Nhật Bản đang ứng dụng AI trong giáo dục thế nào?

7 giờ trướcBài gốc

Việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong lĩnh vực giáo dục đang mở ra nhiều cơ hội mới cho học sinh Nhật Bản. Ảnh: The Japan News

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang từng bước được tích hợp vào hệ thống giáo dục Nhật Bản, từ việc dự đoán học sinh có nguy cơ bỏ học đến trở thành “bạn đồng hành” luyện nói tiếng Anh. Những ứng dụng này cho thấy tiềm năng của công nghệ trong hỗ trợ giáo viên và học sinh, nhưng đồng thời cũng đặt ra những lo ngại lớn về quyền riêng tư, độ tin cậy và vai trò không thể thay thế của con người.

AI phát hiện nguy cơ bỏ học: Hỗ trợ giáo viên từ dữ liệu

Từ năm 2023, thành phố Toda thuộc tỉnh Saitama triển khai chương trình thí điểm sử dụng AI để dự đoán khả năng học sinh bỏ học. Thuật toán được “huấn luyện” từ dữ liệu chuyên cần, kết quả khảo sát học tập, hồ sơ y tế và thậm chí cả tình trạng bị bắt nạt của các em. Hệ thống hiển thị tên học sinh kèm theo mức độ rủi ro theo mã màu (đỏ, hồng, cam, vàng) nhằm giúp nhà trường ưu tiên hỗ trợ kịp thời.

Hệ thống AI dự đoán khả năng học sinh bỏ học và gợi ý các biện pháp hỗ trợ phòng ngừa cho trẻ em. Ảnh: Hội đồng Giáo dục Thành phố Toda/Kyodo

Trong thời gian thử nghiệm, AI xác định 1.193 học sinh thuộc nhóm nguy cơ, đồng thời gợi ý 265 trường hợp cần theo dõi đặc biệt. Tại một trường tiểu học, hệ thống đã giúp phát hiện thêm 10 học sinh có dấu hiệu bất ổn mà giáo viên có thể bỏ sót do khối lượng công việc quá lớn.

Giáo sư Makiko Nakamuro, Đại học Keio - thành viên Hội đồng Tư vấn Giáo dục của thành phố Toda đánh giá đây là nỗ lực đáng khích lệ, nhưng cũng cảnh báo: “Việc kết nối dữ liệu khách quan có thể giúp ngăn chặn tình trạng bỏ học. Tuy nhiên, công nghệ không được phép trở thành công cụ “gán nhãn” học sinh. Quyền riêng tư của các em và việc giải thích minh bạch cho phụ huynh phải được đặt lên hàng đầu”.

Một số địa phương khác cũng đang thử nghiệm AI để xác định các em dễ bị bạo hành hoặc bắt nạt. Tuy nhiên, cũng như giáo viên, AI không phải tuyệt đối chính xác và có thể bỏ sót dấu hiệu cảnh báo. Các chuyên gia nhấn mạnh AI phải được dùng kết hợp với đánh giá của con người.

Các nhà nghiên cứu cũng đang phát triển một hệ thống sử dụng AI và hình ảnh nhiệt để giúp phát hiện học sinh ngủ gật trong lớp. Ảnh: Reuters

Trong khi đó, thành phố Toda đã ban hành quy định cấm sử dụng kết quả AI để phân biệt đối xử hoặc làm cơ sở đánh giá học lực. Song, câu hỏi lớn vẫn còn bỏ ngỏ: liệu giáo dục có nên dựa vào mô hình dữ liệu AI để “gán nhãn” trẻ em?

AI làm “bạn” luyện nói tiếng Anh: Cơ hội cải thiện kỹ năng giao tiếp

Song song với quản lý rủi ro, nhiều trường đại học Nhật Bản, như Waseda, Kansai, Chuo, Meiji, Kyushu… và một số trường trung học tại Gifu đã đưa AI vào lớp học tiếng Anh. Công nghệ do công ty Equmenopolis phát triển cho phép học sinh trò chuyện với AI trong khoảng 20 phút như với một giáo viên ảo.

Hệ thống ghi nhận và phân tích ngữ pháp, vốn từ, phát âm, tốc độ phản hồi và thậm chí nét mặt của người dùng, sau đó chấm điểm trên thang sáu mức và đưa ra phản hồi chi tiết. Một thí sinh luyện thi đại học đánh giá: “Tôi bớt căng thẳng hơn khi nói chuyện với AI, vì không sợ bị đánh giá”.

Một học sinh thực hành hội thoại tiếng Anh với AI do công ty khởi nghiệp Equmenopolis phát triển. Ảnh: Kyodo

Ông Yoichi Matsuyama, CEO Equmenopolis nhận định: “Rất khó để giáo viên nói chuyện với từng học sinh một cách cá nhân. AI cho phép học sinh luyện tập theo nhịp độ của riêng mình, đặc biệt hữu ích trong các lớp học học sinh đông”.

Các nhà giáo dục kỳ vọng công nghệ này có thể giúp học sinh Nhật Bản khắc phục điểm yếu cố hữu: thiếu tự tin trong giao tiếp tiếng Anh - yếu tố từng khiến nhiều học sinh dù nắm vững ngữ pháp vẫn e ngại khi nói.

Không thể thay thế giáo viên: Cân bằng giữa công nghệ và giáo dục nhân văn

Sự xuất hiện của AI không chỉ mang lại công cụ mới mà còn đặt ra yêu cầu điều chỉnh tư duy giáo dục. Nhiều chuyên gia Nhật Bản nhấn mạnh AI chỉ nên đóng vai trò hỗ trợ, không thể và không nên thay thế vai trò cảm xúc, phán đoán và trải nghiệm của giáo viên.

Các nhà trường ở Nhật Bản đang xây dựng bộ quy tắc đạo đức AI trong giáo dục, bao gồm: quyền kiểm soát dữ liệu học sinh; minh bạch về cách AI đưa ra đánh giá; cấm sử dụng kết quả AI để xếp hạng hoặc phân loại học sinh.

Một hiệu trưởng tại Saitama nhận xét: “Công nghệ có thể giúp chúng tôi phát hiện những tín hiệu im lặng ở học sinh. Nhưng chính các thầy cô mới có thể đến gần các em bằng sự thấu hiểu”.

Thách thức đặt ra với nền giáo dục Nhật Bản là làm sao để công nghệ phải phục vụ con người. Ảnh: Kyodo

Nhật Bản đang bước vào một giai đoạn mới của giáo dục, nơi dữ liệu và trí tuệ nhân tạo trở thành công cụ hỗ trợ thay vì mối đe dọa. Trong bối cảnh dân số già hóa, thiếu giáo viên và áp lực học đường gia tăng, AI có thể trở thành cánh tay nối dài của nhà trường - nếu được sử dụng đúng cách.

Thách thức đặt ra không phải là nên hay không nên dùng AI, mà là làm sao để công nghệ phục vụ con người, không làm “mờ” đi tính nhân văn trong giáo dục - điều vốn là cốt lõi của triết lý học tập tại Nhật Bản.

Hồng Nhung

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/nhat-ban-dang-ung-dung-ai-trong-giao-duc-the-nao-10393081.html