Nguyên nhân mưa lớn liên tục trút xuống, tàn phá vùng núi Nam Á

6 giờ trướcBài gốc

Cảnh ngập lụt sau những trận mưa lớn tại Karachi, Pakistan. Ảnh: THX/TTXVN

Những trận mưa cực lớn, bất ngờ và dữ dội đang gây ra sự tàn phá khắp các vùng núi ở Nam Á, kéo theo lũ quét, lũ bùn chết người và lở đất nghiêm trọng, cuốn trôi toàn bộ khu dân cư và biến những cộng đồng đông đúc thành những đống bùn và gạch vụn.

Theo chính quyền địa phương Tây Bắc Pakistan ngày 16/8, lũ quét dữ dội đã ập qua các ngôi làng, khiến ít nhất 321 người thiệt mạng trong vòng 48 giờ.

Hơn mười ngôi làng tại vùng Buner, tỉnh Khyber Pakhtunkhwa, bị lũ quét tàn phá, và hàng chục người được cho là vẫn còn mắc kẹt dưới lớp bùn và gạch vụn dày đặc.

Theo hãng tin Reuters, tại Kashmir, Ấn Độ, ít nhất 60 người đã thiệt mạng và hơn 200 người mất tích khi những bức tường bùn và nước tràn qua thị trấn Chashoti trên dãy Himalaya trong ngày 15/8. Đầu tháng này, một đợt lũ khác cũng tràn qua một ngôi làng ở bang miền núi Uttarakhand của Ấn Độ, khiến ít nhất bốn người thiệt mạng.

Chính quyền địa phương ở cả hai quốc gia cho biết phần lớn các trận lũ lụt và lở đất gây thiệt hại nghiêm trọng xuất phát từ những cơn mưa xối xả, bất ngờ và dữ dội, được gọi là “cloudburst” (mưa như trút nước). Các nhà khoa học cảnh báo những trận mưa cực đoan này, dù là mưa rào hay mưa kéo dài, sẽ ngày càng trở nên thường xuyên và mạnh mẽ hơn trong khu vực sinh thái mong manh này, khi khủng hoảng khí hậu càng trở nên trầm trọng.

Mưa “cloudburst” là những trận mưa lớn bất ngờ, cục bộ, có thể gây thiệt hại nghiêm trọng bởi lượng nước khổng lồ trút xuống trong thời gian ngắn, thường dẫn đến lũ quét và lở đất nguy hiểm.

Chúng xảy ra ở vùng núi, đặc biệt trong mùa mưa, khi không khí chứa độ ẩm cao. Các khu vực ngập lụt do mưa lớn và lũ lụt tàn phá gần đây nằm ở chân dãy núi khổng lồ Nam Á, nơi có những đỉnh núi và sông băng cao nhất thế giới.

Khối không khí gió mùa đổ bộ vào những ngọn núi này, nhanh chóng nguội đi khi bốc lên và ngưng tụ thành những đám mây dày đặc, sau đó có thể tạo ra những cơn mưa xối xả.

Lực lượng cứu hộ tìm kiếm người mất tích do mưa lũ tại Swabi, tỉnh Khyber Pakhtunkhwa, Pakistan. Ảnh: THX/TTXVN

Cục Khí tượng Ấn Độ định nghĩa mưa “cloudburst” là trận mưa có lượng nước trên 100 mm (4 inch) mỗi giờ.

"Dãy Himalaya, Karakoram và Hindu Kush đặc biệt dễ tổn thương do độ dốc lớn, địa chất yếu và các thung lũng hẹp dẫn dòng chảy của bão thành những trận lũ lụt tàn khốc," Roxy Mathew Koll, nhà khoa học khí hậu tại Viện Khí tượng Nhiệt đới Ấn Độ, giải thích với CNN.

Người dân ở Salarzai, nơi bị ảnh hưởng nặng nề nhất của Pakistan, mô tả dòng bùn và những tảng đá lớn khiến mặt đất rung chuyển như một trận động đất.

Hiện tượng thời tiết này ngày càng trở nên nguy hiểm do những trận mưa lớn cục bộ, cực đoan rất khó dự báo.

"Đây cũng là khu vực thiếu dữ liệu, dù chúng tôi đang nghiên cứu mưa lớn hay lũ lụt do băng tan, khiến việc hiểu, theo dõi và dự báo các sự kiện này trở nên phức tạp hơn. Các cơn mưa bão cũng quá nhỏ và quá nhanh để dự đoán chính xác", ông Koll nói.

Mức độ nghèo đói cao, thiếu cơ sở hạ tầng và khả năng tiếp cận các tiện ích cơ bản trong khu vực cũng là rào cản trong việc truyền tải lượng thông tin ít ỏi hiện có đến cộng đồng sống tại đây.

Chuyên gia khí hậu Ali Tauqeer Sheikh tại Islamabad chỉ ra khoảng cách truyền thông là một phần nguyên nhân khiến mức độ tàn phá nghiêm trọng sau mỗi trận mưa lũ.

Quản trị yếu kém và thiếu hệ thống cảnh báo sớm ở những khu vực này cũng làm trầm trọng thêm vấn đề. Cùng với nạn phá rừng tràn lan và phát triển thiếu quy hoạch, đây là sự kết hợp chết người. Hiện tượng này thường gây thương vong nặng nề ở các vùng núi Nam Á do "tỷ lệ rất cao người dân bị hạn chế về thời gian chuẩn bị trước thiên tai".

Những cơn mưa “cloudburst” trong khu vực đã xảy ra với cường độ và tần suất ngày càng lớn trong những năm gần đây, do nhiệt độ toàn cầu phá kỷ lục.

Không khí ấm hơn hút nước như bọt biển, và toàn bộ độ ẩm dư thừa này có thể dẫn đến mưa cực đoan và những trận mưa lớn bất ngờ như mưa bóng mây, đặc biệt khi không khí đó gặp núi.

"Các đại dương ấm hơn đang nạp thêm độ ẩm vào gió mùa, và bầu khí quyển ấm hơn giữ nhiều nước hơn, gây ra mưa lớn khi không khí ẩm bị đẩy lên các sườn núi dốc", chuyên gia Koll cho biết.

Trong mùa mưa, phẩn lớn cơn mưa trút xuống một số vùng của Ấn Độ, Pakistan và Bangladesh do gió từ Ấn Độ Dương và Biển Ả Rập mang đến. Những vùng này đã trải qua quá trình ấm lên nhanh chóng trong những năm gần đây.

Trước trận lũ lụt năm nay, những đợt nắng nóng kéo dài đã thiêu đốt khu vực. “Nhiệt độ trung bình cao lên 1 độ thì độ ẩm trong không khí lại tăng thêm 7%,” ông Sheikh nói.

Bên cạnh đó, sự tan chảy của các sông băng chỉ làm trầm trọng thêm thảm họa. Dãy núi Himalaya và khu vực Karakoram rộng lớn chứa hàng nghìn sông băng, đang tan chảy và mất khối lượng với tốc độ ngày càng nhanh khi thế giới ấm lên.

“Mặc dù băng tan không trực tiếp gây ra mưa 'cloudburst' nhưng nó tạo ra các hồ chứa không ổn định và địa hình dễ đứt gãy, có thể làm trầm trọng thêm tác động của chúng thông qua lũ lụt và lở đất,” ông Koll kết luận.

Bảo Hà/Báo Tin tức và Dân tộc

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/the-gioi/nguyen-nhan-mua-lon-lien-tuc-trut-xuong-tan-pha-vung-nui-nam-a-20250820164923091.htm