Nhật Bản: Sự trỗi dậy của một đảng dân túy có khởi nguồn từ YouTube

20 giờ trướcBài gốc

Làn sóng dân túy cánh hữu lan tới Nhật Bản

Sanseito nổi bật với lập trường ủng hộ nông nghiệp hữu cơ và tôn thờ Thiên hoàng, đồng thời tỏ ra hoài nghi về vaccine và không mấy thiện cảm với người nước ngoài. Sự trỗi dậy bất ngờ của đảng này đã giúp họ giành vị trí thứ tư trong cuộc bầu cử nghị viện vừa qua, khiến liên minh cầm quyền của Thủ tướng Shigeru Ishiba mất đi thế đa số tại Thượng viện Nhật Bản. Kết quả này không chỉ gây ra một cú sốc lớn mà còn làm phức tạp thêm các cuộc đàm phán thương mại với Mỹ, ngay trước khi các mức thuế mới dự kiến có hiệu lực.

Ông Sohei Kamiya đã gây dựng đảng Sanseito từ một kênh YouTube chính trị tại Nhật Bản.

Thành công của Sanseito là một ví dụ rõ nét khác về sự nổi lên của các thách thức cánh hữu đối với các đảng chính trị truyền thống, một xu hướng đã làm thay đổi đáng kể bức tranh chính trị thế giới, tương tự như đảng AfD của Đức, hay đảng Cải cách Vương quốc Anh (Reform UK) của Anh. Cũng giống như cách AfD hay Reform khai thác nỗi lo lắng về vấn đề nhập cư, luận điệu bài ngoại của Sanseito đã tìm thấy mảnh đất màu mỡ tại một quốc gia đang dần mở cửa đón người nhập cư để bù đắp thiếu hụt lao động trong xã hội già hóa nhanh chóng, và nơi những lo ngại về du lịch bùng nổ đang ngày càng gia tăng.

Sanseito có nguồn gốc từ một kênh YouTube bảo thủ được thành lập bởi tổng thư ký hiện tại của đảng, ông Sohei Kamiya - một cựu giáo viên với mái tóc dựng, vuốt keo như tài tử điện ảnh, cùng 2 người đam mê chính trị khác (hiện đã rời đảng). Không hài lòng với giới chính trị lão làng của Nhật Bản, kênh của họ đã tập trung vào việc xây dựng một đảng chính trị từ con số 0, Sanseito được thành lập vào đầu năm 2020.

Ông Kamiya đã giành được ghế tại Thượng viện Nhật Bản với tư cách là ứng cử viên của Sanseito vào năm 2022 và ghế của ông không bị tranh chấp trong cuộc bầu cử lần này (các ghế trong Thượng viện Nhật Bản không được bầu lại cùng một lúc mà thay vào đó, chỉ khoảng một nửa được bầu lại sau mỗi 3 năm, nhiệm kỳ của nghị sĩ Thượng viện kéo dài 6 năm).

Hiện tại, Sanseito có 15 nghị sĩ tại Thượng viện (trong tổng số 248 thành viên) và 3 nghị sĩ tại Hạ viện (trong tổng số 465 thành viên). Điều này cho phép họ có một số quyền hạn để đề xuất các dự luật riêng, nhưng sẽ không có cơ hội được thông qua nếu không có sự ủng hộ của các đảng khác.

Sanseito ủng hộ một loạt các chính sách tương tự như các đảng dân túy cánh hữu khác, với cương lĩnh khác biệt so với chủ nghĩa bảo thủ tự do, chính phủ nhỏ vốn thống trị phe cánh hữu trong nhiều năm. Đảng này ủng hộ các chính sách tài khóa mở rộng, bao gồm tăng chi tiêu cho chăm sóc trẻ em và cắt giảm thuế. Đồng điệu với các chính sách khuyến khích sinh sản của các nhà lãnh đạo như Viktor Orban của Hungary, Sanseito mong muốn phụ nữ ít tập trung vào sự nghiệp hơn và sinh nhiều con hơn.

Một cuộc vận động tranh cử của đảng Sanseito tại Yokohama.

Ngoài ra, đảng này cũng bày tỏ quan điểm chống vaccine, điều đã khiến họ được chú ý trên toàn quốc trong đại dịch COVID-19, và phản đối phân bón hóa học, hoặc “copy” một số chủ đề trong chương trình “Make America Healthy Again” của Bộ trưởng Y tế và Dịch vụ nhân sinh Mỹ Robert F. Kennedy Jr..

Trong thông điệp tranh cử của mình, Sanseito than phiền về việc Nhật Bản nhập khẩu lương thực và đặt mục tiêu tự chủ 100% lương thực vào năm 2050. Trong các bài phát biểu vận động tranh cử, ông Kamiya thường xuyên chỉ trích các “thế lực toàn cầu bí ẩn” mà ông cho là đang kìm hãm Nhật Bản. Đảng này mong muốn bãi bỏ Hiến pháp hòa bình của Nhật Bản, vốn được soạn thảo sau Thế chiến II, và tạo ra một hiến pháp mới với mục tiêu tái quân sự hóa đất nước và cho phép quân đội thực hiện các cuộc tấn công phủ đầu chống lại kẻ thù nếu xét thấy xung đột là “không thể tránh khỏi”. Các thành viên đảng này thậm chí tuyên bố rằng họ tin Nhật Bản nên có lực lượng răn đe hạt nhân riêng.

Điều gì làm nên bước đột phá của Sanseito?

Cuộc bầu cử Thượng viện Nhật Bản diễn ra ngày 20/7 mới đây là một thất bại lớn đối với liên minh cầm quyền (đảng LDP và đảng Komeito), khi họ không đạt được 50 ghế cần thiết trong số 125 ghế bầu lại để duy trì đa số (125/248 ghế). Điều này dẫn đến việc liên minh LDP- Komeito mất thế đa số tại cả Thượng viện và Hạ viện - vì họ đã thất bại ở cuộc bầu cử Hạ viện năm 2024 - một tình huống hiếm gặp trong chính trị Nhật Bản sau Thế chiến II.

Các nhân viên kiểm phiếu sau cuộc bầu cử Thượng viện Nhật Bản hôm 20/7.

Trong bức tranh xáo trộn kể trên, việc đảng Sanseito giành được 14 ghế, qua đó nâng tổng số nghị sĩ của họ tại Thượng viện lên 15 người không chỉ gây ra cú sốc lớn trên chính trường Nhật Bản, mà còn là bước đột phá vượt xa kỳ vọng của chính đảng này. Các nhà phân tích cho rằng thành công của Sanseito trong cuộc bỏ phiếu vừa qua phần lớn nhờ vào 2 hiện tượng: nhập cư và lạm phát, cùng với sự bất mãn chung đối với đảng Dân chủ Tự do (LDP) cầm quyền và Thủ tướng Ishiba, đặc biệt là trong số các cử tri cánh hữu cảm thấy đảng LDP đã đi quá xa so với chủ nghĩa bảo thủ của cố Thủ tướng Shinzo Abe.

Nắm bắt được thời cơ chính trị, Sanseito đã thu hút được một lượng không nhỏ cử tri nhờ các cam kết hạn chế nhập cư và hạn chế quyền của người nước ngoài sống tại Nhật Bản. Theo Cục Thống kê Nhật Bản, số lượng người nước ngoài ở Nhật Bản đã tăng từ 1,7 triệu ở thập kỷ trước lên 3,5 triệu vào ngày 1/2 vừa qua. Dù sự gia tăng này còn nhỏ so với dân số khoảng 120 triệu người của Nhật Bản, nhưng nó đã gây ra sự xáo trộn đối với một số người Nhật, nhiều người trong số đó cũng tức giận trước làn sóng du khách kỷ lục (vượt quá 20 triệu người trong quý 1 năm nay) và việc người nước ngoài mua bất động sản đẩy giá nhà đất tại Nhật Bản tăng vọt. Đấy đều là những vấn đề mà Sanseito đều hứa sẽ kiểm soát lại một cách chặt chẽ.

Lạm phát và khó khăn kinh tế khiến nhiều cử tri Nhật Bản ủng hộ thông điệp dân túy của đảng Sanseito.

Trong khi đó, giá tiêu dùng ở Nhật Bản vào tháng 6 đã tăng 3,3% so với cùng kỳ năm trước, vượt xa tốc độ tăng lương, khiến các hộ gia đình buộc phải thắt chặt chi tiêu. Ông David Boling, Giám đốc về Nhật Bản và thương mại châu Á tại Eurasia Group, một công ty tư vấn chính sách quốc tế, cho biết: “Sau một thời gian dài lạm phát thấp hoặc không có lạm phát, cử tri Nhật Bản đặc biệt nhạy cảm với việc tăng giá”. Ông Boling nói thêm rằng, sự tăng vọt của lạm phát sau đại dịch đã gây ra hậu quả nghiêm trọng cho các chính phủ đương nhiệm trong một loạt các cuộc bầu cử trên khắp thế giới vào năm 2024 và ở Nhật Bản, “cuộc thanh toán chỉ đến muộn hơn một chút”.

Một thế lực mới hay hiện tượng nhất thời?

Câu hỏi đặt ra hiện nay là liệu Sanseito có thể phát huy những thành tựu của mình và có cơ hội giành được quyền lực chính trị thực sự hay không. Đảng này chỉ có sự hiện diện nhỏ tại Hạ viện - cơ quan quyền lực hơn của Quốc hội Nhật Bản - và dường như ít có ý định hợp tác với các đảng lớn để thúc đẩy chương trình nghị sự của mình.

Theo một cuộc thăm dò của đài truyền hình NHK, những người ủng hộ đảng Sanseito phần lớn trong độ tuổi từ 18 đến 39 và nam giới nhiều hơn phụ nữ.

Để giải đáp câu hỏi này, cần nhìn lại lịch sử. Hệ thống chính trị Nhật Bản thường xuyên sản sinh ra các đảng chính trị mới nhưng cũng nhanh chóng biến mất. Ông Paul Sheard, một nhà kinh tế và tác giả đã theo dõi Nhật Bản trong nhiều năm ở các vị trí cấp cao tại các công ty tài chính hàng đầu thế giới như S&P Global và Nomura, nhận định: “Các chính đảng mới ở Nhật Bản rất rẻ. Chúng đến rồi đi”.

Điều này có thể cũng đúng với trường hợp của Sanseito. Ông Sheard cho rằng dù Sanseito đã xác định được một “nguồn cử tri tiềm năng phong phú” những người tin rằng họ không được các đảng chính thống quan tâm - bao gồm một bộ phận lớn những người trẻ tuổi, am hiểu mạng xã hội, bị thu hút bởi tinh thần tự thân, chống đối giới tinh hoa, nhưng còn quá sớm để tin rằng đảng này sẽ tạo dựng được vị thế vững chắc, lâu dài.

Nhiều cử tri Nhật Bản đã chỉ trích cương lĩnh của Sanseito là bài ngoại và phân biệt đối xử. Điều này khiến ông Sohei Kamiya đã phải cố gắng giảm bớt một số ý tưởng gây tranh cãi của đảng và tìm cách thu hút thêm cử tri nữ trong các chiến dịch vận động trước thềm cuộc bầu cử Thượng viện vừa qua. Một số cử tri từng trải thì chỉ ra rằng, phần lớn chiến dịch của Sanseito đều mơ hồ và đầy rẫy những lời hứa hẹn không thể thực hiện được. Đặc trưng chính trị của Nhật Bản cũng có những điểm khác biệt với nhiều nước châu Âu, nơi đang chứng kiến sự vươn lên mạnh mẽ hơn của các đảng cực hữu do tình trạng tội phạm và rối loạn xã hội do người nhập cư gây ra nặng nề hơn nhiều so với Nhật Bản.

Tại Nhật, sự trỗi dậy của Sanseito cũng đã gây ra phản ứng dữ dội từ những người lo ngại đảng này đang bình thường hóa chủ nghĩa bài ngoại. Một cuộc biểu tình nhỏ được tổ chức đầu tuần trước tại Tokyo do những người phản đối Sanseito tiến hành có thể xem như chỉ dấu cho điều này. “Đó chỉ là những kẻ đang tin vào lời dối trá và đổ lỗi cho người khác về những nỗi thất vọng của họ, về những khó khăn kinh tế”, Miroko Kato, một nhà thơ haiku, 42 tuổi, có mặt số những người biểu tình, nói về Sanseito như vậy.

Quang Anh

Nguồn ANTG : https://antg.cand.com.vn/hau-truong/nhat-ban-su-troi-day-cua-mot-dang-dan-tuy-co-khoi-nguon-tu-youtube-i776555/