Nhiều băn khoăn với đề xuất bỏ hội đồng trường trong đại học công lập

3 giờ trướcBài gốc

Chiều 8-10, tại TP.HCM đã diễn ra Hội nghị lấy ý kiến góp ý các dự thảo luật: Luật Giáo dục đại học; Luật Giáo dục Nghề nghiệp; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục.

Hội nghị do bà Huỳnh Thị Phúc, Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn Đại biểu quốc hội TP.HCM khóa XV và ông Nguyễn Thiện Nhân, nguyên Bí thư Thành ủy TP.HCM, nguyên Trưởng Đoàn Đại biểu Quốc hội TP.HCM khóa XIV và Đại biểu Quốc hội TP.HCM khóa XV điều hành, cùng sự tham dự của nhiều cán bộ quản lý, chuyên gia trong lĩnh vực giáo dục tại TP.HCM.

Toàn cảnh hội nghị lấy ý kiến các dự thảo Luật trong lĩnh vực giáo dục. Ảnh: P.ANH

Tại đây, hội nghị đã ghi nhận nhiều ý kiến đóng góp thiết thực, tâm huyết về những nội dung được đề xuất trong các văn bản dự thảo luật đang được lấy ý kiến hiện nay. Trong đó, ở dự thảo Luật Giáo dục đại học, vấn đề bỏ tổ chức hội đồng trường được nhiều đại diện các trường bày tỏ băn khoăn.

Băn khoăn việc điều hành, tổ chức lại nhân sự

PGS.TS Huỳnh Kỳ Phương Hạ, Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Bách khoa (ĐH Quốc gia TP.HCM), nêu ý kiến: "Hiện nay, Trường ĐH Bách khoa đang triển khai chiến lược phát triển với nhiều hoạt động hợp tác quốc tế và ứng dụng công nghệ cao trong đào tạo. Vì vậy, chúng tôi đặc biệt quan tâm đến cơ chế đối với giảng viên có yếu tố nước ngoài. Tôi cho rằng cần có hướng dẫn cụ thể hơn để giảng viên yên tâm tham gia giảng dạy, nghiên cứu; nếu chỉ dừng ở nguyên tắc chung thì sẽ thiếu ràng buộc và khó triển khai. Nếu có cơ chế rõ cho việc mời chuyên gia, giảng viên quốc tế, đây sẽ là tiền đề tốt để các trường chủ động thực hiện hiệu quả hơn".

Liên quan đến nội dung quy định vai trò của tổ chức Đảng trong cơ sở giáo dục ĐH công lập, ông đề nghị chỉnh sửa cách diễn đạt cho đầy đủ hơn. Cụ thể, nên bổ sung ý “tổ chức Đảng tại cơ sở giáo dục ĐH công lập có vai trò lãnh đạo toàn diện các mặt hoạt động của cơ sở” thay vì liệt kê từng ý nhỏ. Việc ghi rõ như vậy sẽ bảo đảm tính thống nhất và tránh bỏ sót khi áp dụng thực tế.

Về quy định liên quan đến việc bỏ Hội đồng trường ở các cơ sở ĐH công lập, PGS.TS Hạ cho rằng trong thực tế, nhiều trường — trong đó có Trường ĐH Bách khoa — đang triển khai các dự án dài hạn, trung hạn có sự thông qua của Hội đồng trường. Do đó, cần làm rõ thẩm quyền điều chỉnh khi có thay đổi. Cụ thể, nếu cần điều chỉnh chủ trương, thì tổ chức hoặc cá nhân nào sẽ có quyền chỉ định, hay Hội đồng trường phải thông qua lại? Nếu làm rõ điểm này trong dự thảo luật sẽ giúp các cơ sở giáo dục hiểu và áp dụng thống nhất, tránh lúng túng trong quá trình thực hiện.

PGS.TS Huỳnh Kỳ Phương Hạ, Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Bách khoa (ĐH Quốc gia TP.HCM) nêu ý kiến. Ảnh: P.ANH

Còn PGS.TS Lê Thị Ngọc Điệp, Chủ tịch Hội đồng trường, Trường ĐH KHXH&NV (ĐH Quốc gia TP.HCM) đề xuất nên có quy định rõ hơn về các đơn vị có tư cách pháp nhân trong cơ sở giáo dục đại học. Hiện tại, dự thảo chỉ đề cập chung chung đến “cơ sở dịch vụ, sản xuất, kinh doanh và các đơn vị khác”. Tuy nhiên, trong thực tế, ở các cơ sở giáo dục đại học hiện nay có nhiều loại đơn vị với tư cách pháp nhân khác nhau, nhưng chưa được nêu rõ trong dự luật.

PGS.TS Điệp cũng cho rằng cần làm rõ vị trí pháp lý của các loại hình ĐH, bởi nếu nắm rõ được điều này thì sẽ có sự phân biệt rõ ràng giữa các đại học có trường thành viên (như ĐH Quốc gia, trong đó có Trường ĐH KHXH&NV, ĐH Bách khoa...) và các ĐH không có trường thành viên mà chỉ gồm nhiều cơ sở trực thuộc.

Cũng theo PGS.TS Điệp, trong dự thảo có nêu việc áp dụng quy định mới liên quan đến hội đồng trường chưa rõ ràng vì tại các trường ĐH thành viên thuộc ĐH Quốc gia, hiện nay nhiệm kỳ của Ban giám hiệu được quy định theo nhiệm kỳ của ĐH Quốc gia chứ không phải theo Hội đồng trường.

Theo quy định hiện hành, nhiệm kỳ của Bí thư Đảng ủy là theo Đại hội nhiệm kỳ 2025–2030, còn nhiệm kỳ của hiệu trưởng lại theo giai đoạn 2023–2028. Như vậy, hai nhiệm kỳ này không trùng nhau, dẫn đến vướng mắc trong thực hiện. Nếu hiểu theo quy định mới của Luật Giáo dục đại học, thì hiệu trưởng sẽ theo nhiệm kỳ 2023–2028, còn Bí thư là 2025–2030; vậy trong giai đoạn chuyển giao khi tái cơ cấu lại thì hai vị trí này sẽ được xác định, phân công và phối hợp như thế nào?

"Chúng tôi muốn được làm rõ thêm, vì theo Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị và Chương trình hành động 281 của Chính phủ, người đứng đầu cơ sở giáo dục ĐH cần thực hiện thống nhất các chức năng, quyền hạn, và cần có hướng dẫn cụ thể hơn. Tuy nhiên hiện nay các văn bản hướng dẫn vẫn còn chồng chéo, nên chúng tôi chưa hiểu rõ sẽ thực hiện theo hướng nào" - bà Điệp nêu.

Lo ngại nguy cơ tập trung quyền lực quá mức

Nếu ý kiến tại hội nghị, PGS.TS Bùi Anh Thủy, Trưởng khoa Luật, Trường ĐH Văn Lang, cho rằng dự thảo Luật Giáo dục đại học lần này đã tiếp thu và thể hiện khá nhiều ý kiến đóng góp trước đây của các chuyên gia, nhà quản lý, thể hiện tinh thần cầu thị, thực tế và phù hợp. Tuy nhiên, vẫn còn một số điểm cần được làm rõ thêm.

Ông dẫn chứng về vấn đề tổ chức Hội đồng trường, PGS.TS Bùi Anh Thủy nhận định rằng trước đây khi thực hiện cơ chế Hội đồng trường, dù ở một số nơi chưa phát huy hết vai trò, nhưng mô hình này đã giúp cơ sở giáo dục ĐH có thêm cơ chế quản trị dân chủ, tránh được tình trạng tập trung quyền lực vào một cá nhân, đồng thời bảo đảm tính khách quan trong định hướng và giám sát.

Tuy nhiên, theo quy định mới hiện nay ( Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị), Hội đồng trường không còn được duy trì ở các trường công lập, quyền lãnh đạo tập trung vào hiệu trưởng, đồng thời là bí thư Đảng ủy thì việc tổ chức hoạt động sẽ như thế nào.

Ông bày tỏ sự băn khoăn về việc “khi không còn Hội đồng trường, thì ai sẽ đóng vai trò điều phối, cân bằng trong hoạt động của trường ĐH công lập” và liệu mô hình một người vừa là bí thư, vừa là hiệu trưởng có thật sự phù hợp với môi trường học thuật – nơi tập trung nhiều trí thức, chuyên gia hàng đầu hay không.

Cũng theo ông, trong dự thảo mới, nội dung quy định về người đại diện pháp luật của cơ sở giáo dục ĐH cần làm rõ. Đối với trường ngoài công lập, Chủ tịch Hội đồng trường đồng thời là người đại diện pháp luật. Nhưng nếu nay hiệu trưởng là người đại diện pháp luật duy nhất thì ai sẽ chịu trách nhiệm pháp lý đối với các quyết định tập thể mà Hội đồng trường (nếu có) đưa ra. Ông cho rằng đây là điểm bất cập và cần được quy định cụ thể để tránh mâu thuẫn trong trách nhiệm pháp lý.

Bà Nguyễn Thị Lệ, nguyên Phó Bí thư thành ủy, nguyên Chủ tịch HĐND TP.HCM, Đoàn đại biểu Quốc hội TP.HCM, cho rằng bà đồng tình với hướng phân hóa mô hình quản trị, theo đó trường công lập không có hội đồng trường, còn trường tư thục vẫn duy trì mô hình này.

Theo bà, việc không tổ chức hội đồng trường ở các cơ sở công lập có ba mặt tích cực.

Thứ nhất, mô hình này tăng cường vai trò lãnh đạo thống nhất của Đảng, khi bí thư cấp ủy kiêm hiệu trưởng đảm bảo sự chỉ đạo xuyên suốt, khắc phục tình trạng phân tán quyền lực giữa Đảng ủy, hội đồng trường và ban giám hiệu.

Thứ hai, việc bỏ hội đồng trường khắc phục tình trạng hình thức khi nhiều hội đồng trước đây hoạt động mờ nhạt, thành viên bên ngoài thiếu hiểu biết chuyên sâu hoặc không có thời gian tham gia, khiến hội đồng không phát huy được vai trò chiến lược.

Thứ ba, tinh gọn bộ máy giúp nâng cao trách nhiệm cá nhân của người đứng đầu, tạo cơ chế giải trình minh bạch và buộc hiệu trưởng phải chịu trách nhiệm toàn diện.

Bà Nguyễn Thị Lệ trao đổi tại hội nghị. Ảnh: P.ANH

Tuy nhiên, bà cũng cảnh báo nguy cơ tập trung quyền lực quá mức, làm giảm tính dân chủ và thiếu cơ chế kiểm soát. Để khắc phục, bà đề nghị dự thảo cần quy định rõ nguyên tắc “tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách”, trong đó các quyết sách lớn về chiến lược, nhân sự, tài chính phải được thảo luận và quyết nghị dân chủ trong cấp ủy. Bên cạnh đó, cần tăng cường giám sát của cơ quan quản lý, tổ chức chính trị - xã hội và công khai minh bạch thông tin.

Từ những lo ngại này, bà nhấn mạnh phải bảo đảm quyền tự chủ học thuật và phát huy trí tuệ chuyên môn khi không còn hội đồng trường.

Bà Lệ đề xuất nâng cao vai trò Hội đồng khoa học và đào tạo, quy định rõ trong luật rằng hiệu trưởng phải lấy ý kiến thẩm định của hội đồng này trước khi ban hành các chính sách lớn về đào tạo, nghiên cứu hay tiêu chuẩn chuyên môn.

Theo bà, mô hình này giúp phân tách quyền lực hợp lý: Đảng ủy và hiệu trưởng phụ trách chính trị, chiến lược và nguồn lực; còn Hội đồng khoa học và đào tạo giữ “quyền lực học thuật”, bảo đảm các quyết định chuyên môn được đưa ra bởi những người có chuyên môn sâu.

Bà cũng đồng tình với việc duy trì hội đồng trường ở khối tư thục, vì khác biệt về bản chất sở hữu và mục tiêu hoạt động, khi hội đồng trường trong trường tư tương tự hội đồng quản trị doanh nghiệp, đại diện cho nhà đầu tư, giám sát và quyết định các vấn đề then chốt của nhà trường.

PHẠM ANH

Nguồn PLO : https://plo.vn/nhieu-ban-khoan-voi-de-xuat-bo-hoi-dong-truong-trong-dai-hoc-cong-lap-post874535.html