Nhận diện điểm nghẽn, khắc phục tình trạng chồng chéo trong lĩnh vực đất đai

3 giờ trướcBài gốc

Chủ trì hội thảo tại điểm cầu Bộ Tư pháp có Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc.

Chủ trì tại điểm cầu UBND TP Hà Nội có Giám đốc Sở Tư pháp Hà Nội Ngô Anh Tuấn.

Hội thảo được tổ chức có ý nghĩa thiết thực trong giai đoạn hiện nay nhằm nhận diện những điểm nghẽn về chính sách, thể chế và khó khăn vướng mắc trong quá trình tổ chức thi hành của lĩnh vực pháp luật về đất đai, đặc biệt trong bối cảnh Đảng và Nhà nước đã và đang chỉ đạo quyết liệt việc việc sửa đổi, bổ sung Luật Đất đai và dự kiến trình Quốc hội vào Kỳ họp thứ 10 sắp tới. Từ đó, tìm kiếm, lựa chọn các giải pháp mang tính đột phá, bảo đảm cho pháp luật đất đai ngày càng được hoàn thiện, đồng bộ, thông suốt, khả thi, hiệu lực hiệu quả...

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc phát biểu tại hội thảo

Hệ thống pháp luật đất đai còn tình trạng chồng chéo, thiếu thống nhất

Tại Kỳ họp bất thường lần thứ 5, Quốc hội khóa XV vào ngày 18/1/2024, Luật Đất đai năm 2024 (Luật Đất đai sửa đổi) được thông qua và chính thức có hiệu lực từ ngày 1/8/2024 với nhiều điểm đổi mới căn bản, toàn diện. Đây là kết quả của quá trình chuẩn bị công phu, lấy ý kiến rộng rãi từ thực tiễn, thể chế hóa đầy đủ tinh thần các chủ trương lớn của Đảng tại Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 16/6/2022 cũng như Nghị quyết số 39-NQ/TW ngày 15/1/2019 của Bộ Chính trị.

Phát biểu khai mạc, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc cho biết, đất đai là nguồn lực đặc biệt quan trọng của quốc gia. Nhận thức sâu sắc điều đó, thời gian qua, công tác xây dựng và hoàn thiện pháp luật về đất đai luôn được đặt ở vị trí trung tâm trong tiến trình cải cách thể chế, bảo đảm khai thác, sử dụng hợp lý, hiệu quả nguồn lực này.

Luật Đất đai sửa đổi lần này đã có những bước tiến quan trọng như đổi mới cơ chế quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất theo hướng đồng bộ, thống nhất với quy hoạch tổng thể quốc gia và quy hoạch ngành, lĩnh vực; hoàn thiện quy định về thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, bảo đảm hài hòa lợi ích Nhà nước, người dân và doanh nghiệp; bổ sung cơ chế định giá đất tiệm cận giá thị trường, minh bạch và công khai; đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, ứng dụng công nghệ số trong quản lý đất đai. Những nội dung đổi mới này được kỳ vọng sẽ khắc phục căn bản những bất cập kéo dài, tạo hành lang pháp lý vững chắc cho phát triển kinh tế - xã hội, củng cố niềm tin của Nhân dân và cộng đồng doanh nghiệp. Tuy nhiên, thực tiễn tổ chức thi hành pháp luật đất đai thời gian qua cho thấy vẫn còn nhiều vấn đề tồn tại, hạn chế phát sinh.

Quang cảnh hội thảo

Qua báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường và phản ánh, kiến nghị của các hiệp hội, doanh nghiệp kinh doanh trong lĩnh vực bất động sản, hệ thống pháp luật đất đai hiện hành và pháp luật có liên quan vẫn còn tình trạng chồng chéo, thiếu thống nhất; hệ thống quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất theo quy định của Luật Đất đai hiện nay chưa phù hợp với mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp; cơ chế định giá đất đã có nhiều đổi mới nhưng thực tiễn vẫn còn bất cập; có tình trạng bảng giá đất được điều chỉnh tăng cao ở một số địa phương để tiệm cận thị trường dẫn tới nhiều hệ quả: nghĩa vụ tài chính về đất của doanh nghiệp, người dân tăng đột biến; chi phí bồi thường, giải phóng mặt bằng đội lên; nhiều dự án đình trệ vì chi phí vượt khả năng của nhà đầu tư; đồng thời làm gia tăng khiếu kiện, phản ứng xã hội. Hệ thống pháp luật hiện nay vẫn đang tiếp tục điều chỉnh, thay đổi ở nhiều lĩnh vực, dẫn đến thiếu đồng bộ tại thời điểm áp dụng như: Luật Đấu giá tài sản, Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn, Luật Đấu thầu...

Việc tổ chức thi hành pháp luật về đất đai tại một số địa phương còn gặp khó khăn, nhất là trong giai đoạn chuyển tiếp giữa luật cũ và luật mới. Đặc biệt, nhiều dự án đầu tư sử dụng đất triển khai qua nhiều giai đoạn pháp lý khác nhau nhưng thiếu quy định chuyển tiếp rõ ràng, gây lúng túng cho địa phương trong xử lý hồ sơ và triển khai dự án. Bên cạnh đó, nhiều quy định mới của Luật Đất đai 2024 cần được hướng dẫn chi tiết, cụ thể để bảo đảm khả năng thi hành, tránh khoảng trống pháp lý trong quá trình thực hiện…

Trong bối cảnh đó, Hội đồng Phối hợp phổ biến, giáo dục pháp luật Trung ương với vai trò là cơ quan tư vấn giúp Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo, phối hợp thực hiện công tác truyền thông chính sách, hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp nhỏ và vừa tổ chức Hội thảo với chủ đề: “Nhận diện “điểm nghẽn” và đề xuất giải pháp khắc phục liên quan đến Luật Đất đai”. Hội thảo là kênh diễn đàn đối thoại chính sách hết sức thẳng thắn, cởi mở giữa cơ quan quản lý Nhà nước với các hiệp hội nghề nghiệp, doanh nghiệp, chuyên gia, nhà khoa học để nhận diện đầy đủ, khách quan những khó khăn, vướng mắc từ thực tiễn; trao đổi, phân tích nguyên nhân của những “điểm nghẽn” trong thể chế và thi hành pháp luật đất đai. Đồng thời, đề xuất các giải pháp tháo gỡ cụ thể, khả thi nhằm bảo đảm Luật Đất đai đi vào cuộc sống một cách đồng bộ, hiệu quả.

Hội thảo cũng là dịp để tăng cường sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền, khắc phục tình trạng phân tán, chồng chéo trong tổ chức thực hiện; củng cố niềm tin và tạo sự yên tâm cho cộng đồng doanh nghiệp, góp phần cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân theo tinh thần Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 04/5/2025 của Bộ Chính trị.

Các ý kiến phát biểu tại hội thảo

Nhiều “điểm nghẽn” khi vận hành chính quyền địa phương 2 cấp

Tại hội thảo, đại diện các cơ quan quản lý Nhà nước, các hiệp hội nghề nghiệp, doanh nghiệp, chuyên gia, nhà khoa học đã trao đổi, phân tích nguyên nhân của những “điểm nghẽn” trong thể chế, những khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thi hành pháp luật đất đai. Đồng thời, đề xuất những định hướng hoàn thiện chính sách, pháp luật về đất đai, bảo đảm việc triển khai Luật Đất đai sửa đổi được thống nhất, hiệu quả, ổn định, phục vụ sự phát triển bền vững của đất nước.

Trong đó, Chủ tịch Hiệp hội Các nhà thầu xây dựng Việt Nam Nguyễn Quốc Hiệp cho biết, đầu tư công khó giải ngân do chậm giải phóng mặt bằng. Ví dụ, phường Việt Trì (tỉnh Phú Thọ) có 1 địa chính phụ trách hơn 100 dự án giải phóng mặt bằng, có dự án lên đến 4.000 tỷ đồng. Phường không đủ người, người không đủ năng lực nên ách tắc trong công tác giải phóng mặt bằng. Ngoài ra, Chủ tịch Hiệp hội Các nhà thầu xây dựng Việt Nam cũng đề nghị làm rõ quy định về bố trí tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trong Luật Đất đai như thế nào...

Phó Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Việt Nam Nguyễn Văn Đính cho biết, Hiệp hội Bất động sản Việt Nam đã tổng hợp các ý kiến của doanh nghiệp và gửi Bộ Nông nghiệp và Môi trường. Trong kiến nghị, hiệp hội thống kê rất nhiều vấn đề và xác định việc sửa đổi lần này rất quan trọng, tháo gỡ điểm nghẽn, khó khăn cho doanh nghiệp.

PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến - Phó Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Luật Hà Nội đề xuất việc sửa luật lần này phải đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ

PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến - Phó Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Luật Hà Nội đề xuất việc sửa luật lần này phải đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ, phải xác định vị trí, vai trò của Luật Đất đai trong hệ thống pháp luật. Tất cả liên quan đến sử dụng đất thì dẫn chiếu theo Luật Đất đai. Bên cạnh đó là vấn đề giá đất, hệ thống thông tin đầu vào về giá thì Nhà nước phải làm. Ngoài ra, về thực thi pháp luật, hiện nay thành lập chính quyền địa phương 2 cấp, vị trí vai trò của xã, phường cực kỳ quan trọng, rất nhiều việc. Nhiều lãnh đạo xã là trưởng phòng giáo dục, văn hóa về làm Chủ tịch xã không dám ký vì lĩnh vực mới. Do đó, đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường tuyên truyền, tập huấn để địa phương làm, bởi hiện nay, việc phân cấp, phân quyền cho địa phương làm, tự chịu trách nhiệm rất khó, nhiều vấn đề cần giải quyết nếu không công việc rất ách tắc...

Trong khi đó, Giám đốc Sở Tư pháp Hà Nội Ngô Anh Tuấn cho biết, hiện nay, người sử dụng đất đến cơ quan thuế để nhận giấy tờ xác định nghĩa vụ thuế rồi đi nộp tiền và nộp tiền xong thì lại quay lại cơ quan thuế để xác định nghĩa vụ tài chính đã hoàn thành. Sau đó, nhận thông báo đã hoàn thành nghĩa vụ thuế rồi sang Văn phòng Đăng ký đất đai cùng cấp để làm thủ tục nhận sổ đỏ. Quy trình này rất phức tạp vì pháp luật về đất đai không yêu cầu phải xác nhận hoàn thành nghĩa vụ tài chính. Pháp luật về quản lý thuế thì quy định thủ tục hành chính này là 10 ngày.

"Tôi đề xuất các bộ phận soạn thảo nghiên cứu bỏ quy định liên quan đến nội dung vừa nêu để thuận tiện cho người dân, góp phần cải cách thủ tục hành chính. Cùng với đó, việc chỉ định một số ngân hàng quốc doanh để người dân nộp nghĩa vụ tài chính đã gây khó khăn cho người dân. Bởi lẽ, ngày thứ 7, Chủ nhật, một số trường hợp đi nộp tiền thì ngân hàng quốc doanh không làm việc, chỉ có ngân hàng ngoài quốc doanh, đề xuất nội dung này cần sửa ngay" - Giám đốc Sở Tư pháp Hà Nội Ngô Anh Tuấn đề xuất.

Giám đốc Sở Tư pháp Hà Nội Ngô Anh Tuấn phát biểu tại điểm cầu UBND TP Hà Nội. Ảnh: Hồng Thái

Theo Giám đốc Sở Tư pháp Hà Nội Ngô Anh Tuấn, Sở Tư pháp đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường và Bộ Tư pháp xem xét điều khoản của Luật Đấu giá tài sản (khoản 3 Điều 33 Luật Đấu giá tài sản). Trong đó, quy định tổ chức hành nghề đấu giá ký hợp đồng đấu giá thì phải xem tính hợp pháp của tài sản đem ra đấu giá sẽ rất khó khăn nếu liên quan đến nhà và đất, bởi lẽ người bán có quyền được đem tài sản ra đấu giá hay không. Thông thường khi khiếu kiện nhau thì kiện người hành nghề đấu giá vì không kiểm tra, không thực hiện nghiêm khoản 3 Điều 33 Luật Đấu giá tài sản là phải kiểm tra hồ sơ, chứng minh quyền được đem tài sản ra đấu giá của chủ tài sản. Từ đó, đấu giá thành rồi nhưng câu chuyện giải quyết khiếu kiện rất phức tạp.

Phát biểu kết luận tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc khẳng định, hội thảo đã đi trúng và đúng với tâm tư, nhu cầu của xã hội, đặc biệt là của doanh nghiệp, các bộ, ngành và địa phương. Các ý kiến phát biểu tại hội thảo đã thể hiện sự tâm huyết, trách nhiệm, thẳng thắn và cởi mở. Nhiều vấn đề được đề cập không chỉ trong phạm vi Luật Đất đai mà còn ở những điểm chưa tương thích, chưa đồng bộ giữa các luật có liên quan. Một số ý kiến nhấn mạnh, hiện nay, trong lĩnh vực đất đai vẫn còn tồn tại nhiều vướng mắc; mức độ, tính chất thế nào sẽ được các cơ quan chức năng tiếp tục tổng hợp, phân tích và đánh giá khách quan.

Cụ thể, có 3 nhóm vấn đề nổi bật được tập trung thảo luận: Thứ nhất, về phân cấp, phân quyền trong quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất. Hiện nay, Luật Đất đai chủ yếu giao thẩm quyền cho cấp tỉnh, cấp huyện, trong khi thực tiễn đặt ra nhiều yêu cầu mới. Vấn đề này cần nghiên cứu toàn diện, đồng bộ, khách quan, có tham khảo kinh nghiệm quốc tế, nhưng vẫn bảo đảm quản lý Nhà nước chặt chẽ và phát huy đất đai như nguồn lực phát triển.

Thứ hai, về bồi thường, giải phóng mặt bằng. Mặc dù Luật Đất đai 2013 đã có những bước điều chỉnh, song trên thực tế vẫn phát sinh nhiều bất cập. Cần có thủ tục hành chính khác biệt, đơn giản hơn đối với trường hợp người dân đồng thuận; đồng thời bảo đảm quyền lợi chính đáng cho người chưa đồng thuận.

Thứ ba, về xác định giá đất. Bản chất khái niệm giá đất không có lỗi, nhưng phương pháp xác định hiện nay còn nhiều hạn chế. Chúng ta cần cơ chế để bảo đảm giá đất phản ánh đúng giá trị thực, minh bạch, khách quan. Việc chuyển đổi số trong quản lý đất đai là giải pháp then chốt, giúp xây dựng cơ sở dữ liệu thống nhất, minh bạch hóa các giao dịch và tiến tới xác định giá đất sát thực tế.

Ngoài ra, nhiều ý kiến cũng chỉ ra những mâu thuẫn, chồng chéo giữa Luật Đất đai và các luật khác. Một gợi mở quan trọng là cần xác định Luật Đất đai đóng vai trò “luật nền tảng”, từ đó bảo đảm sự thống nhất, tránh mâu thuẫn, xung đột với hệ thống pháp luật liên quan. Tất cả ý kiến sẽ được Bộ Tư pháp tổng hợp đầy đủ, phân nhóm rõ ràng.

“Bộ Tư pháp sẽ tiếp tục phối hợp với các bộ, ngành, tổ chức nhiều hội thảo chuyên sâu hơn để bổ sung thêm dữ liệu, thông tin khách quan, phục vụ quá trình hoàn thiện pháp luật nói chung và Luật Đất đai nói riêng trong thời gian tới" - Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc nhấn mạnh.

Các đại biểu dự tại điểm cầu UBND TP Hà Nội. Ảnh: Hồng Thái

Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường (Cơ quan chủ trì soạn thảo Luật Đất đai), trong thời gian qua, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã chỉ đạo các cơ quan chuyên môn rà soát thông tin phản ánh về “điểm nghẽn” trong lĩnh vực đất đai. Theo đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã rà soát văn bản quy phạm pháp luật về đất đai phục vụ yêu cầu sửa đổi Hiến pháp theo mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Các khó khăn, vướng mắc cần sửa đổi Luật Đất đai: (1) về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; (2) về thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất; (3) giao đất, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất; (4) về tài chính đất đai, giá đất.

Cùng với đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã rà soát, đánh giá tình hình 3 năm thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 16/6/2022 và 1 năm thi hành Luật Đất đai năm 2023. Các khó khăn, vướng mắc cần sửa đổi về chính sách đất đai về 5 nội dung: (1) quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; (2) thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất; (3) giao đất, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất; (4) tài chính đất đai, giá đất; (5) về hoàn thiện hệ thống thông tin quốc gia về đất đai, cơ sở dữ liệu đất đai.

Bên cạnh đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã rà soát xây dựng Nghị định, Thông tư để thực hiện chủ trương sắp xếp đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp. Trong đó có một số khó khăn, vướng mắc được giải quyết thuộc thẩm quyền của Chính phủ theo quy định tại Nghị định số 226/2025/NĐ-CP gồm: (1) giá đất, (2) bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, (3) đăng ký, cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, (4) về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, (5) về đất trồng lúa, đất rừng, (6) về thủ tục hành chính trong lĩnh vực đất đai.

Ngoài ra, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã rà soát các khó khăn, vướng mắc từ kết quả rà soát theo chỉ đạo của Ban Chỉ đạo Trung ương về hoàn thiện thể chế, pháp luật…

Hồng Thái

Nguồn KTĐT : https://kinhtedothi.vn/nhan-dien-diem-nghen-khac-phuc-tinh-trang-chong-cheo-trong-linh-vuc-dat-dai.850941.html