Ngành xe điện Trung Quốc khi thời kỳ 'bơm tiền' mạnh mẽ khép lại

3 giờ trướcBài gốc

Ngành xe điện Trung Quốc khi thời kỳ 'bơm tiền' mạnh mẽ khép lại. Ảnh: TL

Hỗ trợ nhà nước nhường chỗ cho các yếu tố thị trường

Ngành công nghiệp ô tô đang bùng nổ của Trung Quốc đã làm đảo lộn toàn bộ ngành sản xuất xe hơi toàn cầu trong suốt thập kỷ qua. Trong đó, các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc không chỉ vượt qua xe động cơ đốt trong về doanh số ở thị trường trong nước mà còn tràn ngập thị trường toàn cầu với lượng xuất khẩu kỷ lục.

Thống kê cho thấy, tổng kim ngạch xuất khẩu ô tô của Trung Quốc đã tăng hơn 400% trong giai đoạn 2018-2024, đưa nước này trở thành nhà xuất khẩu ô tô lớn nhất thế giới.

Tuy nhiên, sản lượng và xuất khẩu xe điện của Trung Quốc có thể sắp đảo chiều khi giới chức Trung Quốc loại xe điện khỏi danh sách các ngành chiến lược trong chương trình phát triển 2026-2030. Đây là lần đầu tiên trong hơn một thập kỷ xe điện bị loại khỏi danh mục các lĩnh vực ưu tiên tại Trung Quốc.

Theo giới phân tích, động thái này cho thấy Bắc Kinh nhận định ngành xe điện đã trưởng thành và không còn cần mức hỗ trợ tài chính mạnh mẽ như trước. Thay vào đó, các quan chức muốn để thị trường tự quyết định hướng phát triển.

“Đây là sự thừa nhận chính thức rằng xe điện không còn cần các chính sách ưu tiên, và trợ cấp sẽ dần bị cắt giảm”, bà Dan Wang, Giám đốc phụ trách Trung Quốc của Eurasia Group, nhận định.

Phân khúc xe năng lượng mới (NEV) - bao gồm xe điện, xe hybrid và xe chạy pin nhiên liệu - từng nằm trong danh mục “ngành công nghiệp chiến lược mới nổi” của Trung Quốc trong ba kế hoạch 5 năm trước đây. Điều này đã thúc đẩy Bắc Kinh chi ra hàng tỉ đô la trợ cấp để khuyến khích việc sản xuất và tiêu thụ xe điện.

Thị trường xe điện Trung Quốc đang rơi vào tình trạng bão hòa vì có quá nhiều doanh nhân, quá nhiều kỹ sư và quá nhiều chính quyền địa phương muốn nuôi dưỡng “nhà vô địch” của riêng mình.

Tuy nhiên, sự hỗ trợ và tốc độ tăng trưởng quá mạnh này đã khiến Trung Quốc rơi vào tình trạng dư cung khi các doanh nghiệp chạy theo chỉ tiêu sản xuất do chính phủ định hướng thay vì theo nhu cầu thị trường. Theo Công ty nghiên cứu Jato Dynamics, có tới 93 trong số 169 hãng xe đang hoạt động tại Trung Quốc có thị phần dưới 0,1%.

Chia sẻ với Business Insider, ông Dan Wang, nghiên cứu viên tại Viện Hoover, Đại học Stanford, đánh giá thị trường xe điện Trung Quốc đang rơi vào tình trạng bão hòa vì “có quá nhiều doanh nhân, quá nhiều kỹ sư và quá nhiều chính quyền địa phương muốn nuôi dưỡng “nhà vô địch” của riêng mình”.

Sức ép gia tăng với ngành xe điện

Những thay đổi này được dự báo sẽ tác động lớn đến ngành công nghiệp tô Trung Quốc giữa lúc các hãng xe, bao gồm cả những tên tuổi hàng đầu, đều đang phải đối mặt với áp lực lợi nhuận sụt giảm.

Trong phiên giao dịch sáng 31-10, cổ phiếu của BYD - hãng xe điện lớn nhất Trung Quốc đã giảm mạnh 6,4% sau kết quả kinh doanh không mấy thuận lợi. Lợi nhuận ròng trong quí 3-2025 giảm 33% so với cùng kỳ năm ngoái - mức giảm mạnh nhất trong hơn bốn năm qua, trong khi doanh thu cũng giảm khoảng 3%.

Trong quí 3-2025, BYD bán được tổng cộng 1,15 triệu xe năng lượng mới, giảm 1,8% so với cùng kỳ năm trước. Kết quả này phản ánh áp lực từ làn sóng giảm giá kéo dài, vốn từng là động lực giúp BYD mở rộng thị phần nhanh chóng. Theo các nguồn tin truyền thông BYD, hiện cũng đã phải giảm mục tiêu doanh số năm 2025 xuống còn 4,6 triệu xe, thấp hơn 16% so với kế hoạch ban đầu.

“Đầu tư ra nước ngoài của Trung Quốc vào hệ sinh thái xe điện phản ánh một chiến lược “toàn cầu hóa” có chủ đích nhằm đảm bảo toàn bộ chuỗi giá trị của mình, từ nguyên liệu thô cho đến xe hoàn thiện, trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị và rào cản tiếp cận thị trường gia tăng”.

Trong bối cảnh đó, các chuyên gia dự báo, chính sách cắt giảm trợ cấp và ưu đãi thuế cho ngành xe điện trong nước có thể khiến thị trường trở nên khó đoán hơn.

Trước đó, Bắc Kinh đã chấm dứt chính sách trợ giá khi mua xe điện vào cuối năm 2022 và dự định hủy bỏ hoàn toàn ưu đãi thuế mua xe trước năm 2027 - mặc dù một số hiệp hội ô tô trong nước đang vận động để quá trình thực hiện việc này diễn ra một cách từ tốn hơn. Một số chính quyền địa phương cũng đã bắt đầu ngừng chương trình hỗ trợ đổi xe, khiến doanh số xe điện giảm đáng kể.

Về dài hạn, việc các ưu đãi dành cho người mua vốn nhạy cảm về giá bị rút lại có thể khiến nhu cầu suy yếu hơn nữa, tạo thêm áp lực chi phí cho các hãng xe, buộc họ phải giảm giá sâu hơn hoặc chấp nhận lợi nhuận thấp hơn.

Đối với thị trường ô tô toàn cầu, nơi đang bị ngập trong nguồn cung xe giá rẻ từ Trung Quốc, sản lượng và xuất khẩu xe điện Trung Quốc cũng có thể đối mặt với nguy cơ sụt giảm. Reuters nhận định, từ chỗ bị xe điện Trung Quốc lấn át, một số hãng xe đối thủ sẽ có cơ hội tăng trưởng tốt hơn trong những năm tới.

Triển vọng xe điện của Trung Quốc vẫn tích cực?

Tuy nhiên, giới chuyên gia cũng nhấn mạnh rằng những thay đổi mới đây không đồng nghĩa với việc xe điện không còn được coi trọng. Thay vào đó, quyết định này phản ánh sự điều chỉnh chiến lược nhằm phân bổ nguồn lực cho các lĩnh vực công nghệ khác, nơi Trung Quốc muốn nâng cao năng lực trong bối cảnh căng thẳng thương mại và an ninh toàn cầu gia tăng.

Chuyên gia Tu Xinquan dự đoán, dù xe NEV đã bị loại khỏi kế hoạch phát triển quốc gia, các bộ ngành chủ chốt như Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia (NDRC) hay Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin sẽ vẫn ban hành các hướng dẫn riêng để định hình lộ trình phát triển tiếp theo cho lĩnh vực này.

Một cố vấn chính phủ giấu tên cho biết việc xe NEV bị loại khỏi danh mục “ngành chiến lược mới nổi” không có nghĩa là lĩnh vực này không còn quan trọng: “Chỉ cần nhìn vào xuất khẩu - nguồn lợi nhuận chủ yếu của toàn ngành ô tô, động lực cho chuỗi cung ứng trong nước, và vị thế dẫn đầu toàn cầu của Trung Quốc - thì rõ ràng ngành xe điện vẫn vô cùng quan trọng”.

Các chính sách đầu tư bài bản sẽ là lợi thế lớn của ngành xe điện Trung Quốc. Theo dữ liệu từ Rhodium Group, một công ty nghiên cứu độc lập, các công ty như CATL và BYD, cùng nhiều công ty khác đã rót 143 tỉ đô la vào các dự án sản xuất pin và xe điện ở nước ngoài trong giai đoạn 2014-2025.

Bill Russo, nhà sáng lập kiêm Giám đốc điều hành của Công ty tư vấn Automobility Limited có trụ sở tại Thượng Hải, nhận định: “Đầu tư ra nước ngoài của Trung Quốc vào hệ sinh thái xe điện phản ánh một chiến lược “toàn cầu hóa” có chủ đích nhằm đảm bảo toàn bộ chuỗi giá trị của mình, từ nguyên liệu thô cho đến xe hoàn thiện, trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị và rào cản tiếp cận thị trường gia tăng”.

Theo báo cáo Triển vọng Năng lượng 2025 của BP mới công bố, Trung Quốc dự kiến sẽ duy trì vị thế dẫn đầu về tỷ lệ sử dụng xe điện toàn cầu trong ít nhất 15 năm tới. Spencer Dale, nhà kinh tế trưởng của BP, đánh giá tác động hiện tại của Trung Quốc đối với thị trường xe điện là rất lớn, với hơn một nửa tổng doanh số xe điện toàn cầu, và “vị thế dẫn đầu này dự kiến sẽ còn được củng cố đáng kể trong thập kỷ tới”.

Thách thức đổi mới và phát triển bền vững

Dẫu vậy, sự thay đổi chính thức này đồng nghĩa với việc tương lai của các hãng xe sẽ được định đoạt bởi cạnh tranh thị trường. Ông Cui Dongshu, Tổng thư ký Hiệp hội Xe ô tô Trung Quốc, cho rằng Bắc Kinh sẽ chuyển sang áp dụng các biện pháp định hướng có trọng tâm hơn, thay vì cách hỗ trợ toàn diện như trước đây, nhằm giảm dần sự phụ thuộc của ngành vào chính phủ. Theo ông, các nhà chức trách sẽ khuyến khích doanh nghiệp tập trung vào đổi mới sản phẩm và hạn chế sản xuất xe chất lượng thấp.

Việc cắt giảm trợ cấp dự kiến sẽ thúc đẩy quá trình hợp lý hóa và thu hẹp quy mô trong một ngành công nghiệp đang phình to với hơn một trăm hãng sản xuất khác nhau. Hồi tháng 7-2025, AlixPartners dự báo sẽ chỉ có khoảng 15 thương hiệu xe điện và xe hybrid tại Trung Quốc có đủ khả năng tài chính để tồn tại đến năm 2030.

Để đảm bảo có một vị trí trong nhóm doanh nghiệp còn trụ lại, nhà phân tích Wang Shaochen từ hãng nghiên cứu Counterpoint cho rằng các hãng xe cần xây dựng lợi thế cốt lõi đủ mạnh để có thể đứng vững tại thị trường ô tô lớn nhất thế giới.

“Ví dụ, các thương hiệu như BYD và Leapmotor đã củng cố lợi thế về chi phí bằng cách tăng khả năng tích hợp chuỗi cung ứng và tung ra nhiều sản phẩm hiệu quả hơn; trong khi Xiaomi và các thương hiệu thuộc Liên minh Di động Thông minh Huawei (HIMA) lại thu hút người tiêu dùng nhờ sức mạnh thương hiệu và công nghệ thông minh tiên tiến”, chuyên gia Wang Shaochen cho biết.

Theo Reuters, Business Insider, Bloomberg, Financial Times, Rest of World

Lạc Diệp

Nguồn Saigon Times : https://thesaigontimes.vn/nganh-xe-dien-trung-quoc-khi-thoi-ky-bom-tien-manh-me-khep-lai/