Nghề đan lát ngư cụ đánh bắt hải sản mùa nước nổi ở Đồng Tháp

3 ngày trướcBài gốc

Nghề làm lưới cá vào mùa nước nổi luôn nhộn nhịp. Ảnh: Quang Hanh

Mùa nước nổi - mùa vàng của làng nghề

Cứ vào độ tháng 6, tháng 7 âm lịch, khi con nước từ thượng nguồn sông Mekong đổ về ngập tràn đồng ruộng, cũng là lúc người dân Đồng Tháp bước vào mùa đánh bắt thủy sản. Từ cá linh, cá lóc, tôm càng, cua đồng... đều là những sản vật mà thiên nhiên hào phóng ban tặng cho con người. Nhưng để thu hoạch được nguồn lợi ấy, bà con cần đến những dụng cụ truyền thống được tạo nên từ bàn tay khéo léo và kinh nghiệm cha truyền con nối của những người thợ đan ngư cụ.

Những ngày này, ven theo các tuyến đường của tỉnh Đồng Tháp, đoạn qua địa bàn các làng nghề như Hòa Long, Thanh Bình hay Châu Thành... bỗng trở nên nhộn nhịp hơn bao giờ hết. Tiếng máy bào tre, tiếng đan lát lách cách vang lên suốt ngày đêm. Các mặt hàng như lọp, lưới, nò, đăng, rọ... được sản xuất liên tục, không chỉ phục vụ nhu cầu trong tỉnh mà còn xuất sang các tỉnh lân cận như An Giang, Cần Thơ, Vĩnh Long, Tây Ninh. Với thâm niên hơn 40 năm làm nghề đan lọp, bà Phạm Thị Hoa, năm nay đã ngoài 60 tuổi, trú tại xã Hòa Long, chia sẻ: “Nghề này có từ thời ông cố tôi. Hồi xưa chỉ làm để tự dùng, sau này nước nhiều, cá nhiều, người ta đến đặt hàng liên tục. Có năm tôi làm hơn ngàn cái lọp mà vẫn không đủ bán”. Vào mùa nước nổi là thời gian lọp được bán chạy nhất, đặc biệt loại lọp nan nhỏ (hay còn gọi là lọp tép) được tiêu thụ mạnh nhất, dùng để bắt tép, cá chạch, cá bống... Để làm ra một chiếc lọp cá linh, người thợ phải trải qua nhiều công đoạn tỉ mỉ: từ chọn tre đúng tuổi để chẻ nan, xử lý mối mọt đến đan khung, tạo hình và đan miệng lọp sao cho chắc chắn, nhưng vẫn đảm bảo cá dễ lọt vào mà không thoát ra được. Mỗi chiếc lọp thành phẩm có giá từ 30.000 đồng đến 80.000 đồng, tùy kích cỡ và độ tinh xảo. Trung bình mỗi mùa nước nổi, gia đình bà Hoa tiêu thụ được 3.000-4.000 cái lọp, cung cấp cho bà con làm nghề đánh bắt thủy sản ở các tỉnh Tây Ninh, Vĩnh Long, An Giang, Cà Mau.

Tương tự, nghề đan tay lưới cũng cần sự khéo léo không kém. Những sợi chỉ dù phải được thắt nút đều, đúng cữ, để khi giăng lưới xuống nước, cá lọt vào mà không rách, không xô lệch. Là một trong những hộ có nhiều năm theo nghề làm các dụng cụ đánh bắt cá từ lưới, hiện nay, gia đình ông Nguyễn Ngọc Thanh, trú tại xã Hòa Long cho biết: “Tôi học nghề đan lưới từ má tôi hồi còn trẻ. Một ngày làm đều tay cũng kiếm được trăm ngàn, đủ tiền chợ. Hơn chục năm về trước, việc mua bán lưới cá khởi sắc, nên gia đình đã quyết định đầu tư hệ thống máy móc để gia công lưới nhằm nâng cao năng suất và thu nhập. Năm nay, con nước về sớm, các thương lái đến đặt hàng với số lượng lớn, chúng tôi phải tăng ca sản xuất để kịp cung cấp nên phải tranh thủ làm từ sáng sớm đến chiều tối. Mỗi ngày, cơ sở chúng tôi cung ứng cho thị trường hơn 500 sản phẩm”. Không ít gia đình cả ba thế hệ cùng làm nghề. Người già đan lọp, người trẻ đan lưới, thanh niên đi bỏ mối, phụ nữ xe dây buộc... Tất cả góp phần tạo nên một chuỗi giá trị lao động gắn với mùa nước nổi, khi mà ngoài đồng thì nhộn nhịp đánh bắt, trong làng thì hối hả sản xuất.

Vừa nâng cao thu nhập, vừa giữ gìn bản sắc văn hóa

Theo thống kê của UBND tỉnh Đồng Tháp, toàn tỉnh hiện có hàng chục làng nghề sản xuất ngư cụ với hàng nghìn lao động tham gia. Trong đó, nhiều hộ gia đình có thu nhập ổn định từ 5-10 triệu đồng/tháng trong mùa cao điểm. Không ít hộ đã vươn lên thoát nghèo, xây dựng được nhà cửa khang trang nhờ bám trụ với nghề. Ngoài hiệu quả kinh tế, nghề đan ngư cụ còn góp phần bảo vệ môi trường khi tận dụng hoàn toàn nguyên liệu tự nhiên như tre, trúc, cước, dây dù... Thay vì dùng lưới điện, lưới xung kích gây hủy hoại môi trường thủy sinh, người dân lựa chọn các loại ngư cụ truyền thống thân thiện, hiệu quả lâu dài. Đặc biệt, một số mô hình liên kết sản xuất và tiêu thụ ngư cụ đã ra đời, giúp người dân ổn định đầu ra và chủ động nguồn nguyên liệu. Các tổ hợp tác như “Tổ đan lọp An Hòa”, “Tổ đan tay lưới Phú Lợi” đã tạo việc làm cho hàng chục lao động tại chỗ, nhất là phụ nữ và người cao tuổi không còn khả năng lao động nặng nhọc.

Lọp - ngư cụ người dân Đồng Tháp thường dùng để đánh bắt hải sản như tôm, tép, cá vào mùa nước nổi. Ảnh: Quang Hanh

Không chỉ đơn thuần là sản xuất phục vụ đánh bắt thủy sản, nghề đan ngư cụ ở Đồng Tháp còn lưu giữ trong đó nhiều nét văn hóa đặc sắc. Mỗi chiếc lọp, chiếc lưới đều chứa đựng kinh nghiệm sống của người nông dân miền sông nước: làm sao để lọp bắt được cá linh mà không lọt cá lóc, làm sao để rọ cua giữ được cua khỏe suốt ngày dài, làm sao để tay lưới giăng đúng dòng nước chảy... Những bí quyết ấy không được ghi bằng sách vở mà được truyền bằng lời, bằng tay nghề, bằng câu chuyện bên bếp lửa, bên bờ ruộng.

Nghề đan ngư cụ phục vụ đánh bắt hải sản trong mùa nước nổi vừa giúp bà con có sinh kế, vừa giữ gìn nét văn hóa truyền thống đặc trưng của Đồng Tháp. Chính vì vậy, thời gian qua, chính quyền các cấp ở Đồng Tháp đã có kế hoạch đưa một số sản phẩm tiêu biểu vào Chương trình OCOP, hỗ trợ xây dựng thương hiệu, mở rộng thị trường. Một số làng nghề còn kết hợp phát triển du lịch trải nghiệm, cho du khách trực tiếp tham quan quy trình đan lọp, thử giăng lưới bắt cá, hay chế biến các món ăn dân dã từ cá linh, tôm đồng... Mô hình này đang được nhiều xã khuyến khích mở rộng, gắn làng nghề với phát triển nông thôn mới bền vững.

Mỗi chiếc lọp, mỗi tay lưới không chỉ là công cụ mưu sinh, mà còn là kết tinh của truyền thống, của văn hóa và sự bền bỉ vượt lên gian khó của người dân miền Tây mùa nước nổi. Trong tiếng nước đổ về cùng âm thanh lao động rộn ràng ở các làng nghề Đồng Tháp, người ta thấy hiện lên một hình ảnh quê hương vẫn đang vững vàng tiến bước nhờ vào những đôi tay cần cù và những trái tim gắn bó thủy chung với sông nước, với làng nghề, với biên cương Tổ quốc.

Quang Hanh

Nguồn Biên Phòng : https://bienphong.com.vn/nghe-dan-lat-ngu-cu-danh-bat-hai-san-mua-nuoc-noi-o-dong-thap-post493039.html