Nguy hiểm chưa biết hết về gió quái Santa Ana đang thổi mạnh bão lửa ở Los Angeles

6 giờ trướcBài gốc

Đã một tuần qua, cháy rừng ở TP Los Angeles, bang California (Mỹ) vẫn diễn tiến hết sức phức tạp. Giới chức California gọi vụ cháy rừng này là thảm họa thiên nhiên tàn khốc nhất trong lịch sử Mỹ khi 6 đám cháy bùng phát cùng lúc, làm hơn 20 người thiệt mạng, phá hủy hàng ngàn ngôi nhà và buộc hơn 100.000 người phải sơ tán. Các quan chức cho biết khoảng 12.300 công trình đã bị hư hại hoặc bị phá hủy.

Theo tờ The New York Times, gió Santa Ana là một trong những nguyên nhân chính gây ra và làm trầm trọng thảm họa cháy rừng ở Los Angeles. Đến nay vẫn chưa có lời giải thích rõ ràng về việc tên gọi của loại gió này bắt nguồn từ đâu. Nhiều người cho rằng nó bắt nguồn từ hẻm núi Santa Ana ở quận Cam, Nam California nên có cùng tên gọi với hẻm núi này. Ngoài tên gọi Santa Ana, người ta còn gọi gió này là “gió quái” hoặc “gió đỏ”.

Hàng năm, giữa mùa thu và mùa xuân, người dân Nam California phải hứng chịu những cơn “gió quái” này. Nó có thể gây chảy nước mũi, chảy nước mắt và đôi khi thổi rất mạnh đến mức ảnh hưởng hoạt động giao thông hoặc làm đổ cây.

Vậy điều gì khiến gió Santa Ana lại nguy hiểm đến vậy?

Những tàn lửa bay trong đám cháy ở Los Angeles hôm 8-1. Ảnh: GETTY IMAGES

Gió Santa Ana hoạt động như thế nào?

Gió Santa Ana là gió mạnh, khô và thường nóng, thổi từ đông sang tây, từ các bang Utah, Nevada đến Nam California. Gió Santa Ana xuất hiện khi có áp suất cao ở phía đông California và hệ thống áp suất thấp ngoài khơi. Các khối khí di chuyển từ áp suất cao đến áp suất thấp và chênh lệch áp suất càng lớn thì gió thổi càng nhanh.

Thông thường, gió Santa Ana chỉ kéo dài vài ngày. Tuy nhiên, trong một vài trường hợp, nó có thể kéo dài tới một tuần.

Theo ông Alex Hall, Giám đốc Viện Môi trường và Phát triển bền vững tại Đại học California, gió xuất hiện vào những tháng lạnh, khi các hệ thống thời tiết áp suất thấp và áp suất cao xuất hiện nhiều trên khắp khu vực có vĩ độ trung bình của bán cầu bắc.

Đôi khi, khu vực áp suất cao có thể bị giữ tại khu vực Đại Bồn địa – một khu vực khô cằn, bị núi bao quanh ở miền tây nước Mỹ. Đại Bồn địa bao phủ phần lớn Nevada, một phần Utah và một số tiểu bang khác.

Để hiểu cách hình thành gió Santa Ana, ông Hall cho biết hãy tưởng tượng Đại Bồn địa là "một cái bát lớn". Xét về mặt địa hình, mặt bao quanh của “cái bát” này có nhiều lỗ do các đèo núi cao thấp tạo thành.

“Nếu bạn để nhiều vật nặng, có áp suất cao trong bát, bạn sẽ đẩy không khí ra ngoài qua các lỗ” – ông Hall mô tả.

Khi không khí tràn qua các đèo núi và hẻm núi, gió tăng tốc, trở nên khô và nóng, chuyển về phía vùng áp suất thấp hơn của bờ biển Nam California.

Theo chuyên gia, không khí của gió Santa Ana khô bất thường vì nó bắt nguồn từ môi trường sa mạc khô cằn của Đại Bồn địa. Gió này ấm lên khi bị nén lại trong quá trình di chuyển xuống sườn núi. Để dễ hình dung, ông Hall cho rằng quá trình này tương tự như bơm lốp xe đạp. Khi chúng ta bơm không khí vào, lốp xe sẽ tăng nhiệt độ.

Lính cứu hỏa tìm cách khống chế đám cháy ở Los Angeles hôm 13-1. Ảnh: GETTY IMAGES

Gió Santa Ana nguy hiểm thế nào?

Theo The New York Times, gió Santa Ana có khả năng tạo ra các hiện tượng nguy hiểm. Chúng có thể thổi tàn lửa từ đám cháy hiện có vào khu vực chưa cháy và có thể gây ra đám cháy mới. Ông Jesse Torres – quan chức tại Cơ quan Lâm nghiệp và Phòng cháy chữa cháy California cho biết điều này "tạo ra gần như 2 đám cháy, và những đám cháy đó cũng cháy rất nhanh".

Những cơn gió mạnh và khô này thường có tốc độ khoảng 48 đến 64 km/giờ. Tuy nhiên, chúng có thể mạnh hơn. Những cơn gió giật vào đầu tháng 1-2025 được báo cáo là đã vượt qua mức 128 km/giờ.

Theo ông Torres, sức mạnh của gió Santa Ana có thể cản trở hoạt động chữa cháy, vì gió nguy hiểm có thể gây khó khăn cho hoạt động của máy bay cứu hỏa. Ông Torres cho biết ngay cả khi máy bay có thể hoạt động, "gió mạnh sẽ ảnh hưởng đến các giọt chất chống cháy và nước", cũng như khả năng tiếp cận trực tiếp đám cháy.

Gió mạnh cũng có thể làm đổ cây, làm tăng nguy cơ bị thương đối với lực lượng cứu hộ, người dân, có thể cản trở các phương tiện cứu hỏa và quá trình sơ tán người khỏi các khu vực nguy hiểm.

"Một trong những mối quan tâm lớn hơn của chúng tôi là đường dây điện, cột điện dễ bị đổ do những cơn gió mạnh này và chúng sẽ chặn đường đi" – ông Torres nói.

Mối quan hệ giữa biến đổi khí hậu và gió Santa Ana

Ông Hall cho biết các nhà khoa học "đã chứng minh khá rõ ràng rằng nhiệt độ ấm hơn tạo ra các đám cháy lớn hơn". Và khi biến đổi khí hậu khiến mùa mưa của California trở nên ngắn hơn, gió Santa Ana có thể có thêm điều kiện gây nên các đám cháy rừng.

Khói mịt mù trong đám cháy ở Los Angeles hôm 7-1. Ảnh: AFP

Ngoài ra, theo ông Hall, nghiên cứu cho thấy "nếu sa mạc ấm hơn đại dương, thì sẽ có ít chênh lệch áp suất giữa sa mạc và đại dương hơn". Tuy nhiên, trong bối cảnh biến đổi khí hậu khiến nước biển ngày càng ấm hơn, sự chênh lệch áp suất có thể thay đổi. Tuy nhiên, ông Hall khẳng định các nhà khoa học vẫn chưa có sự đồng thuận về việc biến đổi khí hậu có ảnh hưởng đến cường độ gió Santa Ana.

KHOA ĐIỀM

Nguồn PLO : https://plo.vn/nguy-hiem-chua-biet-het-ve-gio-quai-santa-ana-dang-thoi-manh-bao-lua-o-los-angeles-post830130.html