Nghiên cứu vaccine mới mở ra hy vọng chống lại ung thư vú thể nguy hiểm nhất

13 giờ trướcBài gốc

Trong một bước phát triển mà các nhà nghiên cứu gọi là bước đột phá tiềm năng trong điều trị ung thư vú, một loại vaccine thử nghiệm nhắm vào ung thư vú thể tam âm tính (TNBC) đã cho thấy kết quả khả quan trong các thử nghiệm lâm sàng giai đoạn đầu.

Anixa Biosciences (ANIX), một công ty công nghệ sinh học tập trung vào phát triển vaccine và liệu pháp điều trị ung thư, đã công bố đầy đủ kết quả giai đoạn 1 của vaccine ung thư vú đang được nghiên cứu, được công bố tại Hội nghị chuyên đề Ung thư vú San Antonio năm 2025. Được phát triển với sự hợp tác của Cleveland Clinic và được tài trợ bởi Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ, vaccine đã đạt được tất cả các mục tiêu chính trong thử nghiệm giai đoạn đầu.

Theo các chuyên gia, dù còn ở giai đoạn đầu, đây là bước tiến đáng chú ý, mở ra triển vọng về một chiến lược phòng ngừa và kiểm soát ung thư vú thể tam âm tính trong tương lai.

1. Vì sao ung thư vú thể tam âm tính lại nguy hiểm và khó điều trị?

Ung thư vú thể tam âm tính hay thể ba âm tính (TNBC) từ lâu được xem là "bài toán khó" của y học hiện đại. Không đáp ứng với các liệu pháp hormone hay điều trị nhắm trúng đích HER2, ung thư vú thể tam âm tính thường tiến triển nhanh, tỷ lệ tái phát cao và tiên lượng kém hơn so với các thể ung thư vú khác.

Ung thư vú thể tam âm tính chiếm khoảng 10 - 15% tổng số ca ung thư vú, nhưng lại gây ra tỷ lệ tử vong cao hơn mức trung bình. Điểm đặc trưng của ung thư vú thể tam âm tính là không có thụ thể estrogen, progesterone và không biểu hiện protein HER2 – ba "đích điều trị" quan trọng trong ung thư vú.

Chính vì vậy, các phương pháp điều trị nhắm trúng đích vốn rất hiệu quả ở nhiều bệnh nhân ung thư vú khác gần như không phát huy tác dụng với ung thư vú thể tam âm tính. Hướng điều trị chủ yếu hiện nay vẫn là: Hóa trị, xạ trị, phẫu thuật, kết hợp miễn dịch trị liệu ở một số trường hợp… Tuy nhiên, nguy cơ tái phát cao, đặc biệt trong vài năm đầu sau điều trị, vẫn là nỗi lo lớn đối với cả bác sĩ và người bệnh.

Một loại vaccine thử nghiệm nhắm vào ung thư vú thể ba âm tính (TNBC) đã cho thấy kết quả khả quan trong các thử nghiệm lâm sàng giai đoạn đầu.

2. Vaccine ung thư: Cách tiếp cận khác với điều trị truyền thống

Khác với hóa trị – vốn trực tiếp tiêu diệt tế bào ung thư nhưng cũng gây nhiều tác dụng phụ – vaccine ung thư hướng tới "huấn luyện" hệ miễn dịch của chính cơ thể. Nguyên lý của vaccine thử nghiệm này là đưa vào cơ thể một kháng nguyên đặc hiệu, giúp hệ miễn dịch nhận diện tế bào ung thư như "kẻ lạ", từ đó tấn công và kiểm soát chúng hiệu quả hơn.

Chiến lược này nằm trong xu hướng chung của y học hiện đại là khai thác sức mạnh miễn dịch tự nhiên, thay vì chỉ dựa vào các liệu pháp gây độc tế bào.

3. Vai trò của protein α-lactalbumin – chìa khóa của vaccine

Vaccine TNBC đang được nghiên cứu dựa trên công trình khoa học kéo dài nhiều năm của cố Tiến sĩ Vincent Tuohy tại Cleveland Clinic. Ông và cộng sự đã phát hiện rằng:

α-lactalbumin là một protein xuất hiện nhiều trong thời kỳ cho con bú
Protein này không tồn tại trong mô vú khỏe mạnh sau giai đoạn cho con bú
Tuy nhiên, α-lactalbumin lại xuất hiện trở lại trong phần lớn các khối u TNBC

Từ đó, nhóm nghiên cứu đưa ra giả thuyết: Nếu hệ miễn dịch được "dạy" nhận biết α-lactalbumin, cơ thể có thể tấn công chọn lọc các tế bào ung thư, trong khi không gây tổn hại đến mô vú bình thường.

Các nghiên cứu tiền lâm sàng trên động vật cho thấy, tiêm vaccine chống α-lactalbumin có thể ngăn chặn sự hình thành khối u vú, kết quả từng được công bố trên tạp chí Nature Medicine.

Thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 1: Những con số biết nói

Thử nghiệm giai đoạn 1 của vaccine được thực hiện với sự hợp tác giữa Anixa Biosciences và Cleveland Clinic, do Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ tài trợ. Tổng cộng 35 người tham gia, được chia thành ba nhóm:

Nhóm 1a: 26 bệnh nhân từng mắc TNBC giai đoạn sớm, đã hoàn tất điều trị trong vòng ba năm và hiện không còn khối u, nhưng có nguy cơ tái phát cao.

Nhóm 1b: 4 người không mắc ung thư nhưng mang đột biến gen nguy cơ cao, đã lựa chọn phẫu thuật cắt bỏ vú dự phòng.

Nhóm 1c: 5 bệnh nhân TNBC giai đoạn sớm, đã điều trị bằng hóa trị liệu miễn dịch trước phẫu thuật, phẫu thuật và pembrolizumab, nhưng vẫn còn tế bào ung thư tồn dư.

Kết quả ban đầu: An toàn và kích hoạt miễn dịch

Theo báo cáo, vaccine:

Đạt tất cả mục tiêu chính của thử nghiệm giai đoạn 1
An toàn, dung nạp tốt, kể cả ở liều cao nhất được thử nghiệm
Kích hoạt phản ứng miễn dịch có thể đo lường được ở 74% người tham gia

Tiến sĩ Justin Johnson – người trình bày kết quả – nhấn mạnh rằng việc chứng minh tính an toàn và khả năng kích hoạt miễn dịch là cột mốc nền tảng cho các nghiên cứu tiếp theo.

Tiến sĩ G. Thomas Budd, điều tra viên chính tại Viện Ung thư Cleveland Clinic, đánh giá: "Ung thư vú thể tam âm tính vẫn là một trong những dạng khó điều trị nhất, những kết quả ban đầu này rất đáng khích lệ".

Vì sao kết quả này được giới khoa học quan tâm?

TNBC không chỉ khó điều trị mà còn:

Phổ biến gấp đôi ở phụ nữ da đen
Chiếm 70–80% các khối u ở bệnh nhân mang đột biến gen BRCA1
Là nguyên nhân gây tỷ lệ tử vong cao bất thường so với tỷ lệ mắc

Do đó, bất kỳ phương pháp nào có thể giảm tái phát, hỗ trợ điều trị hoặc phòng ngừa đều có ý nghĩa lớn về mặt y tế và xã hội.

Ý nghĩa thực tế đối với người bệnh

Nếu được chứng minh hiệu quả trong các giai đoạn tiếp theo, vaccine TNBC có thể:

Giảm nguy cơ tái phát sau điều trị
Hỗ trợ kéo dài thời gian sống
Ít tác dụng phụ hơn so với hóa trị
Mở ra hướng tiếp cận mới cho nhóm bệnh nhân nguy cơ cao

Tuy nhiên, các chuyên gia nhấn mạnh: Kết quả giai đoạn 1 chưa đồng nghĩa với hiệu quả điều trị. Vaccine vẫn cần được kiểm chứng qua các thử nghiệm quy mô lớn hơn.

Con đường phía trước còn dài nhưng nhiều hy vọng

Anixa Biosciences dự kiến bắt đầu thử nghiệm giai đoạn 2 vào cuối năm tới, với thời gian theo dõi từ 2–3 năm, nhằm đánh giá rõ hơn hiệu quả lâm sàng và khả năng phòng ngừa ung thư.

Nếu thành công, đây có thể trở thành loại vaccine đầu tiên được thiết kế để ngăn chặn ung thư vú thể tam âm tính ngay từ sớm – một mục tiêu mà y học đã theo đuổi suốt nhiều thập kỷ.

Mời độc giả xem thêm:

Xuân Thủy

Nguồn SK&ĐS : https://suckhoedoisong.vn/nghien-cuu-vaccine-moi-mo-ra-hy-vong-chong-lai-ung-thu-vu-the-nguy-hiem-nhat-169251213195917858.htm