Nghịch lý tiêu chuẩn kép nông sản Việt - kỳ 3: Chất cấm vẫn tràn lan

12 giờ trướcBài gốc

Chất cấm “quen mặt” trong giò, chả, bánh phở

Từ nhiều năm trước, hàn the đã bị Bộ Y tế xếp vào danh mục cấm sử dụng trong thực phẩm, bởi tác động tích lũy độc tính gây hại cho gan, thận, thậm chí có nguy cơ dẫn đến ung thư. Tuy nhiên, trên thực tế không ít cơ sở sản xuất giò, chả, bún, bánh cuốn… vẫn sử dụng hàn the để làm dai, giòn, giữ thực phẩm lâu hỏng.

Có mặt tại khu chợ Bông Đỏ (Hà Đông, TP Hà Nội), PV Tiền Phong tìm hiểu kỹ và thử ăn bún, bánh cuốn... ở nhiều sạp. Dù đã tới trưa và thời tiết nắng nóng, nhưng lạ là bún ở đây vẫn không có mùi chua, sợi bún vẫn khá dai, trắng mịn và khó đứt gãy. Chủ một cơ sở sản xuất và bán giò tiết lộ: “Tất cả nhờ chất hàn the. Không có hàn the thì bún không giòn, khách lại chê, không bán được”.

Không riêng gì sản phẩm này, nhiều cơ sở làm bánh phở, bánh cuốn còn “ngâm” sản phẩm qua đêm với nước hàn the loãng để giữ màu trắng và giúp bánh không bị rách khi cuốn.

Một cán bộ Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm (Sở Y tế TP Hà Nội) cho biết, hàn the là chất cấm nhưng qua kiểm tra, lực lượng chức năng còn phát hiện một số cơ sở còn sử dụng chất này trong chế biến thực phẩm. Mới đây, đoàn kiểm tra liên ngành tại một cơ sở chế biến giò chả ở ngoại thành Hà Nội đã phát hiện hàn the được cất giấu trong bao bì đựng gia vị.

Chủ sạp bún cho biết, hai thúng bún này có cùng kích cỡ, giá bán nhưng độ trắng, mịn và dai khác nhau.

Giữa tháng 7/2025, cơ quan chức năng tỉnh Tuyên Quang cũng phát hiện tại hiện trường hơn 400kg giò chả của 2 cơ sở có sử dụng hàn the, cùng với đó, họ thu giữ thêm 12,5kg hàn the tại các cơ sở này.

Đặc biệt, loại thực phẩm gây sốt dư luận trong thời gian qua là lòng xe điếu. Để có những khúc lòng giòn dai, trắng tinh bắt mắt, không ít cơ sở đã sử dụng formol - một loại hóa chất bảo quản tử thi bị cấm tuyệt đối trong thực phẩm.

TS. Trần Hồng Côn - Giảng viên Khoa Hóa học, Đại học Khoa học Tự nhiên Hà Nội - cho biết, formol không làm thay đổi mùi vị rõ rệt, nhưng là chất độc tích lũy. Ăn thường xuyên, cơ thể khó đào thải hết, lâu dài gây ung thư niêm mạc, gan, thận nếu không kiểm nghiệm bằng máy phân tích chuyên dụng rất khó phát hiện formol.

Không chỉ formol, chất tẩy trắng công nghiệp sodium dithionite cũng bị lạm dụng để làm đẹp bề ngoài cho măng, nấm, củ cải khô bất chấp cảnh báo về độc tính và khả năng gây rối loạn máu.

Một cơ sở sản xuất giò chả ở Tuyên Quang vừa bị cơ quan chức năng phát hiện sử dụng hàn the trong chế biến sản phẩm.

Theo ông Côn, trên thực tế ở Việt Nam một số loại chất cấm, cực độc đối với sức khỏe con người vẫn được sử dụng trong thực phẩm. Điển hình như 6-Benzylaminopurine, loại chất kích thích tăng trưởng, phân chia tế bào giúp cây phát triển nhanh... vẫn được nhiều cơ sở thực phẩm dùng bất hợp pháp để ngâm giá đỗ, rau mầm.

Hay như Cacbon monoxit, ở các nước như Canada, Nhật Bản và EU cấm tuyệt đối, nhưng Việt Nam vẫn sử dụng trong bảo quản thực phẩm và rau quả tươi. Đặc biệt, Sodium Nitrat và Sodium Nitrit - hai chất bị quản lý chặt ở Việt Nam thường được sử dụng trong bảo quản thực phẩm, gây ảnh hưởng tới sức khỏe vì gây co mạch, tăng huyết áp; NaNO3 và NaNO2 được sử dụng trong bảo quản thực phẩm, đặc biệt là các loại thịt chế biến như xúc xích, giăm bông, và thịt nguội, có thể gây ung thư gan, ung thư dạ dày, ung thư đại tràng và là tác nhân gây ra quái thai đối với phụ nữ mang bầu.

"Thuốc lạ" trên đồng ruộng

Không chỉ có trong thực phẩm, nhiều hoạt chất có độc tính cao trong một số loại thuốc Bảo vệ thực vật (BVTV) như Paraquat, Chlorpyrifos, Carbofuran dù đã bị Bộ Nông nghiệp và Môi trường cấm, nhưng thực tế vẫn được mua bán trôi nổi trên thị trường với tên gọi mỹ miều như “thuốc tăng trưởng,” “kích rễ,” “thuốc tốt cây”...

Đáng lo ngại, nhiều nông dân còn dùng chất kích thích tăng trưởng trái phép như GA3 (Gibberellin) để làm trái cây nhanh lớn, chín đều, nhất là xoài, chuối, mít, nhãn. Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật từng phát hiện nhiều hộ dân sử dụng hóa chất lạ “3 ngày chín vàng vỏ” được đóng chai thủ công, không rõ nguồn gốc xuất xứ.

Hoạt chất Chlorpyrifos đã bị cấm nhưng trên thị trường, loại thuốc bảo vệ thực vật chứa chất này vẫn được rao bán tràn lan.

Trao đổi với PV Tiền Phong, PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh - nguyên giảng viên Viện Công nghệ Sinh học và Công nghệ Thực phẩm, ĐH Bách khoa Hà Nội - nhấn mạnh: “Chúng ta đang sống trong một nền nông nghiệp mà nhiều nông dân có thể vì chưa hiểu đầy đủ đã rất coi thường sức khỏe người tiêu dùng. Họ chọn hóa chất để tăng năng suất, rút ngắn thời gian thu hoạch, mà không lường được hậu quả. Những loại thuốc cấm này không bị phân hủy nhanh, tồn dư lâu trong rau quả, đi thẳng vào mâm cơm”.

Vì sao chất cấm vẫn sống dai? Ông Thịnh cho rằng, do lợi nhuận ngắn hạn lấn át đạo đức kinh doanh. Một chai hàn the chỉ vài chục nghìn có thể “hô biến” cả chục kg giò chả trở nên bắt mắt, tăng giá bán. Chất tẩy trắng giúp hàng hóa giữ được lâu hơn, dễ vận chuyển. Đặc biệt, hệ thống giám sát về an toàn thực phẩm của Việt Nam khá yếu và không đồng bộ.

“Hiện nay, vấn đề an toàn thực phẩm đối với sản phẩm tiêu thụ trong nước gần như phó mặc cho người bán - người mua. Điều này gây hệ lụy lâu dài, bữa cơm người Việt không còn an toàn, gây nhiều nguy cơ cho sức khỏe và khiến người tiêu dùng suy giảm niềm tin vào thực phẩm nội địa; quay lưng với hàng Việt, ưu tiên sản phẩm nhập khẩu, tạo áp lực cho nông dân sản xuất chân chính”, ông Thịnh nói.

Đặc biệt, theo vị chuyên gia này, mức xử phạt các vi phạm còn nhẹ, thiếu tính răn đe; người tiêu dùng vẫn thờ ơ, hiểu biết hạn chế và phần lớn chọn mua theo giá, màu sắc, mà chưa hình thành thói quen kiểm tra nguồn gốc.

“Các cơ quan chức năng cần kiểm tra bất ngờ ngay tại chợ, siêu thị, nơi tiêu thụ cuối cùng. Sản phẩm cần có hệ thống truy xuất bắt buộc, để người dân biết thứ họ ăn có đến từ nguồn an toàn hay không. Với những hành vi dùng chất cấm trong thực phẩm, nếu tái phạm hoặc gây hậu quả nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng cần xử lý hình sự để đủ sức răn đe”, ông Thịnh nói.

Dương Hưng

Nguồn Tiền Phong : https://tienphong.vn/nghich-ly-tieu-chuan-kep-nong-san-viet-ky-3-chat-cam-van-tran-lan-post1769070.tpo