Đồng bào dân tộc Mông thôn Mỹ Hoa thu hái chè. Ảnh: Bàn Thanh
Dự án xây dựng công trình Thủy điện Tuyên Quang được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 288/QĐ-TTg, ngày 19/4/2002, triển khai đầu tư xây dựng từ năm 2003 và hoàn thành đưa vào hoạt động năm 2008.
Công trình có lợi ích tổng hợp to lớn và có ý nghĩa không chỉ cho tỉnh Tuyên Quang mà cho cả vùng. Tuy nhiên, Dự án ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của người dân do vùng ngập lụt khá lớn.
Tổng diện tích đất thu hồi vùng lòng hồ trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang là hơn 5.538 ha và mặt bằng công trường gần 650 ha; hơn 4.000 nghìn hộ dân và trên 20.000 nhân khẩu tại 12 xã, thị trấn trên địa bàn huyện Na Hang (cũ) phải di chuyển đến nơi ở mới.
Vấn đề di dân, tái định cư dự án thủy điện Tuyên Quang được Đảng và nhà nước quan tâm và coi đây là hợp phần quan trọng như xây dựng công trình.
Với mục tiêu của Đề án tổng thể di dân, tái định cư Dự án Thủy điện Tuyên Quang là “Đảm bảo các điều kiện để người dân tái định cư ổn định chỗ ở và đời sống, từng bước thay đổi cơ cấu kinh tế, phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập, đời sống vật chất, tinh thần ngày càng tốt hơn nơi ở cũ; giữ vững ổn định chính trị - xã hội, quốc phòng, an ninh và bảo vệ môi trường sinh thái”.
Cùng sự chỉ đạo sát sao của tỉnh Tuyên Quang và sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, hơn 20 năm qua, công tác di dân, tái định cư thủy điện Tuyên Quang đã đạt được những kết quả quan trọng, đáng tự hào. Quá trình tổ chức di chuyển đã huy động trên 50.000 ngày công hỗ trợ di chuyển và bố trí sắp xếp tái định cư cho 4.122 hộ, 20.419 nhân khẩu tại 125 điểm thuộc 42 dự án tái định cư trên địa bàn các huyện Na Hang, Lâm Bình, Chiêm Hóa, Hàm Yên, Yên Sơn, thành phố Tuyên Quang (cũ) và tự di chuyển trong tỉnh, ngoài tỉnh.
Theo báo cáo của Ban Di dân tái định cư Dự án thủy điện Tuyên Quang, tỉnh đã tập trung đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng khu tái định cư: Công trình điện, đường, trường lớp học, trạm y tế, nhà văn hóa thôn...; giao đất ở, đất sản xuất cho hộ tái định cư; bồi thường, hỗ trợ và tái định cư cho số hộ thuộc diện điều chỉnh, bổ sung; hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề; hỗ trợ phát triển sản xuất và đời sống... Đến nay gần 1.800 hạng mục công trình đã được xây dựng, trong đó 1.060 công trình hạ tầng; gần 4.000 hộ đồng bào tái định cư được giao đất ở, đất sản xuất…
Thôn tái định cư Bản Chợ, xã Yên Hoa ngày một phát triển.
Khu tái định cư Mỹ Hoa, xã Mỹ Bằng, huyện Yên Sơn (cũ) nay thuộc phường Mỹ Lâm là một trong nhiều điểm tái định cư của dự án thủy điện Tuyên Quang. Năm 2004, 63 hộ dân với trên 300 nhân khẩu, 100% là đồng bào Mông chuyển từ xã Thúy Loan (huyện Na Hang cũ) về đây với nhiều khó khăn thiếu thốn.
Sau hơn 20 năm, bản Mông nay đã khác, những đồi chè xanh mướt, nếp nhà vững thay cho những căn lán tạm bợ miền sơn cước trước kia. Nhiều gia đình phát triển kinh tế còn tốt hơn cả dân bản địa.
Gia đình chị Lý Thị Thào chuyển từ xã Thúy Loan về khu tái định cư Mỹ Hoa cuối năm 2004. Những ngày đầu về nơi ở mới với nhiều nỗi lo. Trong khi 3 sào đất ruộng được giao, cấy lúa chỉ đủ ăn không dám nghĩ đến chuyện tích lũy. Cuộc sống khó khăn đủ đường.
Bằng số tiền đền bù đất, năm 2006, chị Thào mua thêm 1,2ha đồi chè, đầu tư máy xay xát để phục vụ người dân trong khu tái định cư. Những phụ phẩm trong quá trình xay xát cũng được tận dụng để chăn nuôi và đây là nguồn chính để phát triển kinh tế.
Gia đình ông Nguyễn Văn Vàng, thôn Bản Chợ, xã Yên Hoa (huyện Na Hang cũ) là một trong những hộ của thôn tự nguyện di chuyển lên khu vực cao do đất ở và đất sản xuất bị ngập. Tận dụng diện tích mặt nước hồ thủy điện, vợ chồng anh Nguyễn Văn Lực (con ông Vàng) đã mạnh dạn vay vốn ngân hàng Ngân hàng NN-PTNT huyện để đầu tư cơ sở vật nuôi cá đặc sản lồng với quy mô 8 lồng rồi lên 15 lồng.
Anh Lực cho biết: Gia đình hiện thả các loại cá đặc sản như cá lăng, cá chiên, trắm đen, cá quất… Các giống cá nuôi trên lòng hồ thủy điện với môi trường nước sạch và nguồn thức ăn từ tự nhiên dồi dào (cá con, phù du, cây cỏ…) kết hợp với thức ăn chăn nuôi đã cho chất lượng cá thịt thơm ngon được thị trường nhiều nơi đón nhận. Mỗi năm gia đình anh Lực bán được khoảng 3 đến 5 tấn cá, trừ chi phí lãi khoảng 150 triệu đồng. Hiện vợ chồng anh đã trả được tiền vay vốn ngân hàng. Mua được xe máy, đảm bảo cho các con ăn học.
Trên hành trình ổn định cuộc sống mới, người dân tái định cư lòng hồ thủy điện ở Tuyên Quang luôn nhận được sự đồng hành của chính quyền và cộng đồng. Trong đó, Phong trào thi đua “Vì người nghèo – Không để ai bị bỏ lại phía sau” giai đoạn 2021–2025 đã góp thế và lực giúp các hộ dân thêm tự tin, từng bước vươn lên thoát nghèo, xây dựng cuộc sống ngày càng ấm no, bền vững.
Long Anh