Nhà báo tiêu cực, làm xói mòn lòng tin của xã hội

3 giờ trướcBài gốc

Khi nhà báo thời sự cũng "cưỡng đoạt tài sản"

Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Kiên Giang vừa khởi tố 3 nhà báo về tội "cưỡng đoạt tài sản". Tháng 10/2021, 3 nhà báo này biết nhóm đối tượng thuộc Công ty LHD gồm Đặng Văn Lĩnh, Nguyễn Văn Nguyên thuộc Công ty LHD đang thực hiện việc phân lô, bán nền trái phép tại TP Phú Quốc, tỉnh Kiên Giang (nay là đặc khu Phú Quốc, tỉnh An Giang) với dự án "Làng hoa Phú Quốc", nên tìm cách đăng bài, tống tiền.

Nhóm phóng viên (PV) gồm: Trần Tam Điệp, Lê Nam Trung (Điệp và Trung đều là PV Đài truyền hình kỹ thuật số VTC (PV VTC), đã giải thể từ tháng 01/2025); Vũ Văn Nam (PV Tạp chí Sức khỏe và Môi trường), Lê Tiến Phong (PV Báo Pháp Luật Việt Nam - thuộc Bộ Tư pháp). Tất cả cùng cư trú TP Hà Nội. Công an đã khởi tố, bắt tạm giam đối với Nam, Trung; ra lệnh cấm đi khỏi nơi cư trú đối với Phong để điều tra về tội "Cưỡng đoạt tài sản" lên đến hàng trăm triệu đồng và cả chiếm đoạt mấy lô đất. Riêng Điệp đã bỏ trốn, cơ quan Công an đã phát lệnh truy nã. Sự việc xảy ra từ 2021-2022. Điều đáng nói là có 2 PV báo thời sự (Pháp Luật Việt Nam - thuộc Bộ Tư pháp và Đài truyền hình VTC).

Lệnh truy nã Trần Tam Điệp, nguyên PV VTC

Trước nay, đa số PV phạm tội "cưỡng đoạt tài sản" bị bắt đều thuộc các tạp chí chuyên ngành, những tờ báo chuyên ngành nhưng lần này có 3 PV của báo đài thời sự. Mánh lới làm tiền của nhóm PV này không lạ lẫm. Sau khi bàn bạc và thống nhất, Vũ Văn Nam hẹn gặp Nguyễn Văn Nguyên, đe dọa sẽ đăng bài phản ánh sự việc trên báo và đòi nhóm Nguyên đưa 300 triệu đồng để không đăng tin sai phạm của Công ty LHD, nhưng Nguyên không đồng ý.

Ngày 07/12/2021, Điệp đã phát phóng sự về vụ việc trên kênh của Đài truyền hình kỹ thuật số VTC, phản ánh việc phân lô, bán nền trái phép tại Phú Quốc và có nhắc đến tên Công ty LHD. Khi thấy phóng sự phát sóng, Đặng Văn Lĩnh đã ra Hà Nội gặp nhóm Nam đưa 500 triệu đồng và hứa cho mỗi người 3 nền đất tại dự án "Làng hoa Phú Quốc". Sau đó, Nam, Phong và Điệp đến văn phòng Công ty LHD để nhận 3 nền đất.

Ngựa quen đường cũ, đến tháng 3/2022, khi nhóm Lĩnh tiếp tục phân lô, bán nền trái phép ở khu vực khu phố 3, đặc khu Phú Quốc, tỉnh An Giang với dự án "Làng Hoa Cửa Cạn", Trung tiếp tục cho đăng phóng sự phản ánh để tạo áp lực cho Nam liên hệ với Lĩnh để tống tiền. Nếu Lĩnh không đưa tiền, nhóm sẽ tiếp tục đăng phát các phóng sự liên quan đến việc phân lô, bán nền trái phép. Lo sợ tiếp tục bị phản ánh trên đài truyền hình, Lĩnh đồng ý và chuyển 400 triệu đồng vào tài khoản của Nam. Sau đó Nam chuyển cho Trung 200 triệu đồng như đã thỏa thuận.

Doanh nghiệp ngán ngẩm vì... "xin đểu"

Thủ đoạn của nhóm nhà báo này không lạ. Những vụ tống tiền như vậy liên tục xảy ra ở nhiều địa phương. Thực tế nhiều nhà báo cũng đã bị bắt, khởi tố vì những hành vi tương tự, có thể kể ra đây rất nhiều vụ việc, đa số liên quan đến các nhà báo của các tạp chí, tạp chí điện tử của các hội, hiệp hội, ngành...

Lê Nam Trung, nguyên PV VTC tại cơ quan Công an

Trên thực tế báo chí tiêu cực, nhiều PV, nhà báo tổ chức tống tiền, đã xảy ra từ nhiều năm qua, có nhiều vụ rất lớn, gây xôn xao dư luận. Trong lịch sử báo chí Việt Nam (từ 1865, khi Gia Định báo ra đời), chưa có tờ báo nào dính líu tới tiêu cực, đến nỗi toàn bộ ban biên tập, ban thư ký, đến các trưởng phòng, văn phòng đại diện, phóng viên... bị Cơ quan CSĐT Công an Thái Bình (cũ) bắt giữ; đơn cử Tạp chí Môi trường Đô Thị có 43 người.

Công an tỉnh Thái Bình đánh giá, đây là vụ án phức tạp với phương thức, thủ đoạn hoạt động tinh vi, có tổ chức. Các bị can đều am hiểu pháp luật song hoạt động "trá hình" dưới danh nghĩa cơ quan báo chí làm từ thiện. Phạm vi hoạt động rộng, liên quan nhiều tỉnh, thành phố trong cả nước. Vụ án có nhiều bị hại, nhất là các doanh nghiệp (DN). Hiện nay tình trạng "báo hóa" tạp chí, tư nhân hóa báo chí, nhiều nhà báo bị bắt vì "làm luật", tống tiền, đề nghị "hợp đồng truyền thông" vẫn đang diễn ra rất phức tạp.

Có rất nhiều hình thức tống tiền khác nhau của các nhà báo dạng này. Trong đó có nhà báo thiệt lẫn "giả”. Có người tự xưng là "nhà báo", cộng tác viên chỉ với một tờ giấy giới thiệu, thậm chí có người làm ở các trang thông tin điện tử tổng hợp cũng có thể tìm những kẽ hở của các DN để "bảo kê”, dọa đăng bài, thậm chí "xin đểu" - hình thức trấn lột ngay tại chỗ từ vài triệu đồng vài chục triệu đồng đối với một số DN "dính phốt"; hoặc "ăn to hơn" là đề nghị, ép buộc DN ký các "hợp đồng truyền thông" vài trăm triệu, có khi lên đến tiền tỷ... Tình trạng này diễn ra thường xuyên, khiến các DN nhiều địa phương hết sức ngán ngẩm, lo sợ mà không biết kêu cứu nơi nào.

Ngày 02/4/2024, để đối phó với sự "quấy nhiễu" của nhà báo tiêu cực, UBND tỉnh Đắk Nông (cũ) đã có "Hướng dẫn cung cấp và xử lý thông tin báo chí trên địa bàn tỉnh Đắk Nông". Theo đó, UBND hướng dẫn: "Khi nhận được đề nghị làm việc của nhà báo, PV, các cơ quan, đơn vị, địa phương lưu ý thực hiện các nội dung sau: Đề nghị xuất trình thẻ nhà báo còn thời hạn sử dụng do Bộ Thông tin và Truyền thông cấp. Không chấp nhận thẻ phóng viên, thẻ hội viên, thẻ tác nghiệp, thẻ báo chí.... thay cho thẻ nhà báo.

Trường hợp chưa có thẻ nhà báo, đề nghị xuất trình giấy giới thiệu (kèm giấy tờ tùy thân có dán ảnh). Giấy giới thiệu còn thời hạn do cơ quan báo chí cấp và ghi rõ làm việc với cơ quan, tổ chức nào; nội dung, thời gian làm việc cụ thể. Nếu nhà báo, PV không xuất trình được một trong hai giấy tờ nêu trên, các đơn vị, địa phương có quyền từ chối làm việc và cung cấp thông tin".

Quy định như vậy nhưng trên địa bàn tỉnh Đắk Nông vẫn xảy ra những vụ tống tiền liên quan đến nhà báo. Đơn giản họ dùng thủ đoạn nhà báo có thẻ thiệt "kèm" nhà báo dỏm, tìm cách tống tiền DN một cách dễ dàng. Không chỉ ở Đắk Nông, nhiều DN ở các địa phương khác cũng rất khổ vì nạn vòi vĩnh, tống tiền của các nhà báo suy thoái, biến chất, nhưng họ chẳng biết kêu ai!

Tình trạng "báo hóa" tạp chí vẫn diễn ra phức tạp

Điều đáng lưu ý những vụ nhà báo tống tiền DN chủ yếu là những nhà báo của các tạp chí. Theo số liệu của các cơ quan chức năng, đầu năm 2025, cả nước có 671 cơ quan tạp chí (trong đó có 319 tạp chí khoa học, 72 tạp chí văn học nghệ thuật), nếu trừ số lượng này ra, cả nước có khoảng 280 tờ tạp chí của các hôi, hiệp hội, ngành... Các tạp chí này chủ yếu gắn liền với các "tên miền" như pháp luật, kinh tế, doanh nghiệp, môi trường, sức khỏe... thậm chí tạp chí của các ngành như đấu thầu, kiểm sát...

Số lượng tạp chí nhiều như vậy, nên tình trạng "báo hóa" tạp chí vẫn diễn ra phức tạp. Bộ TT-TT biết hiện tượng này và đã chấn chỉnh, xử lý các hành vi vi phạm pháp luật về báo chí, đặc biệt là tình trạng xa rời tôn chỉ, mục đích, tình trạng "báo hóa" tạp chí, nhưng tình hình vẫn chưa cải thiện.

Theo Bộ TT-TT (cũ), trước khi sáp nhập, bộ này nhận được nhiều phản ánh về việc có một số cơ quan báo chí, trong đó chủ yếu là tạp chí thuộc các tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp, lợi dụng danh nghĩa báo chí để hoạt động trái pháp luật, sách nhiễu cơ quan, DN, địa phương. Nguyên nhân của tình trạng trên, theo Bộ TT-TT, là do khái niệm "báo hóa" tạp chí, "báo hóa" trang thông tin điện tử, "báo hóa" mạng xã hội, "tư nhân hóa" báo chí chưa được cụ thể hóa trong các quy định của pháp luật về báo chí.

Một nguyên nhân khác là chưa có chế tài xử lý trách nhiệm của cơ quan chủ quản báo chí. Bộ TT-TT từng đặt yêu cầu sẽ tiếp tục triển khai quyết liệt, đồng bộ, tổng thể kế hoạch xử lý tình trạng "báo hóa" tạp chí, "báo hóa" trang thông tin điện tử tổng hợp, biểu hiện "tư nhân hóa" báo chí, tiến tới chấm dứt tình trạng này nhưng cho đến nay, sau khi sáp nhập với Bộ Khoa học công nghệ, những mặt trái của vấn đề vẫn tồn tại và diễn tiến ngày càng phức tạp.

Vấn đề khác là quy hoạch báo chí. Khởi thảo từ năm 2006, sau 13 năm nghiên cứu và xây dựng, ngày 03/4/2019, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã ký Quyết định số 362/QĐ-TTg phê duyệt Quy hoạch phát triển và quản lý báo chí toàn quốc đến năm 2025. Lần quy hoạch này cho đến nay lộ ra nhiều vấn đề bất cập, đặc biệt làm cho một số tờ báo thời sự khó khăn, nảy sinh quá nhiều tạp chí như hiện nay, trong khi số lượng báo vẫn không tinh gọn.

Phải sửa đổi Luật Báo chí 2016, vì luật này có nhiều bất cập, đặc biệt sinh ra quá nhiều tạp chí hoạt động sai tôn chỉ mục đích, dẫn đến những tiêu cực làm mất uy tín báo chí. Luật Báo chí (sửa đổi) đã được chuẩn bị nhưng chưa kịp đưa ra Quốc hội thảo luận, thông qua vì phải thông qua việc sửa đổi nhiều luật quan trọng hơn trong đợt sáp nhập các đơn vị hành chính vừa rồi.

Đó cũng là lý do các loại tạp chí hoạt động sai tôn chỉ mục đích vẫn tồn tại, vẫn làm khổ các DN và địa phương. Điều lạ lùng là các loại tạp chí này có rất nhiều văn phòng đại diện khắp cả nước. Lạ lùng hơn, họ không trả tiền lương cho PV, để họ "tự lo", họ lập thành từng nhóm, tự "lao động" và trả tiền lương cho nhau! Như vậy, điều gì sẽ xảy ra, ai cũng biết!

Hơn 10 năm trước nhà báo Hữu Thọ từng phát biểu: "Là nhà báo 50 năm cầm bút, tôi phải đau lòng nói rằng chưa bao giờ uy tín báo chí giảm sút như hiện nay. Có người giờ không dám nhận là nhà báo vì báo chí sai sự thật quá nhiều...". Khi phát biểu như vậy, chắc chắn cố nhà báo Hữu Thọ rất đau lòng. Hơn 10 năm sau, không chỉ thông tin sai sự thật mà tình trạng tiêu cực, nhũng nhiễu của báo chí với nhiều DN, địa phương càng nhức nhối, làm xói mòn lòng tin của xã hội với báo chí.

Xuân Nhân

Nguồn CA TP.HCM : http://congan.com.vn/song-theo-phap-luat/nha-bao-tieu-cuc-lam-xoi-mon-long-tin-cua-xa-hoi_183311.html