Nghiên cứu khoa học thất bại, người nghiên cứu có được miễn trừ trách nhiệm?

6 giờ trướcBài gốc

Sáng 6-5, Quốc hội nghe tờ trình và báo cáo thẩm tra dự án Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (KH,CN&ĐMST).

Chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu

Trình bày tờ trình, Phó Thủ tướng Lê Thành Long cho biết dự luật gồm 8 chương, 83 điều, tăng 2 điều so với luật hiện hành. Đáng chú ý, Chính phủ đề xuất giao quyền tự chủ cho tổ chức nghiên cứu, chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu và đánh giá hiệu quả cuối cùng của nghiên cứu.

Phó Thủ tướng Lê Thành Long. Ảnh: QH

Theo đó, cơ sở nghiên cứu được tự chủ, tự chịu trách nhiệm triển khai các hoạt động nghiên cứu, xây dựng bộ máy, chi tiêu theo cơ chế khoán chi. Nhà nước quản lý mục tiêu, quản lý đầu ra, quản lý kết quả và hiệu quả nghiên cứu, không quản lý cách làm.

“Sự thông thoáng này sẽ đẩy nhanh quá trình nghiên cứu” – Phó Thủ tướng Lê Thành Long nhấn mạnh và cho rằng khi đó một dự án nghiên cứu không đạt được kết quả như kỳ vọng, tổ chức nghiên cứu sẽ không phải chịu trách nhiệm bồi thường như trước và được miễn trừ trách nhiệm dân sự đối với những thiệt hại phát sinh cho Nhà nước trong quá trình thực hiện nghiên cứu.

Mặc dù, rủi ro được chấp nhận ở từng nhiệm vụ, từng dự án cụ thể nhưng hiệu quả hoạt động vẫn được đánh giá trên tổng thể của tổ chức đó và chương trình nghiên cứu. Những tổ chức hoạt động hiệu quả sẽ được ưu tiên cấp thêm kinh phí để tiếp tục phát triển. Ngược lại, những tổ chức hoạt động kém hiệu quả sẽ bị cắt giảm nguồn lực, thậm chí giải thể.

Lý giải điều này, ông Lê Thành Long nhìn nhận việc giao tự chủ cho tổ chức nghiên cứu, chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu không có nghĩa là buông lỏng trách nhiệm, mà để tạo cơ chế linh hoạt hơn để khuyến khích đổi mới. Sự dám chấp nhận rủi ro sẽ tạo động lực cho các nhà khoa học theo đuổi những vấn đề thách thức, đưa khoa học tiến xa hơn và mang lại những đột phá quan trọng.

Giải phóng tối đa tiềm năng sáng tạo của các nhà khoa học

Thẩm tra sau đó, Chủ nhiệm Ủy ban KH,CN&MT Lê Quang Huy cho biết cơ quan này tán thành với quy định chấp nhận rủi ro trong hoạt động KH,CN&ĐMST tại Điều 9.

Ủy ban KH,CN&MT nhìn nhận một trong những điểm nghẽn của pháp luật hoạt động KH,CN hiện nay là chưa quy định rõ về cơ chế chấp nhận rủi ro, độ trễ trong nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, ứng dụng ĐMST. Do đó, quy định này sẽ là cơ sở quan trọng để giải phóng tối đa tiềm năng sáng tạo của các nhà khoa học.

Chủ nhiệm Ủy ban KH,CN&MT Lê Quang Huy. Ảnh: QH

Cơ quan này cũng cho rằng cần bổ sung quy định để phân biệt với lỗi chủ quan hoặc vi phạm đạo đức nghiên cứu; bổ sung nguyên tắc nhằm giảm thiểu tối đa rủi ro, tránh lạm dụng.

Điều 9 dự thảo luật nêu rõ tổ chức, cá nhân thực hiện nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo không bị truy cứu trách nhiệm hành chính hoặc trách nhiệm dân sự đối với thiệt hại gây ra cho Nhà nước nếu đã tuân thủ đầy đủ quy trình, quy định trong quá trình triển khai và không có hành vi gian lận, vi phạm pháp luật hoặc sử dụng sai mục tiêu, phạm vi kinh phí.

Tổ chức, cá nhân thực hiện nhiệm vụ khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo sử dụng ngân sách nhà nước hoặc kinh phí của doanh nghiệp nhà nước không phải hoàn trả kinh phí đã sử dụng đúng mục tiêu, phạm vi nếu đã thực hiện đầy đủ quy định quản lý nhiệm vụ, quy trình và nội dung nghiên cứu nhưng kết quả nghiên cứu không đạt mục tiêu hoặc sản phẩm không được thị trường chấp nhận.

Tổ chức, cá nhân phê duyệt và quản lý nhiệm vụ khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo sử dụng ngân sách nhà nước hoặc kinh phí của doanh nghiệp nhà nước được miễn trách nhiệm hành chính, dân sự nếu đã tuân thủ đầy đủ quy định, quy trình về quản lý nhiệm vụ và không có hành vi vi phạm pháp luật, nhưng kết quả nghiên cứu không đạt kỳ vọng hoặc sản phẩm không được thị trường chấp nhận…

Ủy ban KH,CN&MT cũng nhất trí với sự cần thiết và cơ bản thống nhất với nội dung quy định về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát được quy định từ Điều 20 đến Điều 23.

Bởi đây là khuôn khổ pháp lý cho phép thử nghiệm các sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh doanh mới, có một số đặc trưng. Có thể kể đến như áp dụng cho cái mới, sáng tạo, chưa có pháp luật quy định rõ ràng; phần lớn gắn liền với yếu tố công nghệ; xác định rõ lợi ích, nhu cầu, phạm vi và giới hạn thử nghiệm; có cơ chế bảo vệ thị trường và người tiêu dùng.

Tuy nhiên, cơ quan này cũng cho rằng cần thiết kế mang tính nguyên tắc chung, bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật.

NHÓM PHÓNG VIÊN

Nguồn PLO : https://plo.vn/video/nghien-cuu-khoa-hoc-that-bai-nguoi-nghien-cuu-co-duoc-mien-tru-trach-nhiem-post848108.html