Nhật thực nhân tạo đầu tiên trong lịch sử nhân loại

6 giờ trướcBài gốc

Thay vì chờ đợi nhiều năm để chứng kiến những khoảnh khắc hiếm hoi khi Mặt Trăng tình cờ che khuất Mặt Trời, các nhà khoa học giờ đây có thể chủ động tạo ra nhật thực với thời gian kéo dài tới nhiều giờ.

Đây là thành quả của sứ mệnh Proba-3 trị giá 210 triệu USD do ESA thực hiện. Hai vệ tinh – mỗi chiếc dài chưa đến 1,5 mét – được đặt ở quỹ đạo cao hàng chục nghìn km so với Trái Đất. Một vệ tinh làm nhiệm vụ che Mặt Trời, giống như vai trò của Mặt Trăng trong nhật thực tự nhiên, còn vệ tinh kia mang theo kính thiên văn đặc biệt để quan sát vành nhật hoa – lớp khí siêu nóng, mỏng manh bao quanh Mặt Trời. Để đạt được sự đồng bộ gần như tuyệt đối, Proba-3 sử dụng hệ thống định vị tinh vi gồm GPS, cảm biến sao, tia laser và sóng vô tuyến để hai vệ tinh tự động hiệu chỉnh vị trí chính xác đến mức sai lệch chỉ bằng độ dày một chiếc móng tay.

Ông Damien Galano - nhà quản lý dự án này tại ESA - ví đây là “vũ điệu cơ khí kỳ công giữa hai chiếc hộp nhỏ trôi nổi trong không gian” và khẳng định “chưa từng có sứ mệnh nào đạt được độ chính xác cao như vậy”.

Kể từ tháng 3 vừa qua đến nay, Proba-3 đã tạo ra 10 lần nhật thực nhân tạo thành công, trong đó có một lần kéo dài tới 5 tiếng – điều không tưởng nếu so với nhật thực tự nhiên vốn chỉ diễn ra trong vài phút. Khi chính thức vận hành từ tháng 7 tới, nhóm nghiên cứu hy vọng mỗi lần quan sát có thể đạt 6 giờ nhật thực toàn phần.

Trưởng nhóm nghiên cứu - nhà khoa học Andrei Zhukov thuộc Đài Thiên văn Hoàng gia Bỉ - cho biết ông và các cộng sự đã rất bất ngờ khi những bức ảnh đầu tiên về vành nhật hoa không cần xử lý kỹ thuật số phức tạp vẫn thể hiện rõ chi tiết. Ông chia sẻ: “Chúng tôi gần như không tin vào mắt mình. Ngay từ lần thử đầu tiên đã thành công. Thật kỳ diệu!”

Vành nhật hoa từ lâu được coi là phần bí ẩn nhất của Mặt Trời. Dù nằm ở rìa ngoài, nhưng nhiệt độ tại khu vực này lại cao hơn gấp hàng trăm lần so với bề mặt Mặt Trời và đến nay các nhà khoa học vẫn chưa lý giải được hiện tượng này. Đây cũng là nơi xuất phát của những vụ phun trào vật chất nhật hoa (CME) – các đợt giải phóng plasma và từ trường có thể tác động mạnh đến Trái Đất, gây ra bão từ, làm gián đoạn lưới điện, tín hiệu định vị, thông tin liên lạc và thậm chí tạo cực quang ở cả vùng nhiệt đới.

Việc nghiên cứu sâu hơn về vành nhật hoa được coi là chìa khóa để dự báo thời tiết không gian, một lĩnh vực ngày càng ảnh hưởng đến hạ tầng hiện đại toàn cầu.

Trước Proba-3, một số sứ mệnh như Solar Orbiter (của ESA) hay SoHO (của Cơ quan Hàng không Vũ trụ Mỹ - NASA) đã dùng đĩa chắn ánh sáng tích hợp trong cùng một vệ tinh để mô phỏng nhật thực. Tuy nhiên, phương pháp này gặp hạn chế lớn về góc nhìn và chất lượng hình ảnh ở vùng gần rìa Mặt Trời.

Proba-3 đã khắc phục nhược điểm đó bằng cách tách riêng đĩa chắn và kính thiên văn trên hai vệ tinh bay song song, cho phép quan sát rõ ràng vùng “chân trời” của Mặt Trời – khu vực từng bị che khuất trong hầu hết các sứ mệnh trước đây.

Trong hai năm hoạt động chính thức của Proba-3, ESA kỳ vọng sẽ tạo ra khoảng 200 nhật thực nhân tạo, tương đương hơn 1.000 giờ nhật thực toàn phần – một lượng dữ liệu nhiều hơn cả hàng thế kỷ nhật thực tự nhiên gộp lại. Ông Zhukov tin tưởng “đây sẽ là một kho báu khoa học vô giá”.

Thanh Phương (TTXVN)

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/khoa-hoc-cong-nghe/nhat-thuc-nhan-tao-dau-tien-trong-lich-su-nhan-loai-20250617164503146.htm