Khi y học đã có bước tiến vượt bậc, khi thuốc ARV (thuốc ức chế virus HIV), thuốc PrEP (dự phòng lây nhiễm HIV) hay các dịch vụ xét nghiệm HIV đã trở nên dễ tiếp cận hơn thì rào cản lớn nhất còn lại nằm trong tâm lý của cộng đồng. Đó là sự kỳ thị và phân biệt đối xử với người bệnh HIV/AIDS.
Ánh sáng cuối đường hầm
Với nhiều người nhiễm HIV/AIDS, những nỗi đau lớn nhất không phải chỉ là virus tấn công cơ thể mà là những ánh mắt xa lánh, những lời nói miệt thị hay cảm giác bị tách khỏi đời sống cộng đồng. Câu chuyện của bệnh nhân N.T.D. (ngụ phường Hố Nai, tỉnh Đồng Nai) là một ví dụ.
Tuổi trẻ, D. sa vào tiêm chích ma túy nên bao nhiêu nhà cửa, đất đai, tài sản đều “đội nón ra đi”. Hậu quả của việc “lầm đường lạc lối” của D. là sức khỏe sa sút nghiêm trọng. Cơ thể gầy yếu, chỉ còn da bọc xương, vàng da, vàng mắt nên đến khi biết mình bị nhiễm HIV kèm bệnh lao, viêm gan C, bệnh nhân D. mất hết niềm tin, muốn buông xuôi tất cả.
Các tình nguyện viên của Nhóm cộng đồng Xuân Hợp thăm hỏi, tặng quà, động viên bệnh nhân HIV cố gắng tuân thủ điều trị. Ảnh: Hạnh Dung
Với chị N.T.G. (ngụ xã Phú Lý, tỉnh Đồng Nai), ngày biết mình bị dương tính với HIV cách đây 3 năm, chị G. xỉu ngay tại chỗ. Chị không biết mình bị nhiễm bệnh từ đâu và trong đầu luôn hình dung bệnh HIV là “án tử”.
“Lúc đó, tôi nghĩ bị HIV là sẽ chết, cơ thể sẽ lở loét khủng khiếp lắm. Tôi không còn một chút sức sống nào và không biết phải đối mặt ra sao” - chị G. kể lại.
Chính vào những lúc anh D. hay chị G. cảm thấy đất trời như sụp đổ thì những cánh tay của các tình nguyện viên nhóm Cộng đồng Xuân Hợp, của các y, bác sĩ Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Đồng Nai đã đưa ra, kéo họ lên khỏi “hố sâu” của đời mình.
Hơn 3 tháng qua, anh D. đều đặn uống thuốc ARV vào 9h sáng hằng ngày và uống thuốc điều trị bệnh lao. Nhờ đó, cân nặng của anh tăng từ 40kg lên 50kg; những suy nghĩ tiêu cực đã được thay thế bằng những điều tích cực. Anh D. muốn điều trị bệnh để mau khỏe còn phụ giúp cha mẹ đã già yếu.
Còn với chị G., dù người chồng đã bỏ đi nhưng một mình chị vẫn can đảm bám trụ, uống thuốc đúng theo chỉ định của bác sĩ. Hơn 3 năm sau ngày phát hiện bị HIV, chị G. đã có suy nghĩ khác về căn bệnh thế kỷ, rằng điều đáng sợ không nằm ở con virus HIV mà nằm ở trong suy nghĩ của người bệnh và cộng đồng.
Hiện tại, chị G. có sức khỏe ổn định, làm việc bình thường, chăm lo tốt cho 4 con đang tuổi ăn, tuổi học. Điều đáng mừng hơn nữa là kết quả xét nghiệm mới đây của chị G. cho thấy, tải lượng virus đã ở dưới ngưỡng, tức là không có khả năng lây truyền bệnh qua đường tình dục.
Đoàn kết cộng đồng để đẩy lùi AIDS
Phó Giám đốc Sở Y tế Đồng Nai Lưu Văn Dũng cho hay: HIV/AIDS không thể được kiểm soát nếu công tác phòng ngừa không đủ mạnh. Bên cạnh việc xét nghiệm, quản lý, điều trị bằng ARV, Đồng Nai đang tích cực thúc đẩy dự phòng trước phơi nhiễm bằng thuốc PrEP, phân phát bao cao su, truyền thông nhóm nguy cơ cao.
“Không có ngành nào, tổ chức nào có thể một mình chấm dứt dịch bệnh HIV/AIDS. Để làm được điều đó, cần phải có sự đoàn kết, chung sức, đồng lòng của cả hệ thống chính trị và cả cộng đồng. Đoàn kết là sức mạnh, chỉ khi đoàn kết chúng ta mới có thể đạt được mục tiêu đẩy lùi dịch bệnh AIDS vào năm 2030” - bác sĩ Lưu Văn Dũng nhấn mạnh.
Anh Mai Như Sơn, Giám đốc Doanh nghiệp xã hội Xuân Hợp (ở phường Trảng Dài, tỉnh Đồng Nai) chia sẻ: Hiện nay, dù các dự án quốc tế đã rút đi, không còn bất kỳ nguồn hỗ trợ kinh phí nào nhưng các thành viên nhóm cộng đồng vẫn hỗ trợ bệnh nhân HIV/AIDS bằng cái tâm. Bởi điều quý giá nhất không phải vật chất mà là niềm tin của bệnh nhân vào cuộc sống.
Tỉnh Đồng Nai ghi nhận có khoảng 9,3 ngàn bệnh nhân HIV/AIDS. Trong đó có khoảng 8,3 ngàn bệnh nhân đang sinh sống trên địa bàn tỉnh.
Năm 2025 đánh dấu hành trình 35 năm Việt Nam đối mặt với dịch bệnh HIV/AIDS. Từ những ngày đầu còn hoang mang, thiếu thốn trang thiết bị, thuốc men và kiến thức chuyên môn, đến nay Việt Nam đã xây dựng được một hệ thống ứng phó toàn diện, nhân văn và hiệu quả, giúp giảm mạnh tỷ lệ ca nhiễm mới và tử vong do HIV/AIDS.
Tại Đồng Nai, những nỗ lực không ngừng nghỉ của ngành y tế, các sở, ngành, địa phương cùng cả cộng đồng đã đem đến những kết quả tích cực. Trên địa bàn tỉnh hiện có 90% người nhiễm HIV biết được tình trạng nhiễm bệnh của mình; 81% người chẩn đoán nhiễm HIV được điều trị bằng thuốc ARV và 99% người điều trị bằng thuốc ARV đạt tải lượng virus dưới ngưỡng ức chế, cao hơn kết quả chung của cả nước.
Bác sĩ chuyên khoa I Vũ Thị Ngọc, Trưởng khoa Phòng, chống HIV/AIDS (Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Đồng Nai) cho biết: Thực tế cho thấy, nhờ việc tuân thủ điều trị mà rất nhiều bệnh nhân HIV vẫn sống khỏe suốt vài chục năm. Họ vẫn có thể lao động, cống hiến như những người bình thường nếu không bị kỳ thị.
Khi kỳ thị bị xóa bỏ, khi cộng đồng mở lòng, khi mỗi người bệnh được đối xử như một con người đúng nghĩa, họ sẽ có thêm động lực để điều trị, để sống tích cực và để lan tỏa thông điệp hy vọng. Hãy cùng nhau chung tay để tiến tới một xã hội khỏe mạnh, nhân văn và không ai bị bỏ lại phía sau.
Hạnh Dung