Nhật Bản đang dần loại bỏ các doanh nghiệp 'zombie'

4 giờ trướcBài gốc

Mô hình doanh nghiệp "zombie" mất chốn dung thân khi các chính sách của Nhật Bản dần đáp ứng nhu cầu phát triển thị trường. Ảnh: Reuters.

Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) đã quyết định nâng lãi suất vào tháng 3/2024 sau 17 năm liên tục giữ lãi suất ở mức siêu thấp. Động thái này diễn ra trong bối cảnh giá cả tăng, tăng trưởng có tín hiệu cải thiện và nhà chức trách chuyển hướng để thị trường sàng lọc mô hình yếu. Sở Giao dịch Chứng khoán Tokyo yêu cầu doanh nghiệp niêm yết kém hiệu quả gia tăng lợi nhuận và chủ động trao đổi với nhà đầu tư.

Quốc hội Nhật Bản cũng thông qua luật mới nhằm đơn giản hóa thủ tục tái cấu trúc và khuyến khích chuyển giao tài sản đang hoạt động yếu sang chủ vận hành phù hợp hơn.

Các chính sách trên cho thấy nhiều dấu hiệu khởi sắc. Số doanh nghiệp bị xếp vào diện “zombie” lần đầu giảm nhẹ sau 7 năm chững lại hoặc gia tăng. Trong năm tài khóa kết thúc tháng 3, có 10.070 vụ phá sản, tăng 13% và là mức cao nhất từ năm 2014. Phần lớn là doanh nghiệp nhỏ và vừa nên chưa kéo theo làn sóng sa thải quy mô lớn.

Bên cạnh đó, thị trường lao động Nhật Bản thường có tình trạng thiếu hụt nhân sự kéo dài nên không khó để người lao động tìm việc mới. Dù vậy, rủi ro xã hội vẫn hiện hữu. Giáo sư Yasuo Goto (Đại học Seijo) cảnh báo: “Một nhóm công ty thắng thế chiếm tỷ trọng quá nhỏ so với phần còn lại có thể gây mất ổn định kinh tế - xã hội”. Ông đồng thời nhấn mạnh nhu cầu “tái sinh lành mạnh” của nền kinh tế.

Khái niệm doanh nghiệp "zombie” xuất hiện từ nghiên cứu của 3 giáo sư kinh tế năm 2008 khi nhiều công ty sống cầm chừng nhờ lãi vay rẻ và hỗ trợ tài chính. Sau khi "bong bóng" tài sản vỡ vào cuối thập niên 1980, Nhật Bản hạ lãi suất về gần 0%. Không ít doanh nghiệp chỉ đủ tiền trả lãi mà không giải quyết được gốc rễ yếu kém.

Đến năm 2010, ước tính gần 1/5 doanh nghiệp Nhật Bản tồn tại nhờ cứu trợ hoặc cơ chế tín dụng nương tay. Văn hóa kinh doanh coi trọng danh dự, gắn bó trọn đời với người lao động khiến nhiều chủ doanh nghiệp không muốn đóng cửa, khác với môi trường chấp nhận phá sản và làm lại như ở Mỹ. Chuyên gia tư vấn doanh nghiệp Kazuyoshi Komiya nói Nhật Bản đã quá bảo bọc nhóm doanh nghiệp yếu kém này.

Tác động tại địa phương thể hiện rõ ở khu nghỉ dưỡng Zao Onsen thuộc tỉnh Yamagata. Tổ hợp Zao Center Plaza gồm suối nước nóng, nhà trọ, nhà hàng đã phá sản gần 2 năm trước. Giờ đây, khu tổ hợp nhộn nhịp ngày nào chỉ còn là bãi đất trống sau khi tháo dỡ các công trình, để lại khoảng 1 tỷ yen nợ chưa thanh toán. Cựu quản lý Masaru Funami nói: “Gánh nặng trả nợ quá lớn. Cơ sở chỉ có lãi 2 tháng/năm và không thể tăng giá đủ bù chi phí… Cuối cùng, buông tay là một quyết định đúng lúc”.

Ngay gần đó, gia đình Sato - chủ ryokan Yoshidaya từ đầu thế kỷ 19 và khách sạn Oak Hill với 30 phòng - chật vật khi tình hình du lịch khu vực giảm một nửa so với đỉnh điểm 2 triệu khách/năm. Chi phí sưởi ấm cho sảnh lớn tăng vọt. Mô hình phục vụ bữa tối nhiều món, phòng tatami trải đệm mỗi đêm làm chi phí cố định phình to. Họ phải hạ giá phòng xuống khoảng 6.000 yen/đêm để giữ khách, mà doanh thu vẫn chỉ đủ để trả lãi khoản vay 600 triệu yen chứ chưa nói tới khoản tiền gốc.

Biến cố dồn dập xảy đến với gia đình này khi các thành viên lần lượt qua đời sớm vì bệnh hiểm nghèo. Bà Chigusa Sato Nolen phải thừa kế cơ nghiệp cùng khoản nợ lớn vẫn còn bỏ ngỏ. Cháu trai Yuki Sato cho biết doanh nghiệp lỗ hơn 30 triệu yen/năm: “Chỉ một sai lầm là phải sa thải nhân viên, có người đã lớn tuổi rất khó tìm việc mới”.

Tháng 4/2024, đại diện ngân hàng thông báo chính sách mới của công ty mẹ Jimoto Holdings, không tiếp tục cấp vốn cho các doanh nghiệp khó mang lại lợi nhuận. Gia đình quyết định nộp đơn phá sản với khoản nợ được ghi nhận lên đến 597 triệu yen. Bà Chigusa gọi đây là quyết định “đáng tự hào và cần thiết”, vì nếu chuyển giao cho Yuki, cậu ấy có thể đi vào vết xe đổ của những người tiền nhiệm.

Tài sản sau đó được gia đình Okazaki, chủ hệ thống ryokan Takamiya có lịch sử từ thế kỷ 18, mua lại từ ngân hàng. Con số ngã giá cụ thể không được công bố. Nhưng theo Yuki, mức giá này chỉ bằng một phần khoản nợ. Ông Hiroto Okazaki đầu tư thêm 25 triệu yen để nâng cấp. Khách sạn đổi tên thành Onsen and Stay Oak Hill để nhấn mạnh lợi thế suối nước nóng. Nệm futon được thay bằng giường hiện đại. Khóa phòng kết nối hệ thống nhận phòng trực tuyến. Khung phục vụ chuyển sang chỉ cung cấp bữa sáng buffet nhằm giảm chi phí và đơn giản quy trình.

Ông nói: “Chúng tôi biết có thể vận hành hiệu quả hơn và hồi sinh nơi này… Đây là cơ sở quan trọng nhưng đã thất bại khi không phục vụ được nhóm khách hàng mới”. Ông xác nhận tuyển lại nhân viên và cả chủ cũ để giữ mối liên hệ với khách quen.

Kế hoạch phục hồi sớm mang lại trái ngọt cho doanh nghiệp này. Oak Hill đặt mục tiêu doanh thu 195 triệu yen trong năm nay với biên lợi nhuận 30%. Yuki tiếp tục được tuyển dụng để làm quản lý, nhận lương khoảng 250.000 yen/tháng, thấp hơn mức thu nhập bình quân quốc gia nhưng đổi lại là chỗ ở liền kề và phần lớn bữa ăn miễn phí.

Anh cho biết một phần đại sảnh nhìn ra rừng đang được cải tạo thành quán cà phê để hút thêm khách ngoài lưu trú và tạo không gian thư giãn ban ngày. “Trước đây tôi không thể thực hiện ý tưởng vì không có ngân sách”, Yuki nói. Về phần mình, bà Chigusa tiếp tục làm việc tại cơ sở mới, duy trì lịch thức dậy trước 5h30 mỗi sáng để nấu bữa sáng cho nhân viên và tiễn khách. Bà đã phải trả lại chiếc xe điện thuê trước đây và mua chiếc xe van cũ của khách sạn với giá 30.000 yen để đi làm mỗi ngày.

Tiến Lợi

Nguồn Znews : https://znews.vn/nhat-ban-dang-dan-loai-bo-cac-doanh-nghiep-zombie-post1591019.html