Mòn mỏi đợi
Cô N.T.M, giáo viên tại một trường mầm non của Ninh Bình cho biết, sau 25 năm công tác trong ngành, cô vẫn chưa có cơ hội thăng hạng chức danh nghề nghiệp. Hiện cô vẫn hạng III. Cô M cho biết, cô và đồng nghiệp nhiều năm qua rất trăn trở về việc hệ số lương giữa các hạng đang có sự bất công. Ví dụ hạng III điểm xuất phát 2,10; hạng II điểm xuất phát 2,34 lệch nhau 0,24. Nhưng hạng I xuất phát 4,00 lệch so với hạng II là 1,66. Sự chênh lệch này không phù hợp và thiệt thòi cho phần lớn giáo viên do chủ yếu đang ở hạng III.
Thầy N.V.T, giáo viên tiểu học tại Hà Nội cũng cho biết, sau 21 năm công tác, thầy chỉ có một lần làm hồ sơ thăng hạng chức danh nghề nghiệp nhưng bị đánh “không đạt” với lí do bị áp định mức chỉ tiêu. Điều này dẫn đến việc mức lương của các giáo viên không được thay đổi do không được nâng hạng.
Giờ lên lớp của giáo viên tại Hà Nội. Ảnh: Trọng Quân
Điểm bất cập hiện nay chính là việc Công văn số 64 ngày 5/1/2024 của Bộ Nội vụ về việc xác định cơ cấu ngạch công chức và cơ cấu hạng chức danh nghề nghiệp viên chức quy định đối với đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm một phần chi thường xuyên và đơn vị sự nghiệp công lập do ngân sách Nhà nước bảo đảm chi thường xuyên, số lượng giáo viên giữ chức danh nghề nghiệp hạng I và tương đương, tối đa không quá 10%.
Công văn cũng quy định số lượng chức danh nghề nghiệp hạng II và tương đương tối đa không quá 50% và chức danh nghề nghiệp hạng III và tương đương trở xuống tối đa không quá 40%. Chính việc khống chế tỉ lệ khiến giáo viên hạng III khó có cơ hội được xét lên hạng II; giáo viên hạng II khó lên hạng I. Đây cũng là lí do nhiều trường có nhiều giáo viên đủ điều kiện được xét thăng hạng chức danh nghề nghiệp nhưng chỉ rất ít giáo viên được xét để bảo đảm tỉ lệ theo quy định. Nhiều giáo viên vẫn phải xếp hồ sơ chờ đợi dù đủ điều kiện; thậm chí nhiều người về hưu vẫn chưa có cơ hội được xét thăng hạng và không được mở hệ số nên lương không cao. Tình trạng này đặc biệt phổ biến ở các thành phố lớn như Hà Nội, TPHCM hoặc những nơi có đội ngũ giáo viên đông đảo và có thâm niên trong công tác.
Chạy đua với các quy định
Ghi nhận của phóng viên cho thấy việc, liên tục thay đổi văn bản pháp lí liên quan đến thăng hạng chức danh nghề nghiệp đang gây khó khăn cho nhà giáo. Cụ thể, kể từ năm 2021 đến nay, Bộ GD&ĐT ban hành nhiều thông tư mới, sửa đổi hoặc bổ sung các quy định về tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp viên chức giáo viên.
Tại họp báo quý I/2025 của TP Cần Thơ, đại diện Sở GD&ĐT cho biết, từ năm 2018 - 2020, sở đã thực hiện 2 lần xét thăng hạng chức danh nghề nghiệp giáo viên. Từ năm học 2020 - 2021 đến nay, Sở GD&ĐT Cần Thơ chưa tổ chức thăng hạng chức danh nghề nghiệp giáo viên. Nguyên nhân khách quan do dịch COVID-19 diễn biến phức tạp. Nguyên nhân chủ quan do các văn bản quy phạm pháp luật quy định tiêu chuẩn, chức danh nghề nghiệp giáo viên và quy định về tuyển dụng, sử dụng quản lí viên chức thay đổi rất nhiều. Theo lãnh đạo Sở GD&ĐT Cần Thơ, đầu 2021, Bộ GD&ĐT ban hành 4 Thông tư từ 01 đến 04 quy định mã số tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp và bổ nhiệm xếp lương viên chức trong các cơ sở giáo dục mầm non và giáo dục phổ thông công lập.
Tuy nhiên, đến tháng 11/2021, bộ này ban hành Thông tư 34 quy định tiêu chuẩn, điều kiện thi hoặc xét thăng hạng; nội dung, hình thức và việc xác định người trúng tuyển trong kỳ xét thăng hạng chức danh nghề nghiệp giáo viên mầm non, phổ thông công lập. Do đó, bốn Thông tư (01-04) vừa có hiệu lực, hơn 1 năm sau Bộ GD&ĐT lại có văn bản yêu cầu các cơ sở giáo dục và xã hội góp ý dự thảo sửa đổi. Đến tháng 4/2023, bộ mới ban hành Thông tư 08 sửa đổi, bổ sung một số điều của 4 Thông tư nói trên.
Mặt khác, nguyên tắc tổ chức thi và xét thăng hạng chức danh nghề nghiệp giáo viên được thực hiện theo Nghị định 115/2020 của Chính phủ quy định về tuyển dụng, sử dụng và quản lí viên chức. Nhưng ngày 7/12/2023, Chính phủ ban hành Nghị định 85 về sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 115. Tháng 3/2024, Bộ GD&ĐT lại tiếp tục có văn bản xin ý kiến thay đổi dự thảo Thông tư 34.
Tháng 10/2024, bộ mới ban hành Thông tư 13 thay thế Thông tư 34. Lãnh đạo Sở GD&ĐT Cần Thơ khẳng định, do có sự thay đổi liên tục về văn bản quy định tiêu chuẩn, điều kiện xét thăng hạng chức danh nghề nghiệp giáo viên nên từ năm học 2020 - 2021 đến nay nên sở chưa thực hiện xét thăng hạng chức danh nghề nghiệp cho giáo viên.
Hành lang pháp lí thay đổi kéo theo các tỉnh, thành phải cập nhật, điều chỉnh quy trình, tiêu chí đánh giá, kể cả phải gửi công văn hỏi cấp trên, dẫn đến mất nhiều thời gian trong khâu chuẩn bị và triển khai xét thăng hạng.
Thống kê của Bộ GD&ĐT cho thấy, gần 9% nhà giáo từ mầm non, phổ thông, giáo dục thường xuyên, dự bị đại học hiện có chức danh nhà giáo cao cấp (hạng I); khoảng 88% đội ngũ nhà giáo có chức danh hạng III.
NGHIÊM HUÊ