Ngừng bắn tạm thời, toan tính dài hạn

một ngày trướcBài gốc

Tuy nhiên, đằng sau những cam kết trên giấy tờ là hàng loạt nút thắt về chính trị, an ninh và lòng tin mà các bên liên quan sẽ phải tháo gỡ nếu muốn biến lệnh ngừng bắn tạm thời này thành nền tảng cho hòa bình bền vững.

Theo đề xuất do đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff công bố, trong tuần đầu tiên của lệnh ngừng bắn, Hamas sẽ thả 10 con tin Israel còn sống và 18 thi thể, đổi lại Israel sẽ trả tự do cho hơn 1.200 tù nhân Palestine, trong đó có 125 người bị kết án chung thân, đồng thời bàn giao 180 thi thể người Palestine. Ngay khi ký kết, viện trợ nhân đạo từ Liên Hợp Quốc và Hội Trăng lưỡi liềm Đỏ sẽ được phép đưa vào Gaza, nơi hơn 2 triệu người đang đứng bên bờ nạn đói sau nhiều tháng phong tỏa. Đề xuất cũng bao gồm một lộ trình rõ ràng: sau 60 ngày ngừng bắn, các bên sẽ bắt đầu đàm phán về một thỏa thuận hòa bình lâu dài, với sự bảo lãnh và giám sát của Mỹ, Ai Cập và Qatar. Đáng chú ý, Nhà Trắng nhấn mạnh Mỹ cam kết đảm bảo Israel tuân thủ ngừng bắn, trong nỗ lực củng cố uy tín và vai trò trung gian sau nhiều tháng bị chỉ trích là thiên vị Tel Aviv.

Gaza bị tàn phá nặng nề do xung đột giữa Israel và Hamas. Ảnh: Reuters

Về phía Israel, chính phủ của Thủ tướng Benjamin Netanyahu tuyên bố “cơ bản đồng ý” với đề xuất Mỹ. Một quan chức Israel tiết lộ nước này đã thông báo lộ trình cho gia đình các con tin, trong khi các cuộc tham vấn nội bộ vẫn tiếp tục để bàn chi tiết thời điểm rút quân, cơ chế giám sát và cách thực hiện trao đổi tù nhân. Giới phân tích cho rằng việc Israel nhanh chóng đồng thuận xuất phát từ sức ép ngày càng lớn từ dư luận quốc tế, đặc biệt là các đồng minh phương Tây vốn đã nhiều lần kêu gọi Tel Aviv ngừng bắn nhân đạo. Ngược lại, Hamas phản ứng dè dặt hơn.

Thành viên ban chính trị Hamas, ông Bassem Naim, khẳng định khuôn khổ Mỹ đưa ra “không đáp ứng bất kỳ yêu cầu cốt lõi nào của người dân Palestine, nhất là về chấm dứt xung đột và nạn đói”. Tuy nhiên, Hamas cũng để ngỏ khả năng chấp thuận nếu được sửa đổi. Ba điều kiện chính mà Hamas đưa ra gồm: đảm bảo các cuộc đàm phán về ngừng bắn vĩnh viễn diễn ra song song với lệnh ngừng bắn 60 ngày; viện trợ nhân đạo phải qua các kênh độc lập như Liên Hợp Quốc, thay vì các quỹ do Mỹ hay Israel hậu thuẫn; và cuối cùng là Israel phải rút quân về vị trí phòng thủ trước ngày 2/3 năm nay. Những yêu cầu này phản ánh sự nghi ngại sâu sắc của Hamas sau những thất bại của các lệnh ngừng bắn trước đó, đặc biệt là giao kèo hồi tháng 1/2025, vốn đổ vỡ chỉ sau vài tuần vì cả hai bên đều cáo buộc nhau vi phạm cam kết.

Việc Mỹ đứng ra bảo lãnh đề xuất ngừng bắn lần này không chỉ mang ý nghĩa nhân đạo, mà còn thể hiện toan tính chiến lược rõ ràng. Một mặt, chính quyền Tổng thống Donald Trump muốn củng cố vai trò trung gian hòa giải để giảm sức ép từ cộng đồng quốc tế và tránh mất ảnh hưởng vào tay các đối thủ địa chính trị như Nga và Trung Quốc. Mặt khác, Washington cũng muốn kiểm soát chặt chẽ dòng viện trợ nhân đạo vào Gaza, nhằm tránh bị các nhóm vũ trang lợi dụng làm công cụ củng cố quyền lực. Ngoài ra, động thái này còn giúp Mỹ củng cố vị thế trong mắt các đồng minh Arab, nhất là khi Ai Cập và Qatar - hai bên trung gian chủ chốt - đều ủng hộ sáng kiến này. Nếu đề xuất thành công, đây sẽ là thắng lợi ngoại giao quan trọng giúp Trump ghi điểm trên chính trường quốc tế, đồng thời xoa dịu các chỉ trích về thái độ thiên vị Israel trong suốt thời gian qua.

Dù có nhiều hứa hẹn, giới quan sát cảnh báo rằng, đề xuất của Mỹ chỉ mang tính tạm thời và khó có thể tạo ra đột phá nếu không có sự thay đổi lớn từ các bên liên quan. Trước hết, khoảng cách lập trường giữa Israel và Hamas vẫn quá lớn. Israel kiên quyết đòi Hamas phải hạ vũ khí và trao trả toàn bộ con tin trước khi bàn chuyện chấm dứt chiến dịch quân sự, trong khi Hamas khẳng định chỉ chấp nhận đàm phán nếu Israel rút toàn bộ quân và cam kết chấm dứt chiếm đóng Gaza. Bên cạnh đó, vấn đề lòng tin cũng là trở ngại lớn. Sau nhiều lần lệnh ngừng bắn bị phá vỡ, cả hai bên đều nghi ngờ thiện chí của nhau, đồng thời đặt câu hỏi về tính ràng buộc của Mỹ với vai trò bảo lãnh. Nhiều nhà phân tích thuộc Liên Hợp Quốc cảnh báo rằng các thỏa thuận tạm thời sẽ không bao giờ đủ nếu không có quyết tâm chính trị mạnh mẽ và một lộ trình cụ thể hướng tới giải pháp hai nhà nước.

Phản ứng từ cộng đồng quốc tế nhìn chung là ủng hộ. Liên Hợp Quốc (LHQ), Liên minh châu Âu (EU) và Liên đoàn Arab đều hoan nghênh đề xuất Mỹ, coi đây là bước đi cần thiết để cứu lấy sinh mạng của hàng triệu dân thường Gaza đang đứng bên bờ thảm họa nhân đạo. Đại diện chính sách đối ngoại EU Anouar El Anouni nhấn mạnh: “Một lệnh ngừng bắn vĩnh viễn sẽ giải thoát các con tin Israel còn lại, đồng thời tạo điều kiện tái thiết Gaza”. Các nước Arab như Saudi Arabia, Qatar và Ai Cập cũng khẳng định sẵn sàng làm trung gian để duy trì đàm phán. Trong khi đó, Nga và Trung Quốc, dù không trực tiếp tham gia, vẫn liên tục kêu gọi ngừng bắn toàn diện và đàm phán hướng tới giải pháp hai nhà nước. Giới quan sát nhận định, nếu đề xuất của Mỹ thất bại, Moscow và Bắc Kinh có thể tận dụng cơ hội này để chỉ trích uy tín của Washington, đồng thời thúc đẩy các sáng kiến riêng của mình nhằm khẳng định vị thế quốc tế.

Thành bại của đề xuất ngừng bắn 60 ngày không chỉ quyết định số phận của Gaza, mà còn có tác động sâu rộng đến cục diện Trung Đông. Nếu thất bại, chiến sự chắc chắn sẽ tiếp tục leo thang, kéo theo khủng hoảng nhân đạo trầm trọng hơn và nguy cơ xung đột lan rộng ra cả Lebanon, Jordan, thậm chí là đẩy các nhóm vũ trang khác vào vòng xoáy bạo lực. Uy tín của Mỹ và phương Tây cũng sẽ bị tổn hại nặng nề, đặc biệt trong mắt cộng đồng Arab và thế giới Hồi giáo. Ngược lại, nếu thành công, lệnh ngừng bắn này có thể mang lại ba tác động tích cực quan trọng: giảm ngay lập tức thương vong và nạn đói ở Gaza; mở ra kênh đối thoại chính trị giữa các bên; và giúp cộng đồng quốc tế có thêm cơ hội thúc đẩy các sáng kiến hòa bình lâu dài. Đặc biệt, nếu các cuộc đàm phán quốc tế dự kiến diễn ra trong mùa hè này - như hội nghị do Pháp và Saudi Arabia chủ trì - đạt kết quả khả quan, đây có thể là bước ngoặt quan trọng để hiện thực hóa giải pháp hai nhà nước mà cộng đồng quốc tế đã theo đuổi suốt nhiều thập kỷ.

Đề xuất ngừng bắn 60 ngày tại Gaza của Mỹ phản ánh nỗ lực đáng ghi nhận của Washington nhằm giải quyết một trong những điểm nóng dai dẳng nhất thế giới. Tuy nhiên, từ một lệnh ngừng bắn tạm thời đến một thỏa thuận hòa bình lâu dài vẫn còn một quãng đường đầy chông gai, đòi hỏi tất cả các bên liên quan phải vượt qua những khác biệt sâu sắc và đặt lợi ích của dân thường lên trên toan tính chính trị. Trong bối cảnh ấy, cộng đồng quốc tế có lẽ sẽ đồng thuận với nhận định của đại sứ Trung Quốc tại LHQ Zhang Jun: “Ngừng bắn không chỉ là khái niệm ngoại giao, mà là vấn đề sống còn của hàng triệu người dân vô tội”.

Khổng Hà

Nguồn CAND : https://cand.com.vn/the-gioi-24h/ngung-ban-tam-thoi-toan-tinh-dai-han-i770110/