Nghề nấu đường thủ công ở An Khê

15 giờ trướcBài gốc

Vào mỗi dịp gần Tết, các hộ gia đình thuê công hoặc đổi công với nhau để chặt mía. Mía sau khi chặt sẽ được đóng lại từng bó đem chất đống gần lò nấu đường để tiện việc chuyển nước mía được ép vào lò nấu.

Lò nấu đường được đào sâu khoảng 1 m với ống khói dựng cao khoảng 2,5 m, gồm có 5 chảo gang lớn với đường kính khoảng 1,2 m. Lò được đốt bằng bã mía của năm trước còn lại trong giai đoạn đầu vì giai đoạn sau sẽ được đốt bằng chính bã mía của mùa vụ sau khi được phơi khô.

Khi chưa có máy móc, việc ép nước từ cây mía được thực hiện bằng các cặp bò hoặc trâu kéo. Bò, trâu sẽ kéo trục rulo ép để ép nước từ cây mía (hệ thống này gần giống như những hàng nước mía quay tay ngày trước) nên sản lượng thu được hầu như rất ít.

Điều này cũng làm cho diện tích mía thời gian đó hạn chế. Sau khi có xe độ chế, người ta dùng máy móc để ép nên công đoạn này được thực hiện nhanh hơn, giúp cho bà con nông dân tiết kiệm thời gian và công sức. Diện tích trồng mía cũng vì vậy mà ngày càng tăng.

Sau khi ép, nước mía được đổ vào các chảo gang để nấu thành đường. Khi nước sôi và dần đặc lại, người nấu thêm vào một lượng vôi vừa đủ để đường kết tủa và xác định khi nào đường đã chín để múc đưa vào các vật chứa. Người thợ nấu đường thường phải thức rất nhiều đêm trong một mùa mía từ tháng 11 năm trước tới tháng 3 năm sau.

Ảnh: Internet

Vật chứa đường được gọi là muỗng. Muỗng được làm bằng đất nung. Muỗng có hình phễu, phía dưới có một lỗ tròn để mật tự thoát ra khi để lâu. Lỗ tròn này sẽ được bịt lại bằng rơm lúc đường được múc từ chảo gang lên. Muỗng cũng là đơn vị đo sản lượng đường thu hoạch. Người nông dân sẽ kiểm đếm, so sánh với năm trước và hỏi thăm nhau về mùa màng qua đơn vị tính này. Muỗng đường cũng là cơ sở để trả công thuê máy ép mía và thợ nấu đường. Đa phần là họ lấy vật phẩm thay vì tiền công và chi phí.

Đường thu hoạch xong thường không bán hết một lượt mà được bà con nông dân lưu trữ trong suốt cả năm cùng với lúa. Người ta bán đường khi nhà có cưới xin, giỗ chạp hay những lúc cần tiền để trang trải cho cuộc sống vốn khó khăn quanh năm. Họ cũng cho nhau vay những muỗng đường vào những lúc ngặt nghèo với lời hứa trả vào mùa thu hoạch mía tới.

Mùa nấu đường hàng năm giúp cho những người nông dân gần nhau hơn. Trong một cộng đồng dân cư, họ tự phân với nhau để nhà ai thu hoạch trước vì chắc chắn sẽ phải nhờ nhau từ công chặt, ép, phơi bã... cho đến từng bó bã mía khô. Mùa nấu đường ở An Khê lại là mùa nông nhàn ở Bình Định nên thanh niên lên làm thuê để kiếm thêm thu nhập rất đông và nhiều người trong số đó trở thành dâu, rể ở An Khê vào năm sau.

Từ năm 2000, sau khi Nhà máy Đường An Khê thành lập, nghề nấu đường thủ công và các cơ sở ly tâm đường trở thành ký ức của nhiều người, như một lẽ tất yếu của cuộc sống.

NGUYỄN HỮU HƯNG

Nguồn Gia Lai : https://baogialai.com.vn/nghe-nau-duong-thu-cong-o-an-khe-post310862.html