Nghĩ từ một vụ khởi tố doanh nhân

9 giờ trướcBài gốc

Nhưng điều khiến tôi giật mình không phải là hành vi của ông, mà là chính mình vì đã từng nhiều lần chuyển khoản cho bao nhiêu cửa hàng, doanh nghiệp, mà chẳng biết tài khoản đó là của pháp nhân hay cá nhân.

Nếu xét một cách chặt chẽ, phải chăng tôi – và có lẽ rất nhiều người trong chúng ta – cũng đã “tiếp tay” cho một hành vi có thể dẫn đến cáo buộc “trốn thuế”?

Nhưng rồi tôi lại nghĩ: trong một môi trường kinh doanh vẫn còn nhiều ngổn ngang, nơi phần lớn người kinh doanh nhỏ lẻ vẫn đang vật lộn để tuân thủ, khi cả hệ thống chưa sẵn sàng được ngay, thì liệu có nên xử lý vị giám đốc bằng biện pháp hình sự.

Một vị luật sư nói với tôi: “Số hộ kinh doanh, thậm chí là doanh nghiệp, thực hiện hành vi như vị giám đốc trên không phải là ít vì thói quen khá tùy tiện lâu nay mà không được các cơ quan nhà nước liên quan cảnh báo”.

Biện pháp tạm hoãn xuất cảnh đang được áp dụng với hơn 63.000 người nợ thuế – tổng số tiền lên tới hơn 84.000 tỷ đồng. Ảnh: Phạm Hải

Một hệ sinh thái đang “thời kỳ quá độ”

Câu chuyện vị giám đốc ở Hà Tĩnh không phải là đơn lẻ. Hàng triệu hộ kinh doanh, hàng trăm nghìn doanh nghiệp siêu nhỏ đang hoạt động với những thói quen “bán hàng bằng tài khoản cá nhân”, “không hóa đơn”, thậm chí “né chuyển khoản để đỡ rắc rối”.

Nghị định 70/2025 về hóa đơn điện tử đã “chốt” ngày 1/6, thời điểm các hộ kinh doanh đang nộp thuế theo phương pháp khoán và có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên phải sử dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền có kết nối dữ liệu điện tử với cơ quan thuế.

Một khảo sát gần đây của VCCI với gần 1.400 hộ kinh doanh cho thấy, 89% hộ kinh doanh không hiểu rõ nghĩa vụ của họ trong nghị định, 50% không nhận được sự hướng dẫn nào từ cơ quan chức năng. Từ đây, một gánh nặng kéo theo: tâm lý né tránh, ghi sai nội dung chuyển khoản, ngại phát triển quy mô, thậm chí quay lại... tiền mặt.

Khảo sát cho biết, 63% hộ kinh doanh lựa chọn giảm quy mô, duy trì hoạt động nhưng thu hẹp lại. Các siêu thị mini và nhóm khác có xu hướng giảm quy mô rất cao, lần lượt ở mức 91% và 100%. Họ đang sợ các quy định.

Chúng ta đang nói nhiều về chuyển đổi số, hóa đơn điện tử, chống thất thu ngân sách. Nhưng chuyển đổi không thể chỉ dựa vào mệnh lệnh. Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng thư ký VCCI, nói: “Chuyển đổi không chỉ đến từ mệnh lệnh hành chính. Nó cần được xây dựng trên cơ sở hiểu biết, đồng thuận và hỗ trợ lẫn nhau.”

Ở một chiều khác, biện pháp tạm hoãn xuất cảnh đang được áp dụng với hơn 63.000 người nợ thuế – tổng số tiền lên tới hơn 84.000 tỷ đồng. Một con số lớn, nhưng nó cũng cho thấy hàng chục nghìn doanh nghiệp đang khốn đốn. Trong tình hình ấy, việc hạn chế quyền di chuyển – vốn là công cụ để họ tìm kiếm đối tác, khôi phục kinh doanh – có lẽ sẽ khiến họ càng khó gượng dậy.

Pháp luật và công lý

Việt Nam đã xác định: hoàn thiện thể chế, cải thiện môi trường kinh doanh, xóa bỏ rào cản và cơ chế “xin – cho” là một trong ba đột phá chiến lược. Chính sách đã đặt mục tiêu cao: đến năm 2030, môi trường kinh doanh của Việt Nam phải nằm trong nhóm 3 nước hàng đầu ASEAN và top 30 thế giới.

Mục tiêu đến đó có ý nghĩa gì, nếu các doanh nghiệp, hộ kinh doanh bị … rối như tơ vò vì những quy định mới toanh và đột ngột, mà trong nhiều trường hợp không thể tuân thủ.

Câu hỏi đặt ra là: có xử vị giám đốc vì một hành vi phổ biến, quen thuộc, chưa được cảnh báo, chưa được hướng dẫn trong một môi trường chưa chuẩn hóa?

Công lý là khả năng đánh giá một hành vi trong bối cảnh xã hội cụ thể, cân nhắc mức độ nguy hiểm thực sự và chọn công cụ xử lý phù hợp nhất. Với trường hợp vị giám đốc ở Hà Tĩnh, một hình phạt hành chính, truy thu thuế, cảnh báo, thậm chí hỗ trợ kê khai lại – có lẽ là đã đủ.

Nếu pháp luật chỉ khiến người dân sợ hãi, né tránh thì làm mất đi niềm tin kinh doanh.

Lòng tin kinh doanh là cực kỳ quan trọng

Giai đoạn 2011–2025, Việt Nam có khoảng hơn 940.000 doanh nghiệp và hơn 5 triệu hộ kinh doanh đang hoạt động. Khu vực này đóng góp khoảng 50% GDP. Riêng hộ kinh doanh – những thực thể nhỏ nhất, phi chính thức – vẫn đang giữ vai trò rất lớn trong việc giải quyết việc làm, tạo thu nhập, ổn định an sinh.

Theo báo cáo của Bộ Tài chính tại một diễn đàn kinh tế do Ban Chính sách Chiến lược Trung ương tổ chức gần đây, để tăng trưởng hai con số, vai trò của khu vực kinh tế tư nhân mang tính quyết định.

Trong giai đoạn 2025–2030, nền kinh tế cần huy động khoảng 1.774 tỷ USD vốn đầu tư. Trong đó, khu vực kinh tế tư nhân trong nước được kỳ vọng đóng góp khoảng 146–162 tỷ USD mỗi năm – lớn gấp ba lần khu vực FDI và gấp đôi khu vực Nhà nước. Một con số khổng lồ.

Con số đó, hơn mọi lời nói, đòi hỏi niềm tin kinh doanh, một môi trường pháp lý minh bạch, ổn định, an toàn để người dân đầu tư, phát triển.

Thể chế là “điểm nghẽn của điểm nghẽn”. Cải cách thể chế phải bắt đầu từ việc giúp người dân, doanh nghiệp tuân thủ một cách dễ dàng, công bằng và có động lực.

Hóa đơn điện tử cần dễ dùng. Thuế cần minh bạch. Cơ quan công quyền cần hướng dẫn, giải thích, hỗ trợ, cảnh cáo – thay vì chỉ xử phạt,…

Tôi từng chuyển khoản cho không ít tài khoản “cá nhân” khi mua TV, ống nước, bao thuốc… nay chỉ mong một điều giản dị: đừng có ngày nào đó bị coi là đồng phạm bất thành văn của một vị doanh nhân “trốn thuế”.

Chúng ta đang quá độ từ xã hội tiền mặt sang số hóa, từ “phi chính quy” sang “chính quy”. Trước khi để người dân và doanh nghiệp thay đổi, thích nghi, Nhà nước cần trao cho họ cơ hội để hiểu, để tuân thủ, và để phát triển.

Tư Giang

Nguồn VietnamNet : https://vietnamnet.vn/nghi-tu-mot-vu-khoi-to-doanh-nhan-2426558.html