Ngập úng đô thị gây thiệt hại 1-1,5% GDP mỗi năm

6 giờ trướcBài gốc

Bộ Xây dựng vừa trình Thủ tướng Chính phủ báo cáo 313 về tình trạng ngập úng đô thị - vấn đề ngày càng nghiêm trọng tại nhiều thành phố lớn.

Đường phố Hà Nội ngập úng trong đợt bão hồi đầu tháng 10/2025. Ảnh: Minh Thành

Theo báo cáo của Bộ Xây dựng, hiện cả nước có khoảng 900 đô thị, tỷ lệ đô thị hóa đạt 44,3% và dự báo sẽ vượt 50% vào năm 2030. Quá trình bê tông hóa nhanh, san lấp ao hồ, thu hẹp sông, kênh rạch cùng với mưa cực đoan gia tăng khiến ngập úng đô thị ngày càng nghiêm trọng cả về tần suất và phạm vi.

Đến năm 2024, thống kê sơ bộ cho thấy khoảng 397 điểm ngập tại các đô thị, tổng diện tích ngập khoảng 924ha. Tại Hà Nội, TPHCM, Đà Nẵng, Huế, Cần Thơ, Hải Phòng…, nhiều khu vực trung tâm thường xuyên ngập sâu 0,3-0,8 m, thời gian tiêu thoát sau mưa kéo dài từ 3-6 giờ, thậm chí lâu hơn khi mưa lớn trùng triều cường.

Hậu quả ngập úng không chỉ gây thiệt hại kinh tế - xã hội lớn (ước tính khoảng 1-1,5% GDP đô thị mỗi năm), mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng môi trường sống, giao thông đô thị, sức khỏe cộng đồng và cảnh quan đô thị.

Hệ thống thoát nước chung cũ kỹ cũng khiến nước thải sinh hoạt tràn ra môi trường mỗi khi ngập, tiềm ẩn nguy cơ bùng phát dịch bệnh trong các khu dân cư đông đúc.

Trong khi đó, dù cả nước có 83 nhà máy xử lý nước thải với công suất thiết kế hơn 2 triệu m3/ngày đêm, nhưng chỉ 50-60% công suất thực tế được vận hành do thiếu mạng lưới thu gom. Tỷ lệ nước thải đô thị được xử lý đạt tiêu chuẩn mới chỉ khoảng 18%.

"Quy hoạch thoát nước ở nhiều nơi chưa theo kịp tốc độ đô thị hóa, thiếu liên kết với quy hoạch giao thông, sử dụng đất và thủy lợi. Tình trạng nâng nền cục bộ, san lấp hồ ao, lấn chiếm kênh mương làm gia tăng nguy cơ ngập tại các khu vực trũng thấp", báo cáo nêu rõ.

Đầu tư cho thoát nước cũng chưa đáp ứng yêu cầu. Trong gần ba thập kỷ (1995 -2021), tổng vốn đầu tư mới đạt hơn 3 tỷ USD, thấp hơn nhiều so với nhu cầu 250.000 - 300.000 tỷ đồng dự kiến đến năm 2030. Ngân sách chỉ có thể đáp ứng 20-25%, còn mô hình PPP vẫn hầu như chưa được khai thác.

Trong khi đó, các kịch bản biến đổi khí hậu đều chỉ ra xu hướng cực đoan rõ rệt: Lượng mưa lớn tăng 20-30%, số ngày mưa trên 100 mm gấp đôi so với giai đoạn 1990 - 2000; nước biển dâng 3-4 mm/năm, trong khi nhiều vùng đồng bằng lún 1,5-2,5 cm/năm. Tại TPHCM, Cần Thơ, Cà Mau… mưa lớn kết hợp triều cường và sụt lún khiến ngập úng có xu hướng ngày càng nặng nề.

Trên cơ sở nhận diện đầy đủ thực trạng và nguyên nhân, Bộ Xây dựng kiến nghị Chính phủ một loạt giải pháp mang tính chiến lược.

Trước hết, Bộ Xây dựng chỉnh lý, hoàn thiện Luật Cấp, Thoát nước, trình Quốc hội thông qua vào kỳ họp tháng 5/2026. Luật sẽ là khung pháp lý thống nhất cho quản lý, đầu tư, vận hành hệ thống cấp nước, thoát nước, xử lý nước thải và kiểm soát ngập úng đô thị; đồng thời sửa đổi, bổ sung Nghị định 80/2014/NĐ-CP để bổ sung nội dung quản lý ngập úng, bảo vệ hành lang thoát nước tự nhiên.

Bộ cũng đề xuất ban hành Nghị quyết của Chính phủ về "Tăng cường quản lý, đầu tư thoát nước chống ngập đô thị giai đoạn 2026-2035"; giao xây dựng Đề án thoát nước phòng, chống ngập úng đô thị thích ứng với biến đổi khí hậu giai đoạn 2026-2035, tầm nhìn 2050.

Đáng chú ý, Bộ Xây dựng kiến nghị Chính phủ quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo Các Bộ ngành, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương tập trung rà soát, triển khai các giải pháp đồng bộ công tác phòng chống ngập úng, thoát nước và xử lý nước thải tại các đô thị; giao Bộ chủ trì xây dựng "Đề án thoát nước phòng, chống ngập úng đô thị thích ứng với biến đổi khí hậu giai đoạn 2026-2035, tầm nhìn 2050".

Đề án sẽ tập trung vào các nhóm nhiệm vụ lớn: Rà soát, điều chỉnh quy hoạch thoát nước gắn với quy hoạch tỉnh, quy hoạch đô thị, giao thông, thủy lợi và sử dụng đất; Ưu tiên đầu tư các công trình trọng điểm: Hồ điều hòa, trạm bơm, cống kiểm soát triều, tuyến cống liên vùng, hệ thống thu gom và xử lý nước thải.

Ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số, xây dựng bản đồ ngập, trung tâm điều hành thoát nước thông minh tại các đô thị lớn; Huy động đa dạng nguồn lực, trong đó ngân sách nhà nước giữ vai trò "vốn mồi", kết hợp vốn ODA, tín dụng xanh và mô hình PPP; Tăng cường tuyên truyền, nâng cao ý thức cộng đồng, hạn chế xả rác, lấn chiếm kênh mương, bảo vệ không gian thoát lũ tự nhiên.

Mục tiêu đến năm 2035, cơ bản kiểm soát tình trạng ngập úng tại các đô thị lớn, tăng tỷ lệ thu gom và xử lý nước thải sinh hoạt đạt 30-40%, đô thị loại I trở lên có hệ thống thoát nước riêng hoặc nửa riêng, đồng thời hoàn thành bản đồ ngập úng và hệ thống cảnh báo, điều hành thoát nước thông minh.

Minh Thành

Nguồn Kinh tế Môi trường : https://kinhtemoitruong.vn/ngap-ung-do-thi-gay-thiet-hai-1-15-gdp-moi-nam-103589.html