Nhạc sĩ của tuổi thơ

2 ngày trướcBài gốc

Bìa sách “Cánh én tuổi thơ” (NXB Kim Đồng, 2008)

Trên con đường âm nhạc, Phạm Tuyên luôn có những tác phẩm đồng hành cùng lịch sử của đất nước. Ông nổi tiếng với khá nhiều ca khúc thuộc nhiều đề tài, và viết cho nhiều lứa tuổi. Riêng đề tài về thiếu nhi, ông có gần mười bài được bình chọn là bài hát thiếu nhi hay nhất của thế kỉ XX (do Trung ương Đoàn, Ủy ban Thiếu niên Nhi đồng, Hội Nhạc sĩ Việt Nam... bình chọn).

Những ca khúc viết về Đảng là những mốc son trên con đường sáng tác âm nhạc của Phạm Tuyên với ba bài từng được bầu chọn vào "tốp 10" những bài hát hay ca ngợi Đảng: Đảng đã cho tôi sáng mắt sáng lòng, Đảng đã cho ta cả mùa xuân, Màu cờ tôi yêu. Bài Chiếc gậy Trường Sơn được Binh đoàn Trường Sơn và Đài Tiếng nói Việt Nam bình chọn "tốp 10" bài hát hay nhất về Trường Sơn. Bài Đêm Cha Lo vào danh mục 10 bài hát hay nhất về Bộ đội Biên phòng. Nhân kỷ niệm 70 năm ngày thành lập, cả hai ngành Công an và Giao thông vận tải đều vinh danh, tri ân nhạc sĩ Phạm Tuyên với bài Từ một ngã tư đường phố".

Những ca khúc viết cho thiếu nhi, những bài đồng dao của Phạm Tuyên không chỉ có trẻ thơ mà người lớn cũng say sưa hát, cả nhà cùng hát như: Cô và mẹ, Cả tuần đều ngoan, Trường của cháu đây là trường mầm non, Cánh én tuổi thơ, Tiến lên đoàn viên, Bà còng đi chợ, Bầu và bí, Gánh gánh gồng gồng, Con chim chích chòe, Cái cò đi đón cơn mưa, Chú voi con ở bản Đôn...Ôngcó gần mười bài được bình chọn là bài hát thiếu nhi hay nhất của thế kỉ XX (do Trung ương Đoàn, Ủy ban Thiếu niên Nhi đồng, Hội Nhạc sĩ Việt Nam...bình chọn).

Khi đã lên lão người ta vẫn gọi ông bằng cái tên trìu mến: nhạc sĩ của tuổi thơ, hay nhạc sĩ của cả nhà, bởi lẽ ông là nhạc sĩ của nhiều thế hệ, nhiều sáng tác của ông đã theo họ đi cùng năm tháng, có những ca khúc cả ba thế thế hệ cùng hát trên sân khấu, cùng hát trong các cuộc giao lưu. Mảng ca khúc viết cho thiếu nhi của ông khá đồ sộ.

Năm 1997 NXB Kim Đồng ra mắt cuốn Cánh én tuổi thơ (lấy tên một bài hát) gồm 100 ca khúc, Nhạc sĩ Hoàng Long nhận xét: “Có lẽ chưa có một nhạc sĩ Việt Nam nào ra được một tập bài hát cho thiếu nhi dày dặn như Cánh én tuổi thơ… Cho các lứa tuổi từ nhi đồng, đến thiếu niên, và đến tuổi trăng rằm… Cánh én tuổi thơ được đón nhận rộng rãi vì tính lãng mạn, trong sáng, có tính khái quát của nội dung lời ca, vì tính hấp dẫn của giai điệu, vì sự đằm thắm, tha thiết của tình cảm, và nhất là sự cập nhật của một ngôn ngữ âm nhạc thiếu nhi phù hợp với đương đại”. Mười năm sau, NXB Kim Đồng tiếp tục chọn 200 ca khúc viết về thiếu nhi của Phạm Tuyên in lại Cánh én tuổi thơ”.

Nhạc sĩ Phạm Tuyên và các cháu thiếu nhi

Sự nghiệp âm nhạc của Phạm Tuyên bắt đầu từ trong kháng chiến chống Pháp, khi ông khoác ba lô về nhận công tác ở Trường Thiếu sinh quân. Giữa núi rừng Việt Bắc đời sống văn nghệ lúc đó rất thiếu thốn, thiếu sinh quân cũng chỉ biết và hát vài bài của các chú bộ đội. Ông thấy không thể không viết cho các em những bài hát phục vụ cho sinh hoạt tập thể của trường. Và trong một thời gian rất ngắn ông đã viết hơn mười bài tặng các em: Em vào thiếu sinh quân, Lớp học rừng, Thiếu sinh quân ở một nơi thật vừa… Vừa là vừa lòng “Đắp xây ngày mai giữa rừng”.

Mùa hè 1954, khi hiệp đinh Giơ- ne- vơ đã kí kết nhưng Trường Thiếu sinh quân vẫn đang ở Khu học xá bên Nam Ninh (Trung Quốc), ông viết Tiến lên đoàn viên, phục vụ phong trào học tập, tu dưỡng, phấn đấu về mọi mặt của thanh thiếu nhi, với những lời tự sự rất trong sáng: Đây một mùa xuân trăm hoa hé tưng bừng/ Đây thời niên thiếu hát ca vang lừng. Tiến lên đoàn viên gắn với sự nghiệp của NSND Thanh Huyền. Cô gái làng hoa Ngọc Hà, đội viên đội Sơn ca của thiếu nhi Hà Nội hát bài này lần đầu tiên trên Đài Tiếng nói Việt Nam.

Nhạc sĩ Phạm Tuyên tặng hoa các giáo viên ở TP.Huế hát nhạc Phạm Tuyên trong buổi ra mắt cuốn "Phạm Quỳnh – một góc nhìn" (2012)

Bài chiếc đèn ông sao bây giờ trẻ em vẫn say sưa hát mỗi dịp tết Trung thu được Phạm Tuyên viết năm 1956, một sự thử thách của thời gian nhờ tiết tấu hòa với nhịp trống của điệu múa lân. Bài Gặp nhau dưới trời thu Hà Nội Phạm Tuyên viết phục vụ Đại hội Cháu ngoan Bác Hồ toàn quốc lần đầu tiên, năm 1981. Lần đầu tiên sau ngày thống nhất đất nước, đại biểu thiếu nhi trong cả nước gặp nhau giữa trời thu Hà Nội: Khăn quàng đỏ rực trong nắng vàng tươi/Cùng bên nhau giữa tình thương đồng đội/ Những cháu Bác Hồ về khắp nơi nơi/ Hãy cất tiếng hát nhịp nhàng cùng múa ca/ Hãy cất tiếng hát trong tình thân ái bao la…

Bài Tiếng chuông và ngọn cờ ông viết vào mùa hè 1985 nhân phong trào Ngọn cờ hòa bình của Bulgari mời đoàn đại biểu Việt Nam sang dự. Một phong trào chính trị dưới hình thức một hoạt động của thiếu nhi, mỗi đoàn đều mang theo một cái chuông của dân tộc mình, đoàn Việt Nam mang theo chiếc chuông chùa, đến thời điểm qui định, tất cả các chuông được đánh vang lên như lời kêu gọi hòa bình, đẩy lùi chiến tranh.

Nhạc sĩ Phạm Tuyên và tác giả bài viết (năm 2010)

Viết cho thiếu nhi đòi hỏi phải hồn nhiên, trong sáng, dễ nhớ, dễ hát nhưng với Phạm Tuyên ông còn gửi gắm vào mỗi ca khúc những ước mơ và khát vọng, nhằm nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ. Bài Tiếng chuông và ngọn cờ, ngoài nhạc điệu, điệp khúc Boong bính boong, nội dung chan chứa tình thương yêu: Trái đất thân yêu, lòng chúng ta xiết bao tự hào/ Một quả cầu đẹp tươi lung linh giữa trời cao/ Trái đất chính là nhà bao gắn bó thiết tha/ Và bạn nhỏ gần xa đây chính ngôi nhà của ta...

Trở lại Cánh én tuổi thơ, viết đầu Xuân 1987, ngoài ca ngợi cảnh sắc đất trời tươi đẹp đang vào Xuân thì tuổi thơ cũng phải tìm thấy chút triết lí trong cuộc đời. Cánh én, mùa xuân gợi cho mọi người ánh sáng niềm vui, hi vọng, ước mơ: Những cánh én chấp chới của mọi tuổi thơ/Những cánh én lấp lánh đầy nhạc và thơ/Em ước mơ sao bầu trời chẳng đen bóng mây/Để đàn chim hót, để đàn én bay”.

Cánh én tuổi thơ đã bay theo các em nhỏ qua nhiều thế hệ, cho đến hôm nay, cánh én tuổi thơ vẫn bay lượn trên bầu trời khắp các miền của đất nước và sống mãi với thời gian. Trong lời bạt của tập nhạc Cánh én tuổi thơ , “thần đồng” thơ Trần Đăng Khoa viết: “Phạm Tuyên là một đại thụ có nhiều cành, nhiều nhánh, mà nhánh nào cũng vạm vỡ, sum suê. Một trong những nhánh tươi nõn ấy ông dành hiến dâng cho con trẻ. Và riêng ca khúc viết cho thiếu nhi, cũng đã đủ là một sự nghiệp lớn mà không phải ai cũng có được”.

Thanh Tùng

Nguồn Thừa Thiên Huế : https://huengaynay.vn/van-hoa-nghe-thuat/nhac-si-cua-tuoi-tho-154204.html