Từ giải Mâm xôi vàng…
Giải Mâm xôi vàng (Golden Raspberry Awards) là một giải thưởng điện ảnh thường niên của Mỹ, ra đời năm 1980. Với tinh thần giống như giải Ig Nobel ra đời sau đó một thập kỷ "vinh danh" những thành tựu bất thường và tầm thường trong nghiên cứu khoa học, giải Mâm xôi vàng tìm ra và trao giải cho những "thành tựu" đáng chán nhất của nền điện ảnh Mỹ hằng năm.
Giải có hơn 10 hạng mục giải thưởng, bao gồm: phim tệ nhất, đạo diễn tồi nhất, kịch bản tồi nhất, diễn viên nam chính tệ nhất, diễn viên nữ chính tệ nhất, diễn viên nam phụ tệ nhất, diễn viên nữ phụ tệ nhất, màn kết hợp tệ nhất, diễn viên mới tệ nhất, phim ngoại truyện/tiền truyện/remake tệ nhất và giải màn "phục thù" tốt nhất dành cho diễn viên từng đoạt giải Mâm xôi vàng nhưng có sự trở lại thành công trong một vai diễn tốt.
Giải "Mâm xôi vàng" của điện ảnh Mỹ
Cũng như giải Oscar và các giải thưởng điện ảnh quốc nội nổi tiếng như Quả cầu vàng của Mỹ; Bafta của Anh quốc; César của Pháp; Kim Mã, Kim Tượng, Kim Kê của điện ảnh Hoa ngữ hay Rồng xanh, Chuông vàng, Baeksang của Hàn Quốc..., Mâm xôi vàng có giai đoạn công bố đề cử. Top 5 đề cử ở mỗi hạng mục sẽ được công bố vào một ngày trước khi giải thưởng Oscar công bố đề cử. Có khá nhiều ngôi sao tên tuổi từng bị đề cử giải này như Mel Gibson, Kevin Costner, Johnny Depp, Sylvester Stallone, Leonardo Dicaprio, Kim Basinger, Nicole Kidman, Julia Roberts, Halle Berry, Ana de Armas...
Giải Mâm xôi vàng tổ chức lễ trao giải thường niên đàng hoàng, ấn định là một ngày trước lễ trao giải Oscar hằng năm. Có khác chăng với các giải thưởng điện ảnh danh giá là không có thảm đỏ và không dập dìu tài tử giai nhân. Thông thường, các nhân vật trong danh sách đề cử không đến dự lễ trao giải. Tuy nhiên, thi thoảng cũng có những ngoại lệ khi các nghệ sĩ không ngại ngần đến nhận giải và còn phát biểu. Đó là trường hợp nữ diễn viên Sandra Bullock đến nhận giải Mâm xôi vàng năm 2010 cho vai diễn trong phim All about Steve. Sở dĩ cô tự tin, thoải mái vậy vì năm đó cô đồng thời nhận giải Oscar nữ chính cho vai diễn trong phim The blind side.
Con số ngôi sao từng "thắng cuộc" ở cả hai giải Oscar và Mâm xôi vàng như Sandra Bullock cũng không ít. Trong đó có những tên tuổi gạo cội như các tài tử Marlon Brando, Laurence Olivier, Al Pacino, Tom Hanks, Ben Affleck, Jared Leto, nữ minh tinh Liza Minnelli...
Bên cạnh giải Oscar, Quả cầu vàng và hệ thống một loạt giải thưởng thường niên của các tổ chức, hiệp hội khắp nước Mỹ vinh danh các bộ phim và cá nhân có thành tựu, thì giải Mâm xôi vàng hằng năm cũng đóng góp thêm một cái nhìn về khu vực kém chất lượng, hoàn thiện bức tranh toàn cảnh về phim ảnh Mỹ trong năm.
... Nghĩ đến giải "Sầu riêng" cho điện ảnh Việt
Điện ảnh Việt mấy năm trước dịch COVID xuất xưởng trung bình 45-50 phim mỗi năm. Sau giai đoạn dịch, khoảng ba năm vừa qua tình hình hồi phục nhưng cũng chưa đạt mức số lượng như trước, trung bình khoảng trên dưới 30 phim một năm. Trong số này khoảng hơn một nửa là những phim chất lượng chưa cao.
Trên một số diễn đàn, hội nhóm phim ảnh, thường xuyên có những bài review kêu ca chê bai các phim Việt dở. Nhiều người thậm chí chấm điểm 1/10 hoặc 2/10 cho một số tác phẩm chiếu rạp bị coi là "thảm họa" những năm qua. Cùng trong một group phim ảnh khởi xướng hai cuộc bình chọn: một dành cho các phim hay nhất và một điểm danh các phim dở nhất của điện ảnh Việt trong năm, thì số phiếu tham gia bình chọn ở bảng các phim dở cao áp đảo, gấp nhiều lần số thành viên bỏ phiếu cho danh sách các phim hay. Điều đó cho thấy, sự quan tâm của khán giả đối với khu vực các phim có chất lượng thấp là khá lớn.
Vì sự phát triển của điện ảnh Việt, cần có giải "Sầu riêng" cho những bộ phim dở - Ảnh minh họa được tạo bởi AI
Từ thực tế trên: thứ nhất, điện ảnh Việt hằng năm xuất xưởng một lượng nhất định phim dở; thứ hai, mối quan tâm và nhu cầu thể hiện đánh giá của khán giả với các phim dở này là khá cao. Trộm nghĩ, đã đến lúc nên có một giải thưởng ở khu vực này, tức là đề cử và chọn lọc các tác phẩm và nghệ sĩ kém chất lượng nhất trong năm.
Hiện tại, Việt Nam đã có khá nhiều giải thưởng tôn vinh các tác phẩm phim chất lượng và các thành tựu của các nghệ sĩ trong lĩnh vực phim ảnh. Trong địa hạt phim chiếu rạp là các giải Bông sen vàng, Cánh diều vàng, Mai vàng, Ngôi sao xanh... Trong lĩnh vực phim truyền hình là các giải Cánh diều vàng, Liên hoan phim Truyền hình toàn quốc, VTV Awards, HTV Awards, Mai Vàng, Ngôi sao xanh... Thế nhưng, đến nay chưa có một giải nào điểm danh những tác phẩm và màn thể hiện tệ nhất.
Từ thực tế và nhu cầu trên, triển vọng cho sự ra đời của một giải kiểu Mâm xôi vàng là khá cao và hứa hẹn sẽ được quan tâm và sôi động không kém, thậm chí hơn đối với các giải tôn vinh thành tựu phim ảnh.
Tạm đề xuất một giải thưởng mang tên "Sầu riêng", chuyên rà soát và chọn lọc để làm đề cử rồi trao giải cho những tác phẩm điện ảnh và nghệ sĩ tệ nhất trong năm. Tên "Sầu riêng" lấy từ tên loài trái cây có mùi vị khó ngửi, nhưng biết đâu vẫn hợp vị một số người ưa ăn, hàm ý có những phim dở vẫn có đối tượng khán giả của riêng mình. Quan trọng hơn, cái tên "Sầu riêng" có nghĩa tiếng Việt của từ đồng âm là "nỗi buồn, nỗi chán chường riêng", ngụ ý những phim tệ là "nỗi buồn, nỗi sầu" của nền điện ảnh.
Một giải thưởng như thế, thiết nghĩ cũng nên có để như màng lọc của giới chuyên môn và khán giả, để có cái nhìn toàn cảnh cả hai mặt thành tựu và tồn tại của nền điện ảnh.
Sầu riêng Awards cho phim Việt, tại sao không?
Hoàng Phương Lê