Nghệ thuật truyền thống 'khoác áo' mới

6 giờ trướcBài gốc

Nhận diện để bảo tồn

Nghệ thuật truyền thống Việt Nam vô cùng phong phú, bao gồm sân khấu (tuồng, chèo, cải lương, múa rối), múa (múa dân gian, cung đình, tín ngưỡng), âm nhạc (ca trù, hát xoan, bài chòi, quan họ, nhã nhạc cung đình Huế…), mỹ thuật (tranh khắc gỗ, chạm khắc đình làng, điêu khắc tượng tròn…). Những loại hình này không chỉ thể hiện trí tuệ sáng tạo của người Việt, mà còn góp phần quan trọng trong sự nghiệp phát triển văn hóa dân tộc. Theo Thứ trưởng Bộ VH-TT-DL Tạ Quang Đông, nghệ thuật truyền thống không chỉ phản ánh tinh hoa văn hóa dân tộc mà còn đóng góp đáng kể cho nền kinh tế.

Tuy nhiên, dưới tác động của cơ chế thị trường, nghệ thuật truyền thống đang phải đối mặt với nguy cơ thương mại hóa, mai một, biến dạng. Việc hội nhập quốc tế cũng đặt ra thách thức lớn khi bản sắc văn hóa dân tộc có nguy cơ bị hòa tan. Nhà nghiên cứu Bùi Trọng Hiền nhấn mạnh, cần nhận diện rõ yếu tố gốc và yếu tố cải biên để tránh tình trạng “ngụy” bản sắc. Ông dẫn chứng về những dàn nhạc cồng chiêng Tây Nguyên được treo thành một dàn dài nắn theo thang âm đồ, rê, mi…, hay hát quan họ có nhạc đệm xập xình - những hình thức này có thể hay nhưng không thể coi là bản sắc gốc để bảo tồn.

Còn PGS-TS Bùi Hoài Sơn thì cho rằng, bảo tồn nghệ thuật truyền thống không thể chỉ dừng lại ở việc giữ nguyên hiện trạng, mà cần có cách tiếp cận linh hoạt, vừa bảo tồn yếu tố gốc, vừa tạo không gian sáng tạo phù hợp với bối cảnh mới. Theo ông, nếu chỉ bảo tồn một cách cứng nhắc mà không có chiến lược kết nối với công chúng, nghệ thuật truyền thống sẽ ngày càng xa rời đời sống thực tế và mất đi sức sống.

Bên cạnh đó, việc không nhận diện đúng giá trị cốt lõi có thể dẫn đến sự nhầm lẫn giữa bảo tồn và phục dựng thiếu căn cứ. Một số hình thức nghệ thuật truyền thống đã bị thay đổi đáng kể so với nguyên bản, khiến công tác bảo tồn trở nên khó khăn hơn. Điều quan trọng là cần xác định những giá trị không thể “hòa tan” để từ đó xây dựng giải pháp bảo tồn và phát huy hợp lý, đồng thời có chính sách hỗ trợ cụ thể để đảm bảo nghệ thuật truyền thống không chỉ tồn tại mà còn có sức sống bền vững trong môi trường hiện đại.

“Tôi đề xuất đưa nghệ thuật truyền thống vào các cấp học tiểu học, trung học như một môn học chính thức để các em sớm tiếp cận những vẻ đẹp của văn hóa dân tộc”, NSND Tự Long phát biểu.

Cảnh trong tiết mục Bắc Bling của nữ ca sĩ Hòa Minzy tại Nhà hát lớn Hà Nội

Chạm đến khán giả bằng hơi thở đương đại

Một trong những thách thức lớn nhất của nghệ thuật truyền thống hiện nay là khủng hoảng khán giả. NSND Xuân Bắc, Cục trưởng Cục Nghệ thuật Biểu diễn, nhấn mạnh, tính văn hóa trong nghệ thuật truyền thống quan trọng hơn tính trình diễn đơn thuần. Lấy ví dụ về di sản hát Xoan - một loại hình nghệ thuật truyền thống đặc sắc, NSND Xuân Bắc cho rằng, nếu không có sự giới thiệu phù hợp trước khi biểu diễn, khán giả có thể không đủ kiên nhẫn để thưởng thức. Không phải hát Xoan không hay, mà do tính trình diễn chưa cao và đòi hỏi người xem phải có kiến thức sâu về văn hóa truyền thống mới cảm nhận được hết vẻ đẹp và giá trị của nó. Đây cũng là vấn đề chung của nhiều loại hình nghệ thuật truyền thống khác.

Nhiều chuyên gia cũng đồng tình rằng, việc “pha loãng” yếu tố truyền thống, đem tới hơi thở dân gian đương đại cho nghệ thuật truyền thống là một phương thức hiệu quả để kéo khán giả, đặc biệt là giới trẻ, đến gần hơn với văn hóa dân tộc. NSND Triệu Trung Kiên, Giám đốc Nhà hát Cải lương Trung ương, nhìn nhận rằng, những người làm nghệ thuật truyền thống vẫn đang lúng túng với câu hỏi: bảo tồn trước rồi mới phát triển, hay phát triển trước để bảo tồn? Tuy nhiên, thực tế đã chứng minh, cách tiếp cận mới, như các chương trình đậm chất dân gian của Anh trai vượt ngàn chông gai hay MV Bắc Bling, đã giúp khán giả trẻ “chạm ngõ” với nghệ thuật truyền thống theo cách hấp dẫn hơn.

PGS-TS Bùi Hoài Sơn khẳng định, bảo tồn và phát huy nghệ thuật truyền thống là một lĩnh vực tinh tế, đòi hỏi cách tiếp cận linh hoạt. Cần cân bằng giữa yếu tố di sản và sáng tạo, tránh bó buộc nghệ thuật truyền thống trong những khuôn khổ cứng nhắc, đồng thời không để nó bị thương mại hóa hoàn toàn. Ngoài ra, ông cũng đặt vấn đề về khung pháp lý dành cho nghệ thuật biểu diễn - liệu có cần một luật riêng để điều chỉnh lĩnh vực này, khi nhiều quy định hiện tại vẫn mang tính tuyên ngôn?

MAI AN

Nguồn SGGP : https://sggp.org.vn/nghe-thuat-truyen-thong-khoac-ao-moi-post785298.html