Nhảy sóng thoái vốn: Cơ hội và rủi ro

11 giờ trướcBài gốc

Với cổ phiếu thoái vốn, chiến thuật hiệu quả nhất là đi sớm, ra nhanh và luôn đặt quản trị rủi ro lên hàng đầu

Trong tháng cuối năm 2025, thị trường chứng khoán Việt Nam chứng kiến một hiện tượng đáng chú ý: sự xuất hiện liên tiếp của các “sóng cổ phiếu” gắn với hoạt động thoái vốn nhà nước.

Từ VEC, PET, PVI, VTC cho tới một số doanh nghiệp thuộc nhóm dầu khí, làn sóng này đã khiến nhiều cổ phiếu tăng dựng đứng, thậm chí tăng trần nhiều phiên liên tiếp, trước hoặc ngay sau khi thông tin đấu giá được công bố.

Đây là nhóm cổ phiếu thu hút sự quan tâm lớn của nhà đầu tư cá nhân - đặc biệt là những nhà đầu tư ưa thích giao dịch “nhảy sóng” theo các sự kiện mang tính bước ngoặt như thay đổi chủ sở hữu, gia tăng tính thị trường trong quản trị doanh nghiệp hoặc kỳ vọng tái cấu trúc mạnh mẽ.

Tuy nhiên, lịch sử thị trường cũng cho thấy, cổ phiếu gắn với câu chuyện thoái vốn thường đi kèm mức độ biến động rất lớn, có thể tăng 30-100% trong thời gian ngắn, nhưng cũng có thể giảm 15-20% chỉ trong vài phiên. Vì vậy, nhận diện đúng bản chất và phân biệt đâu là sóng bền, đâu là sóng đầu cơ mang tính ngắn hạn là yếu tố sống còn đối với nhà đầu tư.

Vì sao cổ phiếu thoái vốn thường tạo sóng mạnh?

Hiệu ứng “câu chuyện mới” và kỳ vọng tái cấu trúc

Thoái vốn nhà nước tại một doanh nghiệp thường gắn liền với kỳ vọng về sự tham gia của nhà đầu tư chiến lược mới. Theo đó, thị trường kỳ vọng sẽ xuất hiện quá trình tái cấu trúc toàn diện về tài chính, nhân sự và chiến lược kinh doanh; khai thác hiệu quả hơn quỹ đất và các tài sản tiềm ẩn; đồng thời nâng cao hiệu quả quản trị, loại bỏ những ràng buộc mang tính hành chính.

Tâm lý “giá trúng đấu giá là giá mục tiêu”

Nhiều nhà đầu tư tin rằng, mức giá trúng đấu giá - vốn thường cao hơn thị giá trước đó - sẽ trở thành một “mỏ neo tâm lý”, từ đó kỳ vọng giá cổ phiếu sẽ tiến về, thậm chí vượt mức giá đấu thành công.

Quan điểm này cũng có cơ sở nhất định. Thực tế cho thấy, các lô cổ phiếu trúng đấu giá thường được nhà đầu tư lớn sử dụng để thực hiện các thương vụ tài chính, đưa vào công ty chứng khoán hoặc ngân hàng để cầm cố vay vốn. Giá trúng càng cao, khả năng vay vốn và tỷ lệ cho vay càng lớn.

Hiệu ứng FOMO và dòng tiền đầu cơ

Những phiên tăng trần liên tục, thanh khoản đột biến cùng việc thông tin lan truyền nhanh trên các hội nhóm và truyền thông khiến nhà đầu tư cá nhân dễ rơi vào trạng thái FOMO: “tàu đang chạy, không nhảy lên sẽ lỡ cơ hội”.

Việc giao dịch trong trạng thái tâm lý, thay vì dựa trên phân tích cơ bản, khiến nhiều cổ phiếu tăng 30-50% mà chưa xuất phát từ thay đổi thực chất trong doanh nghiệp, chủ yếu dựa trên kỳ vọng. Điều này tạo ra rủi ro đảo chiều rất lớn khi kỳ vọng không được hiện thực hóa.

Những ví dụ tiêu biểu

VEC: Sóng lớn từ “đất vàng” và nhà đầu tư chiến lược

SCIC đã bán hơn 38,5 triệu cổ phần VEC, tương đương 88% vốn điều lệ, với giá khởi điểm là 25.000 đồng/cổ phần, trong khi trước thời điểm đấu giá, thị giá cổ phiếu chỉ quanh 13.000 đồng/cổ phiếu.

Ngay sau thương vụ, cổ phiếu VEC tăng gấp đôi và tiếp tục leo lên sát mức giá đấu của Geleximco, quanh 60.000 đồng/cổ phiếu.

Tuy nhiên, nhà đầu tư cần lưu ý, VEC có nhiều năm thua lỗ, mảng kinh doanh chính không còn lợi thế cạnh tranh. Phần lớn câu chuyện kỳ vọng hiện nay đều xoay quanh tài sản đất - lĩnh vực cần thời gian dài để hoàn thiện thủ tục, triển khai dự án và ghi nhận giá trị. Đây chính là dạng “sóng sự kiện” (event-driven): biên độ lớn nhưng tiềm ẩn rủi ro cao.

PET: Giảm mạnh ngay sau phiên đấu giá

Trái ngược với VEC, PET là ví dụ cho thấy, đầu tư theo sóng thoái vốn không phải lúc nào cũng mang lại chiến thắng.

24,9 triệu cổ phiếu do PVN sở hữu đã được bán hết cho 6 nhà đầu tư cá nhân với mức giá 36.500 đồng/cổ phiếu. Tuy nhiên, ngay trong phiên chiều cùng ngày, cổ phiếu PET bị bán mạnh về mức sàn 32.600 đồng/cổ phiếu, rồi xuống 30.350 đồng/cổ phiếu trong phiên sau đó (đến ngày 18/12 tăng lên 31.400 đồng/cổ phiếu).

Nguyên nhân biến động mạnh đến từ áp lực chốt lời sau giai đoạn tăng kéo dài, lo ngại về mô hình phân phối mới của PET (chuyển sang phân phối trực tiếp cho Samsung, đòi hỏi vốn lưu động lớn), cùng với tỷ lệ nợ vay cao (9.159,3 tỷ đồng trên vốn chủ sở hữu 2.576,4 tỷ đồng) và dòng tiền kinh doanh âm 1.323 tỷ đồng tính đến cuối quý III/2025.

Dù doanh nghiệp có nền tảng kinh doanh tương đối ổn định, cổ phiếu vẫn chịu biến động mạnh do kỳ vọng thị trường và yếu tố tâm lý ngắn hạn.

Đầu tư vào cổ phiếu thoái vốn: Cơ hội ở đâu?

Giá trúng đấu giá không phải là giá sàn và cách định giá dài hạn của nhà đầu tư chiến lược không thể áp vào kỳ vọng ngắn hạn của nhà đầu tư cá nhân.

Trong ngắn hạn, nhà đầu tư có thể tận dụng “sóng sự kiện”. Việc công bố đấu giá, thay đổi cổ đông lớn hoặc xuất hiện nhà đầu tư chiến lược thường tạo ra “sóng giá” mạnh nhờ thông tin thu hút dòng tiền, kỳ vọng tái cấu trúc và tâm lý “đi trước một bước”. Nếu chọn đúng thời điểm, biên lợi nhuận 15-40% trong vài tuần là hoàn toàn có thể.

Cơ hội cũng đến từ việc mua doanh nghiệp có giá trị tài sản thấp hơn giá trị thực. Nhiều doanh nghiệp thoái vốn sở hữu quỹ đất lớn nhưng chưa khai thác, thương hiệu lâu năm, hệ thống phân phối rộng, mạng lưới khách hàng lớn hoặc các khoản đầu tư tài chính giá trị.

Nếu nhà đầu tư mới có năng lực thực sự - như trường hợp Geleximco với VEC - giá trị doanh nghiệp có thể được “đánh thức”, tạo dư địa tăng giá bền vững hơn.

Ngoài ra, tỷ suất sinh lời cao cũng có thể đến từ sự tham gia của tư nhân vào doanh nghiệp, đi kèm với cải tổ quản trị, giảm chi phí, tối ưu nguồn lực và đẩy nhanh triển khai dự án. Đây là lý do nhiều thương vụ thoái vốn trước đây như NTP, DHG, BMP đã tạo ra sóng tăng giá kéo dài trong nhiều năm.

Rủi ro cần đặc biệt lưu ý

Sóng thoái vốn thường ngắn và biến động rất mạnh. Dữ liệu giao dịch cho thấy, giá cổ phiếu thường tăng nhanh trước phiên đấu giá, sau đó nhà đầu tư chốt lời ngay khi kết quả được công bố và cổ phiếu bước vào giai đoạn “xác nhận lại giá” kéo dài 2-6 tuần, như trường hợp PET.

Đặc biệt, giá đấu không phải là “giá sàn”. Nhiều nhà đầu tư lầm tưởng rằng, “đã có người trả giá cao thì cổ phiếu chắc chắn còn dư địa tăng”, trong khi thực tế nhà đầu tư chiến lược thường mua theo tầm nhìn 5-10 năm. Do đó, cách định giá dài hạn của họ không thể áp dụng cho kỳ vọng giá cổ phiếu trong ngắn hạn của nhà đầu tư nhỏ lẻ.

Rủi ro tài chính và dòng tiền cũng thường bị bỏ qua. Nhiều doanh nghiệp được đồn đoán có “đất vàng” hoặc câu chuyện thoái vốn hấp dẫn nhưng lại có nợ vay cao, dòng tiền âm kéo dài, biên lợi nhuận mỏng, kết quả kinh doanh phụ thuộc nhiều vào hoạt động tài chính. PET là ví dụ điển hình. Hay như VEC, quỹ đất lớn nhưng phần lớn còn chờ thủ tục, thời gian triển khai có thể kéo dài vài năm, đi kèm định giá đất cao và nhiều thủ tục phức tạp.

Do đó, nhà đầu tư cần phân biệt rõ giữa giá trị tài sản và khả năng chuyển hóa tài sản đó thành lợi nhuận thực tế.

Chiến thuật cho nhà đầu tư

Với nhà đầu tư ngắn hạn, chiến thuật phù hợp là “Đi sớm - Ra nhanh - Quản trị rủi ro”. Chiến thuật này hiệu quả khi thị trường hưng phấn, dòng tiền đầu cơ chiếm ưu thế và cổ phiếu có thanh khoản cao. Nhà đầu tư nên vào vị thế trước thời điểm đấu giá, chốt lời ngay khi thông tin được công bố, không đuổi theo giá cao và luôn đặt điểm dừng lỗ (stop-loss) rõ ràng.

Nhà đầu tư giá trị chỉ nên nắm giữ dài hạn khi doanh nghiệp có nhà đầu tư chiến lược mới thực sự uy tín và có năng lực, tài sản minh bạch, kế hoạch tái cơ cấu rõ ràng (không chỉ dừng ở tin đồn), cùng quỹ đất, thương hiệu hoặc hệ sinh thái có khả năng khai thác thực tế.

Tựu trung, sóng thoái vốn hấp dẫn nhưng không dành cho mọi nhà đầu tư. Việc tham gia vào các cổ phiếu gắn với câu chuyện thoái vốn chỉ phù hợp khi nhà đầu tư hiểu rõ bản chất sự kiện, có kỷ luật giao dịch và kiểm soát rủi ro chặt chẽ.

Nguyễn Đạt

Nguồn ĐTCK : https://tinnhanhchungkhoan.vn/nhay-song-thoai-von-co-hoi-va-rui-ro-post382474.html