Ngập cực đoan ở TPHCM, chuyên gia chỉ ra loạt nguyên nhân cốt lõi

2 giờ trướcBài gốc

Nỗi ám ảnh của người dân đô thị

Đợt triều cường rằm tháng 9 âm lịch (từ 5-8/11) với đỉnh 1,78m vừa qua, kết hợp những trận mưa lớn bất ngờ khiến nhiều tuyến đường và khu dân cư ở TPHCM ngập sâu trong biển nước.

Hình ảnh người dân bì bõm di chuyển trên các tuyến đường như Nguyễn Văn Linh, Trần Xuân Soạn, Phạm Hữu Lầu, Huỳnh Tấn Phát, Nguyễn Lương Bằng… cùng cảnh xe cộ chết máy hàng loạt đã trở thành nỗi ám ảnh lặp đi lặp lại mỗi mùa mưa hay triều cường ở TPHCM.

Đường Phạm Hữu Lầu gần như biến thành sông trong đợt triều cường rằm tháng 9 âm lịch vừa qua. Ảnh: Nguyễn Huế

Anh Phạm Thế Bảo (ngụ trên đường Phạm Hữu Lầu) cho biết, mực nước ngập năm nay cao hơn nhiều so với năm trước. "Dù nền nhà tôi đã được nâng cao hơn mặt đường khoảng 50-60cm, nhưng vẫn không ngăn được nước tràn vào nhà. Chưa bao giờ tôi thấy nước dâng cao như vậy”, anh nói.

Tại những khu vực trũng thấp sông Sài Gòn, kênh rạch như khu Bình Quới - Thanh Đa, Phú Định, Nhà Bè… cuộc sống người dân hoàn toàn đảo lộn.

Anh Hữu Toàn (ngụ phường Bình Quới) mệt mỏi khi phải canh nước ngập suốt đêm, đồng thời chia sẻ: “Nhà ngập quá, chịu không nổi. Gia đình tôi buộc phải thuê phòng khách sạn để tránh nước suốt hai ngày”.

Không chỉ làm thiệt hại tài sản, gián đoạn giao thông, ngập nước còn tiềm ẩn nguy cơ gây mất vệ sinh môi trường, an toàn lưới điện. Tối 8/11, một thiếu niên khi di chuyển qua đoạn ngập nước trước hẻm số 160 Đề Thám đã bị điện giật tử vong.

Người dân dùng bạt chắn cửa để ngăn nước, nhưng nước vẫn tràn vào nhà, nên phải liên tục dùng máy bơm hút ra. Ảnh: Nguyễn Huế

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường TPHCM, mực nước triều cường ở thành phố vào sáng 6/11 đã vượt lịch sử năm 2019. Cụ thể, tại trạm Phú An (sông Sài Gòn), mực nước đỉnh triều là 1,78m, vượt mức kỷ lục cũ 1,77m (năm 2019).

Ông Lê Đình Quyết - Trưởng phòng Dự báo, Đài Khí tượng thủy văn Nam Bộ cho biết từ tháng 11 đến hết năm 2025, khu vực Đông Nam Bộ, bao gồm TPHCM có thể xuất hiện khoảng 5-6 đợt triều cường cao.

Vì sao TPHCM ngày càng ngập nghiêm trọng?

Theo các chuyên gia, TPHCM nằm trên nền đất yếu, phần lớn là trầm tích sông - biển. Các nghiên cứu được công bố gần đây cho thấy, tốc độ lún trung bình của thành phố hiện dao động từ 1-2cm/năm, có nơi lên đến 4-5cm/năm.

Kết quả khảo sát cũng cho thấy, TPHCM nằm trong top 10 đô thị sụt lún nhanh nhất thế giới. Tình trạng lún tập trung dọc sông Sài Gòn (đoạn từ cầu Sài Gòn đến cầu Ba Son) và khu vực phía Nam thành phố, đặc biệt là Bình Chánh và Bình Tân - nơi tập trung nhiều khu dân cư và khu công nghiệp.

Nhiều công trình tại phường An Lạc bị nứt tường, vỡ nền do ảnh hưởng của sụt lún. Ảnh: Tuấn Kiệt

Theo PGS.TS. Lê Trung Chơn, Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển bền vững (Đại học Tài nguyên và Môi trường TPHCM), có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng sụt lún đô thị, khiến TPHCM "chìm dần".

“Trước hết là do việc khai thác nước ngầm quá mức trong thời gian dài, khiến các tầng chứa nước bị rỗng và đất bị sụt. Kế đến là tốc độ đô thị hóa nhanh, cùng tải trọng lớn từ các công trình cao tầng, hạ tầng giao thông. Ngoài ra, quá trình bê tông hóa bề mặt đô thị khiến nước mưa không thể thấm xuống đất, làm đất khô, yếu và dễ sụt lún hơn”, ông Chơn phân tích.

TS. Hồ Long Phi - nguyên Giám đốc Trung tâm quản lý nước và biến đổi khí hậu (Đại học Quốc gia TPHCM) lý giải, nguyên nhân cốt lõi gây ngập dai dẳng là do sự mất cân đối giữa đô thị hóa nhanh chóng và hạ tầng thoát nước phát triển không kịp, bên cạnh các yếu tố mưa, triều cường và sụt lún.

Ông dẫn chứng quá trình bê tông hóa và san lấp kênh rạch đã triệt tiêu khả năng thoát và trữ nước tự nhiên của thành phố, khiến các khu vực mới phát triển như TP Thủ Đức (cũ) ngập sâu hơn bao giờ hết.

Cống ngăn triều Tân Thuận thuộc dự án ngăn triều 10.000 tỷ đồng chưa thể về đích sau 9 năm khởi công xây dựng. Ảnh: Tuấn Kiệt

Vị chuyên gia nhận xét rằng, trong khi TPHCM đã triển khai nhiều dự án lớn về giao thông và đô thị (như cao tốc, đường sắt đô thị, sân bay), thì việc đầu tư cho các dự án chống ngập lại không đáng kể so với nhu cầu cơ bản của thành phố.

Ông đánh giá tích cực về Dự án ngăn triều 10.000 tỷ đồng, nhưng bày tỏ sự lo ngại khi công trình này đã "mắc kẹt" nhiều năm và chưa thể hoàn thành như kỳ vọng. Đồng thời, ông chỉ ra rằng, hiện các dự án cải tạo kênh rạch đang được triển khai (như Bến Cát - Tham Lương, Xuyên Tâm, Kênh Tẻ...) mang ý nghĩa chỉnh trang đô thị và cải thiện vệ sinh môi trường là chính.

"Hệ thống thoát nước đã quá lạc hậu để ứng phó với các trận mưa lớn. Để giải quyết ngập lụt hiệu quả, cần phải đầu tư đồng bộ vào việc nâng cấp, mở rộng tiết diện cống thoát nước ngầm, đồng thời cải tạo, khơi thông toàn bộ hệ thống kênh, rạch, sông ngòi", vị chuyên gia phân tích.

Ông cho rằng, trước quy mô đầu tư chống ngập thực tế lên đến 7-8 tỷ USD, TPHCM cần ưu tiên huy động vốn xã hội thay vì chỉ dựa vào ngân sách nhà nước có giới hạn.

Người dân TPHCM sống chung với ngập lụt mỗi khi mưa lớn, triều cường. Ảnh: Nguyễn Huế

Đề xuất giải pháp, KTS Ngô Viết Nam Sơn cho rằng, TPHCM cần hướng tới quy hoạch xanh và phát triển không gian dành cho nước. “Không gian xanh chính là không gian dự trữ cho nước, giúp giảm áp lực ngập úng và sụt lún. Do đó, TPHCM cần hạn chế cao tầng hóa ở các khu vực đất yếu và ưu tiên bảo tồn, kết nối hệ thống sông ngòi hiện hữu".

Ông Sơn nhận định, việc TPHCM mở rộng địa giới hành chính và hình thành mô hình đa cực, đa trung tâm tạo cơ hội để phát triển các đô thị vệ tinh. Đây là giải pháp chiến lược, bởi lẽ việc giãn dân ra các khu vực này không chỉ giúp giảm áp lực cho khu trung tâm mà còn tăng diện tích cây xanh, qua đó thúc đẩy phát triển bền vững cho toàn thành phố.

Tuấn Kiệt

Nguồn VietnamNet : https://vietnamnet.vn/ngap-cuc-doan-o-tphcm-chuyen-gia-chi-ra-loat-nguyen-nhan-cot-loi-2462208.html