Người trẻ Việt cần dấn thân vào những bài toán lớn của đất nước

19 giờ trướcBài gốc

Thưa Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Đức Khương, là một trí thức Việt thành danh ở nước ngoài, đồng thời là Chủ tịch AVSE Global, đơn vị tổ chức Diễn đàn R&D Việt Nam 2025, đâu là động lực lớn nhất khiến ông luôn tâm huyết trong việc thúc đẩy đổi mới sáng tạo và đầu tư cho nghiên cứu & phát triển (R&D) tại Việt Nam?

GS,TS. Nguyễn Đức Khương:

Hiện nay, thế giới đang chuyển động với tốc độ rất nhanh. Tôi may mắn có cơ hội được tiếp cận với nền giáo dục quốc tế ngay sau khi tốt nghiệp đại học tại Việt Nam. Sau đó, tôi sang Pháp học thạc sĩ và tiến sĩ, rồi tiếp tục ở lại để trau dồi kiến thức và kỹ năng chuyên môn. Quãng thời gian đó đã giúp tôi phát triển năng lực hội nhập, đồng thời rèn luyện khả năng nhận diện những điều mới mẻ, tích cực, có thể ứng dụng thiết thực vào bối cảnh Việt Nam. Nhờ vậy, tôi có thể hỗ trợ các cơ quan, tổ chức trong nước bắt nhịp với những xu hướng phát triển của thế giới.

Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Đức Khương

Động lực lớn nhất thúc đẩy tôi chính là niềm tin mạnh mẽ vào tiềm năng của đội ngũ nhà khoa học, chuyên gia người Việt trên toàn cầu, lực lượng đang ngày càng lớn mạnh, vượt xa so với thời điểm tôi rời Việt Nam vào đầu những năm 2000. Trong bối cảnh đất nước đang bước vào công cuộc đổi mới lần thứ hai, với mục tiêu trở thành quốc gia phát triển vào năm 2045, lực lượng này chính là một nguồn tài nguyên trí tuệ vô cùng quý giá.

Việt Nam hiện được đánh giá là một trong những quốc gia có nguồn lực tri thức người Việt ở nước ngoài lớn nhất thế giới, nằm trong nhóm năm nước dẫn đầu – sau Trung Quốc và Ấn Độ. Việc tổ chức những diễn đàn như Diễn đàn R&D Việt Nam là một trong những cách hiệu quả để kết nối nguồn tri thức ấy, biến họ trở thành động lực cho sự phát triển của đất nước.

Trong nhiều phát biểu, Giáo sư thường nhắc đến những “bài toán lớn” mà Việt Nam cần giải quyết để phát triển bền vững. Với chủ đề của R&D Forum lần này - “Đổi mới để vươn lên”, theo ông, đâu là những "bài toán R&D" cấp thiết nhất mà thế hệ trẻ Việt Nam, đặc biệt là sinh viên, cần dấn thân giải quyết?

GS,TS. Nguyễn Đức Khương:

Bối cảnh phát triển hiện nay đặt ra yêu cầu tăng trưởng kinh tế phải gắn liền với phát triển bền vững, trong đó bao gồm hai khía cạnh chính: môi trường và xã hội. Ở phương diện môi trường, vấn đề cốt lõi là làm sao để các hoạt động hiện tại không gây ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường sống. Còn ở khía cạnh xã hội, phát triển bền vững đòi hỏi việc tạo dựng một nền tảng mà trong đó mọi người đều có cơ hội học tập, phát triển sự nghiệp, được tham gia và hưởng lợi từ quá trình phát triển.

Phát triển bền vững ngày nay không còn là một sự lựa chọn, mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc đối với bất kỳ quốc gia nào mong muốn vươn tới sự thịnh vượng, công bằng, bình đẳng và có một hệ thống phúc lợi xã hội tốt. Tất cả lĩnh vực và ngành nghề ở Việt Nam hiện nay đều cần được tích hợp yếu tố bền vững vào trong định hướng phát triển.

Các quốc gia phát triển rất coi trọng những nước quan tâm đến phát triển bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu, cũng như các hiện tượng thời tiết cực đoan hay những biến động xã hội có thể ảnh hưởng đến phúc lợi và hạnh phúc của con người. Việt Nam không thể nằm ngoài xu thế toàn cầu này.

Chúng ta hiện là một trong năm quốc gia bị ảnh hưởng tiêu cực nhất bởi biến đổi khí hậu. Nếu không có những hành động thiết thực nhằm bảo vệ môi trường và đưa ra các giải pháp ứng phó với tình trạng nóng lên toàn cầu, Việt Nam sẽ phải đối mặt với những thách thức nghiêm trọng. Một ví dụ điển hình là nguy cơ 1/3 diện tích đồng bằng sông Cửu Long có thể bị ngập do nước biển dâng vào năm 2050.

Tuy nhiên, thách thức cũng đồng thời là cơ hội. Đây là thời điểm lý tưởng để các bạn trẻ đam mê đổi mới sáng tạo dấn thân vào những lĩnh vực như công nghệ đo mực nước biển, giám sát ô nhiễm, thích ứng với biến đổi khí hậu, phát triển giống cây trồng và vật nuôi có khả năng chịu hạn, tất cả đều là những vấn đề cấp thiết. Là một quốc gia nông nghiệp, Việt Nam đặc biệt cần những giải pháp công nghệ phù hợp với điều kiện mới nhằm đảm bảo an ninh lương thực.

Tất nhiên, việc thích ứng chưa bao giờ là dễ dàng – bởi cả thế giới cũng đang trong quá trình tìm cách thích nghi. Nhưng cũng chính vì vậy mà cơ hội đổi mới sáng tạo dành cho thế hệ trẻ Việt Nam càng trở nên rộng mở, đặc biệt là trong những lĩnh vực có khả năng hỗ trợ các địa phương và doanh nghiệp ứng phó hiệu quả với tác động từ biến đổi khí hậu.

Theo ông, thế hệ trẻ Việt Nam, cả trong và ngoài nước cần chuẩn bị hành trang gì về kiến thức, kỹ năng và tư duy để sẵn sàng tham gia vào các dự án R&D, góp phần vào quá trình chuyển đổi mô hình tăng trưởng quốc gia?

GS,TS. Nguyễn Đức Khương:

Trước hết, cần khẳng định rằng lãnh đạo đất nước chúng ta luôn trân trọng tài năng và mong muốn những người có năng lực đóng góp hết mình cho sự phát triển. Tuy nhiên, để làm được điều đó, mỗi người trẻ cần trải qua một quá trình học tập nghiêm túc, tích lũy kinh nghiệm và mở rộng tri thức. Ở cấp độ nhà nước, điều quan trọng là phải đặt nhân tài vào đúng vị trí, đúng công việc cần đến họ. Còn ở cấp độ cá nhân, mỗi người phải không ngừng trau dồi kiến thức, phát triển kỹ năng tương tác toàn cầu, có tầm nhìn rộng và đặc biệt là năng lực làm việc đa ngành, liên ngành.

GS, TS. Nguyễn Đức Khương nhấn mạnh vào kỹ năng liên ngành mà người trẻ cần chuẩn bị để đóng góp cho đất nước.

Tại sao kỹ năng liên ngành lại trở nên quan trọng? Bởi những vấn đề mà chúng ta cần giải quyết ngày nay đều có tính chất phức tạp và đa chiều. Một kỹ sư, nếu không hiểu rõ các tác động môi trường hoặc xã hội từ công trình hay công nghệ mà mình phát triển, sẽ không thể tạo ra được giải pháp thực sự bền vững. Do đó, việc tích lũy kiến thức theo hướng đa ngành là yêu cầu tất yếu.

Việc lựa chọn trường đại học cũng đóng vai trò quan trọng. Sinh viên nên ưu tiên những cơ sở đào tạo có chương trình tích hợp, cho phép tiếp cận và tương tác với nhiều lĩnh vực. Chẳng hạn, tại EMLV Business School (tạm dịch: trường Quản trị – Kinh doanh EMLV – Ecole de Management Léonard De Vinci), Pháp, nơi tôi đang công tác, gồm ba trường: kỹ sư, quản trị kinh doanh và công nghệ số. Ba trường này có 20% chương trình đào tạo chung, hàng nghìn sinh viên được học tập cùng nhau thông qua mô hình “learning by project”, “learning by doing”. Sinh viên không chỉ được trang bị kỹ năng chuyên môn về kỹ thuật, quản trị và sáng tạo, mà còn được đào tạo về phát triển bền vững cũng như các quá trình chuyển đổi sinh thái và xã hội.

Ba chuyển đổi lớn nhất hiện nay mà sinh viên cần nắm vững bao gồm: chuyển đổi xã hội (khi thế hệ Z có nhiều khác biệt về tư duy, kỹ năng và thế giới quan), chuyển đổi sinh thái (liên quan đến các vấn đề môi trường và khí hậu), và chuyển đổi năng lượng (từ năng lượng hóa thạch sang năng lượng xanh, tái tạo).

Dù khối lượng kiến thức cần tiếp cận ngày càng nhiều hơn, nhưng nếu học đúng cách, sinh viên sẽ không tốn thêm quá nhiều thời gian. Nhờ sự hỗ trợ của công nghệ số, trí tuệ nhân tạo và các kho học liệu mở hiện nay, người trẻ hoàn toàn có thể học một cách thông minh, chủ động và hiệu quả.

Gần đây, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh chủ trương xây dựng chính sách đãi ngộ đặc biệt để thu hút 100 chuyên gia hàng đầu về nước làm việc. Với kinh nghiệm kết nối mạng lưới trí thức toàn cầu thông qua AVSE Global, theo Giáo sư, điều gì là then chốt để chính sách này thực sự hiệu quả và bền vững? Vai trò của các tổ chức như AVSE sẽ được phát huy như thế nào trong lộ trình đó?

GS,TS. Nguyễn Đức Khương:

Việt Nam đang rất cần những người có khả năng dẫn dắt các lĩnh vực công nghệ chiến lược và các ngành công nghiệp trọng điểm trong trung và dài hạn. Những tài năng ấy có thể là người trong nước, người Việt ở nước ngoài hoặc thậm chí là chuyên gia nước ngoài, miễn là họ có năng lực thực sự để phối hợp với đội ngũ trong nước giải bài toán phát triển.

Tôi cho rằng Việt Nam đang ngày càng tạo dựng được một môi trường hấp dẫn đối với chuyên gia trong và ngoài nước. Điều quan trọng là phải có cơ chế tuyển chọn minh bạch, ghi nhận đúng năng lực, kinh nghiệm của ứng viên chứ không nên ràng buộc bởi những tiêu chí hình thức kiểu “tick boxes”.

Ví dụ, khi cần một người làm tổng công trình sư cho ngành đường sắt, tiêu chí quan trọng nhất phải là người đó có khả năng kết nối, điều hành, định hướng và lựa chọn công nghệ phù hợp. Không nên yêu cầu họ phải có nhiều năm kinh nghiệm làm việc tại Việt Nam, vì kể cả người Việt nếu sống xa đất nước một thời gian cũng có thể không còn bắt nhịp được ngay. Mấu chốt nằm ở hệ thống tuyển dụng và tiêu chí lựa chọn.

Sức hấp dẫn của Việt Nam đang tăng lên rõ rệt. Khi môi trường làm việc đủ tốt, sẽ xuất hiện hiệu ứng "hữu xạ tự nhiên hương". Chúng ta không cần mời gọi quá nhiều, chuyên gia cũng sẽ tự tìm đến. Giống như cách Singapore từng làm: thu hút một số "cánh chim đầu đàn", những người có uy tín, có mạng lưới và tầm ảnh hưởng. Khi họ về, tự nhiên những người khác cũng sẽ về theo, cùng phát triển và tạo nên một hệ sinh thái chuyên gia chất lượng cao.

Trân trọng cảm ơn ông!

Đón đọc kỳ 2: Việt Nam cần một thế hệ dấn thân, không sợ thất bại

Ảnh: Lê Vượng

Nguồn SVVN : https://svvn.tienphong.vn/nguoi-tre-viet-can-dan-than-vao-nhung-bai-toan-lon-cua-dat-nuoc-post1765189.tpo