Trung tâm Cứu hộ, Bảo tồn và Phát triển sinh vật (Vườn quốc gia Bạch Mã) nhân giống gà lôi trắng để bảo tồn và tái thả về tự nhiên. Ảnh: Vũ Linh.
Vườn quốc gia Bạch Mã là phần cuối của dãy Trường Sơn Bắc, có địa hình đa dạng với núi trung bình, núi thấp và vùng chuyển tiếp lên đến độ cao 1.712m. Nơi đây nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa và là một trong những khu rừng giàu đa dạng sinh học.
Vườn có vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế - xã hội, duy trì sự cân bằng sinh thái và môi trường, góp phần vào chiến lược phát triển kinh tế lâu dài của TP Huế và khu vực lân cận.
Vườn quốc gia Bạch Mã thuộc những vườn quốc gia nằm trong hệ thống các khu rừng đặc dụng của cả nước. Giàu tiềm năng về du lịch sinh thái, có nhiều cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ, nhiều loài động thực vật quý hiếm và hệ sinh thái chuẩn mực quốc gia cần bảo vệ một cách nghiêm ngặt.
Các nghiên cứu đã xác định Vườn quốc gia Bạch Mã là khu vực có tính đa dạng thực vật rất cao, với tổng số 2.421 loài. Trong đó, có 332 loài nấm, 89 loài rêu, và 2.000 loài thực vật bậc cao có mạch.
Ngoài ra, do đặc điểm về địa hình, khí hậu, Vườn có khu hệ động vật rất phong phú, đa dạng. Theo các kết quả điều tra nghiên cứu trước đây đã ghi nhận được ở Vườn quốc gia Bạch Mã có phân bố của tổng số 1.728 loài động vật, thuộc 262 họ và 52 bộ. Đặc biệt, thông qua hệ thống bẫy ảnh, ghi nhận nhiều loài động vật vô cùng quý hiếm, nguy cấp có tên trong Sách đỏ như gấu ngựa, mang Trường Sơn, thỏ vằn, trĩ sao, tê tê…
Để bảo tồn sự đa dạng sinh học, năm 2015, Vườn quốc gia Bạch Mã thành lập Trung tâm Cứu hộ, Bảo tồn và Phát triển sinh vật (gọi tắt là Trung tâm) có nhiệm vụ cứu hộ, bảo tồn đa dạng sinh học và phát triển sinh kế cho cộng đồng vùng đệm.
Trung tâm tiếp nhận, chăm sóc, phục hồi và tái thả động vật hoang dã quý hiếm về tự nhiên. Nghiên cứu đặc tính sinh học, sinh sản của các loài động, thực vật, bảo tồn nguồn gen cây quý hiếm và cung cấp giống phục vụ trồng rừng.
Bên cạnh đó, Trung tâm cũng triển khai dịch vụ nghiên cứu, thú y, đào tạo, tư vấn chăm sóc, huấn luyện; cung cấp thông tin cho các cơ sở nuôi nhốt hợp pháp; xây dựng và quản lý các chương trình, dự án cải thiện sinh kế cho cộng đồng vùng đệm.
Anh Trương Văn Hậu - nhân viên Trung tâm cho biết, giai đoạn đầu, việc nuôi dưỡng và nhân giống những loài động vật quý hiếm gặp một số khó khăn nhất định, do cán bộ chưa có chuyên môn sâu về loài, vừa thực hiện vừa tham vấn kinh nghiệm từ Vườn quốc gia khác. Tuy nhiên, đến nay việc nhân giống những loài động vật bước đầu đạt những kết quả khả quan.
Hiện Trung tâm đang chăm sóc, nuôi dưỡng thường xuyên 12 cá thể gà lôi trắng, 2 cá thể công má vàng và 12 cá thể rùa hộp trán vàng miền Trung. Trong năm 2025 trong quá trình nhân nuôi đã sinh sản thành công 26 cá thể con non gà lôi trắng và 4 cá thể con non công.
Ông Nguyễn Vũ Linh - Giám đốc Vườn quốc gia Bạch Mã cho biết, Trung tâm hiện đang nhân giống, bảo tồn nhiều loài động vật quý hiếm. Dự kiến khoảng 2 năm tới, sẽ tái thả một số cá thể để hướng đến mục tiêu phục hồi quần thể gà lôi trắng ngoài tự nhiên.
Theo Trung tâm Cứu hộ, Bảo tồn và Phát triển sinh vật, Dự án “Tái thả động vật hoang dã về Dãy Trường Sơn” giai đoạn 2023 - 2025 cũng triển khai việc nhân giống, bảo tồn các loài như mang lớn, trĩ sao, thỏ vằn Trường Sơn và rùa hộp trán vàng miền Trung.
Bên cạnh hoạt động nhân giống các loài động vật quý hiếm để bảo tồn nguồn gen, cũng như sự đa dạng sinh học, những năm qua, Vườn quốc gia Bạch Mã phối hợp với các trường đại học, viện nghiên trong nước cũng như các tổ chức quốc tế triển khai các hoạt động nghiên cứu khoa học. Nhiều kết quả nghiên cứu đã cung cấp những cơ sở dữ liệu quý giá phục vụ cho khoa học mà cho đến nay vẫn còn nguyên giá trị.
Tính đến cuối tháng 8/2025, Vườn quốc gia Bạch Mã đã tiếp nhận cứu hộ, chăm sóc và tái thả về môi trường tự nhiên 16 cá thể động vật như khỉ đuôi lợn, tê tê java, gà lôi trắng… Tất cả đều là động vật rừng thuộc loài nguy cấp, quý, hiếm nhóm IB và IIB.
NGUYỄN QUỐC