia tăng như bún, phở, bánh tráng, gạo hữu cơ hay gạo đặc sản cao cấp sẽ giúp nâng giá trị hạt gạo, mở rộng kênh tiêu thụ trong nước và giảm phụ thuộc vào xuất khẩu.

Từ "cú chặn dòng" nhập khẩu của Philippines, có thể thấy những bất cập trong chuỗi giá trị lúa gạo Việt Nam và đặt ra yêu cầu tái cơ cấu thị trường. Theo đó, không chỉ cần giải quyết khó khăn trước mắt trong tiêu thụ nội địa, hình thành hệ thống dự trữ và năng lực kinh tế đủ mạnh để ứng phó với biến động, mà còn đặt ra yêu cầu đa dạng thị trường xuất khẩu. Từ đó, hướng tới một ngành lúa gạo bền vững, tự chủ và có giá trị cao hơn.

Ngân hàng chung tay tháo gỡ

Một trong những "điểm nghẽn" lớn của chuỗi giá trị lúa gạo Việt Nam hiện nay là thiếu vốn đầu tư cho hạ tầng bảo quản và chế biến sau thu hoạch, đặc biệt tại Đồng bằng sông Cửu Long - vựa lúa lớn nhất cả nước, chiếm khoảng 23% diện tích đất nông nghiệp. Mỗi khi bước vào vụ thu hoạch rộ, lượng cung lúa tăng mạnh, trong khi hệ thống kho chứa, chế biến và tiêu thụ nội địa còn yếu, không thể hấp thụ sản lượng lớn trong thời gian ngắn.

Hệ quả là giá lúa thường giảm ngay tại ruộng, buộc nông dân phải bán tháo để giải phóng hàng, thu hồi vốn, đặc biệt trong bối cảnh thiếu hợp đồng xuất khẩu ổn định. Hơn nữa, khi thị trường xuất khẩu chững lại, giá lúa nội địa sụt giảm mạnh hơn, nông dân không có khả năng dự trữ, dẫn đến thiệt hại kép cả về năng suất và giá trị.

Thực tế nhiều năm qua, ngành ngân hàng luôn dành sự quan tâm đặc biệt cho lĩnh vực lúa gạo, từ xây dựng cơ chế tín dụng ưu tiên, chính sách hỗ trợ lãi suất đến triển khai các gói tín dụng nông nghiệp - nông thôn.

Theo các doanh nghiệp kinh doanh lúa gạo, Chính phủ ban hành rất nhiều cơ chế tín dụng ưu đãi với ngành lúa gạo, lãi suất cho vay lĩnh vực này cũng đang ở mức hấp dẫn, với trần lãi vay là 4,5%/năm.

Cùng với đó, tín dụng dành cho thu mua, tạm trữ, chế biến và xuất khẩu lúa gạo tại Đồng bằng sông Cửu Long được xác định là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của ngành ngân hàng, không chỉ mang ý nghĩa kinh tế - xã hội đối với vùng trọng điểm nông nghiệp này, mà còn góp phần bảo đảm an ninh lương thực quốc gia.

Tính đến hết tháng 9/2025, tổng dư nợ tín dụng cho nông nghiệp, nông thôn đạt 768.814 tỷ đồng, tăng gần 10% so với cuối năm 2024. Trong đó, dư nợ tín dụng lúa gạo là 128.890 tỷ đồng, chiếm 16,76% dư nợ nông nghiệp - nông thôn. Những con số này cho thấy, nhiều hợp tác xã và nông dân đã có cơ hội tiếp cận vốn vay để mở rộng sản xuất, đầu tư vào chuỗi lúa gạo.

Riêng tại Ngân hàng khu vực 13, dư nợ tín dụng ngành lúa gạo đạt 59.248 tỷ đồng, tăng thêm 5.006 tỷ đồng, tương đương mức tăng 9,23% so với cuối năm trước, phản ánh rõ xu hướng dòng vốn đang chảy mạnh về vùng trọng điểm sản xuất lúa của cả nước. Tính chung dư nợ cho vay ngành lúa gạo của Ngân hàng khu vực 15 đạt 31.842 tỷ đồng, tăng 0,99% so cuối năm 2024, chiếm 9,6% tổng dư nợ.

Giữ dòng tín dụng thông suốt, gỡ nút thắt tiếp cận vốn

Với vai trò, ý nghĩa đóng góp quan trọng của ngành lúa gạo với phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam, trong thời gian tới, ngành ngân hàng sẽ triển khai các giải pháp trọng tâm.

Theo đó, Ngân hàng Nhà nước yêu cầu Ngân hàng Nhà nước chi nhánh khu vực 13, 14 và 15 tiếp tục chỉ đạo các ngân hàng thương mại trên địa bàn không để xảy ra tình trạng người dân, doanh nghiệp có phương án sản xuất kinh doanh hiệu quả, đáp ứng đầy đủ quy định của pháp luật mà không được tiếp cận hoặc chậm tiếp cận vốn vay do các điều kiện, thủ tục phiền hà.

Chủ động cân đối nguồn vốn, đáp ứng kịp thời nhu cầu vốn vay cho sản xuất, chế biến, thu mua, tạm trữ, tiêu thụ lúa gạo trong năm 2025, đặc biệt là vụ Đông Xuân tại Đồng bằng sông Cửu Long.

Nhằm hỗ trợ người dân và doanh nghiệp, Ngân hàng Nhà nước yêu cầu các ngân hàng tiếp tục tiết giảm chi phí hoạt động, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và thực hiện các biện pháp khác để giảm lãi suất cho vay. Ngoài ra, các ngân hàng cũng cần sẵn sàng chia sẻ một phần lợi nhuận, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn tín dụng ưu đãi.

Ngân hàng Nhà nước cũng yêu cầu các ngân hàng mở rộng hạn mức tín dụng, thời hạn cho vay đối với các doanh nghiệp có năng lực, có hệ thống kho chứa để mua gạo tạm trữ trong giai đoạn thị trường có biến động và giá mua thấp, đáp ứng đủ nhu cầu tín dụng phục vụ thu mua và xuất khẩu lúa gạo, nhất là thu mua lúa hàng hóa vụ Đông Xuân tại các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long; hỗ trợ nông dân tái vụ; đơn giản hóa thủ tục xét duyệt cấp tín dụng, bao gồm các điều kiện về hợp đồng xuất khẩu, hợp đồng thu mua lúa, tài sản bảo đảm.

Đông Thịnh

Nguồn Thời báo Tài chính : https://thoibaotaichinhvietnam.vn/ngan-hang-tiep-suc-de-gao-viet-nam-vung-vang-hon-truoc-bien-dong-184945.html