Nghị quyết 57 và ba trụ cột cho tương lai năng lượng Việt Nam

7 giờ trướcBài gốc

Việt Nam thực hiện khát vọng trở thành nước phát triển có thu nhập trung bình cao vào năm 2030

Theo tiến trình phát triển mới, khi nền kinh tế ngày càng phụ thuộc vào năng lượng, “bài toán” an ninh năng lượng trở thành một trong những yếu tố sống còn. Việt Nam không chỉ đối mặt với thách thức về nhu cầu tăng cao, mà còn phải giải quyết áp lực giảm phát thải, thực hiện cam kết đạt Net Zero vào năm 2050.

Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị xác định 3 trụ cột KHCN, ĐMST và CĐS là động lực trung tâm, góp phần tạo đột phá trong phát triển kinh tế - xã hội. Trong đó, KHCN là nền tảng tạo ra tri thức và công cụ mới, ĐMST là động lực, chuyển hóa các tri thức, công cụ mới thành ý tưởng và giải pháp để giải quyết các “bài toán” kinh tế - xã hội. Theo báo cáo của Bộ KH&CN, hiện nay Việt Nam đã đạt được những thành tựu đáng kể trong lĩnh vực KHCN, ĐMST và CĐS.

Về mối quan hệ của ba trụ cột này để tạo nên đột phá, Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng nhận định, CĐS là môi trường, là mảnh đất mới để phát triển nhanh KHCN và ĐMST. Bối cảnh phát triển KHCN/ĐMST lúc này là CĐS: KHCN/ĐMST trong kỷ nguyên số, trong môi trường số.

ĐMST có thể tạo ra giá trị có khi còn lớn hơn bản thân KHCN. ĐMST có khi làm kinh ngạc chính người phát triển ra KHCN. ĐMST cũng rất phù hợp với người Việt Nam, đó là năng lực vận dụng. Vận dụng của người Việt Nam chính là sự ứng dụng có sáng tạo. Về vận dụng thì không có dân tộc nào bằng Việt Nam. Vận dụng là năng lực cốt lõi của ĐMST. KHCN Việt Nam sẽ phát triển mạnh mẽ và đột phá, đóng góp cao vào tăng trưởng GDP nếu nó đi cùng với CĐS và ĐMST. “Chúng ta phải hiểu rất đúng về ĐMST: Mang cái mới về nhưng sáng tạo thêm cái mới nữa trên cái mới đó. Bác Hồ đã dạy, cái gì mà kết hợp được cả 3, dân tộc, khoa học và đại chúng, thì sẽ thành công”, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng bày tỏ.

Ở trụ cột KH&CN, các ứng dụng KHCN đã góp phần tạo ra năng suất lao động cao, cải thiện chất lượng tăng trưởng, thúc đẩy năng lực cạnh tranh quốc gia… Các lĩnh vực như công nghệ sinh học với việc tạo ra các giống cây trồng, vật nuôi mới và tiến bộ trong chẩn đoán, điều trị bệnh; công nghệ thông tin với sự phát triển của internet, máy tính và trí tuệ nhân tạo; công nghệ vật liệu mới như vật liệu siêu dẫn, siêu nhẹ; và công nghệ năng lượng với các nguồn năng lượng sạch và hiệu quả...

Không chỉ KH&CN, trụ cột ĐMST cũng chính là động lực để biến ý tưởng thành giá trị kinh tế. ĐMST giúp Việt Nam vượt qua bẫy thu nhập trung bình, bằng cách khuyến khích phát triển hệ thống đổi mới sáng tạo và hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo quốc gia.

Vừa qua, lần đầu tiên, ĐMST được luật hóa và được đặt ngang hàng với KH&CN, thể hiện sự thay đổi căn bản trong tư duy phát triển. Việt Nam có hệ sinh thái khởi nghiệp sôi động, với hơn 3.000 startup năm 2024 và giá trị đầu tư mạo hiểm đạt 1 tỷ USD. Các thí dụ thành công như Vingroup với xe điện VinFast hay FPT với ứng dụng AI…

Chuyển đổi số - “chìa khóa” cho hệ thống năng lượng thông minh

Theo TS Tạ Đình Thi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban KHCN và Môi trường của Quốc hội: “Phát triển và ứng dụng công nghệ năng lượng hiện đại không còn là lựa chọn mà là con đường tất yếu để bảo đảm an ninh năng lượng, phát triển bền vững và bảo vệ môi trường”.

Thế giới hiện đang bước vào một kỷ nguyên năng lượng mới, với hàng loạt công nghệ đột phá như lưới điện thông minh, năng lượng tái tạo hiệu suất cao, hệ thống lưu trữ năng lượng, công nghệ hydro xanh và thu giữ carbon (CCS). Những tiến bộ này không chỉ giúp tối ưu hóa nguồn cung điện mà còn làm thay đổi cấu trúc toàn bộ ngành năng lượng.

Với Việt Nam, việc tiếp cận và làm chủ những công nghệ năng lượng mới là yêu cầu cấp thiết. TS Tạ Đình Thi cho rằng, Việt Nam cần sớm có chính sách thúc đẩy nghiên cứu, thử nghiệm các dự án hydro xanh, lưu trữ năng lượng, điện hạt nhân thế hệ mới; đồng thời đẩy mạnh ứng dụng CĐS và trí tuệ nhân tạo trong vận hành, dự báo phụ tải, điều độ điện, tiến tới hình thành hệ thống năng lượng thông minh, hiện đại. Ông khẳng định: “Đây là con đường giúp Việt Nam không chỉ bảo đảm an ninh năng lượng mà còn góp phần vào mục tiêu phát triển kinh tế xanh, tuần hoàn và phát thải thấp”...

Theo TS Thi, cùng với việc hoàn thiện thể chế, cần triển khai đồng bộ năm nhóm giải pháp: phát triển mạnh các nguồn năng lượng tái tạo; nghiên cứu và ứng dụng công nghệ năng lượng mới; hiện đại hóa hệ thống lưới điện thông minh; xây dựng cơ chế tài chính xanh, thị trường carbon; và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực năng lượng. “Khi các yếu tố thể chế, công nghệ và con người được đồng bộ hóa, chúng ta sẽ tạo ra một hệ sinh thái năng lượng mới, tự chủ, bền vững và cạnh tranh”, ông nhấn mạnh. Ngành năng lượng đang đứng trước bước ngoặt số hóa toàn diện. Những công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), Internet vạn vật (IoT) và blockchain đã và đang được ứng dụng sâu rộng trong quản lý sản xuất, phân phối và tiêu thụ điện.

Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đã triển khai Trung tâm điều độ điện tử quốc gia, sử dụng AI để dự báo phụ tải, phân tích nhu cầu tiêu thụ và tối ưu hóa nguồn điện. Các công ty điện lực địa phương đang chuyển sang hóa đơn điện tử, thanh toán số, lưới điện thông minh và công tơ thông minh giúp giám sát và phản hồi tức thời tình trạng sử dụng điện của khách hàng.

Không chỉ trong khâu quản lý, chuyển đổi số còn được áp dụng mạnh mẽ ở khâu truyền tải và sản xuất. Dự án “Nhà máy điện số hóa” tại Ninh Thuận và Bình Thuận sử dụng cảm biến IoT để theo dõi hiệu suất tua-bin gió và tấm pin mặt trời, đồng thời kết nối dữ liệu trực tuyến về trung tâm điều hành, giúp tiết kiệm chi phí bảo trì và nâng cao tuổi thọ thiết bị.

Các doanh nghiệp như PVN, PV Gas, Petrolimex cũng đang đẩy mạnh số hóa quy trình vận hành, từ khai thác dầu khí đến phân phối nhiên liệu, xây dựng hệ thống dữ liệu lớn phục vụ dự báo thị trường năng lượng và xu hướng tiêu dùng.

Theo TS Tạ Đình Thi, chuyển đổi số giúp Việt Nam hình thành “nền năng lượng số”, trong đó mọi khâu, từ khai thác, sản xuất, truyền tải đến tiêu thụ đều được kết nối và điều phối thông minh. “Nếu thực hiện đúng hướng, Việt Nam có thể tiết kiệm hàng tỷ USD mỗi năm từ tối ưu hóa năng lượng và giảm phát thải”, ông nói.

Cùng với CĐS, ĐMST đang trở thành “chìa khóa vàng” cho ngành năng lượng Việt Nam. Nhiều viện nghiên cứu, doanh nghiệp công nghệ và startup trong nước đã tham gia phát triển giải pháp năng lượng mới, từ pin lưu trữ năng lượng, tua-bin gió nổi, đến vật liệu hấp thụ năng lượng mặt trời thế hệ mới.

Viện Năng lượng (Bộ Công Thương) đang phối hợp cùng Đại học Bách khoa Hà Nội nghiên cứu pin nhiên liệu hydro, hướng tới sản xuất thử nghiệm tại quy mô công nghiệp. Một số doanh nghiệp trong nước đã đầu tư vào năng lượng từ chất thải sinh học, giúp giảm ô nhiễm và tạo nguồn điện tại chỗ cho khu công nghiệp.

Thứ trưởng Bộ KH&CN Hoàng Minh khẳng định: “Nghị quyết 57 đã tạo hành lang pháp lý để KH&CN trở thành trụ cột của ngành năng lượng. ĐMST không chỉ nằm ở nghiên cứu phòng thí nghiệm mà phải đi vào sản xuất, đó là cách để Việt Nam chủ động trong công nghệ và thị trường”.

Bộ KH&CN đang triển khai Chương trình quốc gia về ĐMST trong năng lượng và chuyển đổi xanh, tập trung hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư R&D, thương mại hóa sản phẩm năng lượng sạch, đồng thời phát triển mạng lưới trung tâm ĐMST năng lượng vùng tại miền Trung và Nam Trung Bộ - khu vực có tiềm năng gió và mặt trời lớn nhất cả nước.

Bên cạnh đó, việc hình thành thị trường carbon và cơ chế tài chính xanh cũng là yêu cầu cấp bách. Đây không chỉ là công cụ giảm phát thải mà còn giúp doanh nghiệp năng lượng tiếp cận nguồn vốn ưu đãi quốc tế, mở rộng đầu tư vào năng lượng sạch.

Từ định hướng chiến lược của Nghị quyết 57, cùng nỗ lực của Chính phủ, Quốc hội, các Bộ, ngành, doanh nghiệp và giới khoa học, Việt Nam hoàn toàn có cơ sở để bước vào kỷ nguyên năng lượng xanh - số hóa - tự chủ, nơi năng lượng sạch, thông minh và sáng tạo trở thành nền tảng vững chắc cho phát triển bền vững trong tương lai.

PGS.TS Nguyễn Hồng Quang (Đại học Bách khoa Hà Nội):
“Chuyển đổi số năng lượng là “chìa khóa” để Việt Nam đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0. Dữ liệu và AI giúp hệ thống điện dự báo, cân bằng cung - cầu theo thời gian thực, giảm thiểu rủi ro và tiết kiệm hàng tỷ kWh mỗi năm. Đây là hướng đi bắt buộc, không thể chậm trễ”.

Theo lãnh đạo Bộ KH&CN, dựa trên tinh thần Nghị quyết số 57-NQ/TW Bộ Chính trị về đột phá phát triển KHCN, ĐMST và CĐS quốc gia, 2 mục tiêu then chốt là tăng trưởng GDP nhanh (2 con số) và bền vững, cùng với nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, được xác định là hướng đi chiến lược để Việt Nam thực hiện khát vọng trở thành nước phát triển có thu nhập trung bình cao vào năm 2030 và thu nhập cao vào năm 2045.Để hoàn thành được mục tiêu đó thì vai trò của 3 trụ cột là yếu tố quyết định. Trụ cột KHCN nâng cao chất lượng sản phẩm qua nghiên cứu ứng dụng, như phát triển vật liệu mới và công nghệ bán dẫn, giúp doanh nghiệp Việt Nam cạnh tranh với các nước khu vực. Trụ cột ĐMST thúc đẩy văn hóa đổi mới sáng tạo, với mục tiêu 40% doanh nghiệp có hoạt động đổi mới vào năm 2030, tạo ra các sản phẩm có giá trị gia tăng cao như phần mềm AI xuất khẩu. Trụ cột CĐS cải thiện quản trị doanh nghiệp và Chính phủ, với mục tiêu 80% doanh nghiệp số hóa quy trình, giảm chi phí vận hành 15 - 20% và tăng tốc độ tiếp cận thị trường quốc tế. Sự kết hợp này sẽ nâng cao năng lực cạnh tranh thông qua tăng năng suất lao động.

Nguyễn Mỹ

Nguồn Pháp Luật VN : https://baophapluat.vn/nghi-quyet-57-va-ba-tru-cot-cho-tuong-lai-nang-luong-viet-nam.html