Tọa lạc trên cù lao An Bình, bên bờ tả ngạn sông Cổ Chiên (huyện Long Hồ, tỉnh Vĩnh Long), chùa Tiên Châu là địa điểm chiêm bái thu hút đông đảo người dân và du khách. Nơi đây được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia từ ngày 12/12/1994.
Theo truyền thuyết dân gian, vùng cù lao An Bình xưa kia hoang sơ, cây cối um tùm, dân cư thưa thớt. Vào những đêm trăng sáng, người dân tin rằng có tiên nữ giáng trần múa hát bên bãi sông, nên nơi đây được gọi là Tiên Sa, Tiên Châu hay Bích Trân. Nhờ hệ thống kênh rạch chằng chịt, ghe thuyền lưu thông dễ dàng, vùng đất này còn được gọi là Bát Tân - “đi bốn phương tám hướng”.
Giữa thế kỷ 18, Hòa thượng Giác Nguyên từ Thừa Thiên Huế vào khai sơn, lập am tranh thờ Phật A Di Đà tại bãi Tiên, gọi là Am Bãi Tiên. Sau khi ông viên tịch, ni sư Diệu Thiện kế tục trụ trì và vận động xây dựng lại am thành chùa Bãi Tiên.
Tới thời Hòa thượng Đức Hội (pháp danh Tánh Minh), chùa được dựng lại bằng gỗ và đặt tên là Tiên Châu Di Đà. Đến năm 1899, ngôi chùa được trùng tu, lấy tên chính thức là Tiên Châu tự, tồn tại cho đến nay như một biểu tượng tâm linh hơn 300 năm tuổi của Vĩnh Long.
Từ trung tâm TP Vĩnh Long, du khách mất khoảng 15 phút ngồi phà qua sông Cổ Chiên, sau đó đi bộ khoảng 50m đã đến chùa Tiên Châu.
Nằm trong khuôn viên rộng hơn 11.000m2, với chiều dài 46m, rộng 20m, chùa được xây dựng theo hình chữ tam, bao gồm ba gian liền kề nhau là chánh điện, hậu tổ và hậu liêu.
Mặt tiền của Chánh điện là Tam Bảo, ngôi chính giữa là tượng Phật Thích Ca được điêu khắc từ gỗ, trong tư thế ngồi thiền cao hơn 1m, trên nóc có 5 tháp nhọn, giữa tháp là bảng chữ "Tiên Châu tự". Hai gian bên làm theo kiểu cổ lầu, trong tôn trí tượng Thiện Hữu và Ác Hữu, cũng có hoành phi, câu đối ca tụng.
Chính điện có không gian cổ kính với kiến trúc tinh xảo cùng với rất nhiều hiện vật, cổ vật. Tượng phật Di Đà cao hơn 1m được đặt trang nghiêm giữa tứ trụ. Dưới tượng Di Đà là bộ tượng Tam Thế, tượng Thích Ca tọa thiền, Thích Ca sơ sinh.
Đặc biệt, ở hai bên chánh điện treo cặp liễn đối được xem là "báu vật" gắn liền với ngôi chùa từ ngày đầu xây dựng.
Chuông chùa cổ hàng trăm năm được lưu giữ.
Ông Hồ Văn Pháp (85 tuổi) - người trông coi chùa cho biết, mỗi bức tượng, bức bích họa, câu đối, cổ vật trong chùa đều mang một ý nghĩa, bài học về đạo đức và lòng từ bi trong cuộc sống.
Ông Pháp cũng tiết lộ thêm, đều đặn ngày 17 (Âm lịch) hàng tháng chùa sẽ tổ chức khóa tu cho quý phật tử, du khách từ khắp nơi đổ về tu tập. Ngoài ra, chùa cũng thực hiện lễ bái phật vào các ngày rằm tháng Giêng, tháng 7, tháng 10.
Chùa có tất cả 96 cột gỗ tròn được chạm trổ tinh xảo, thể hiện nghệ thuật điêu khắc đặc sắc của thế kỷ 18. Chính những chi tiết này đã góp phần tạo nên vẻ đẹp cổ kính, độc đáo.
Nổi bật bên ngoài khuôn viên chùa là tượng Phật Bà Quan âm uy nghi trên đài sen, rồng chầu tạo nên không gian yên tĩnh, thanh tịnh.
Với bề dày lịch sử và giá trị tâm linh sâu sắc, chùa Tiên Châu ngày nay không chỉ là chốn chiêm bái linh thiêng mà còn là điểm nhấn du lịch đặc sắc của Vĩnh Long.
Nguyễn Huế
Phước Sáng