Nhiều bất cập của Luật Khoa học và Công nghệ 2013 cần phải sửa đổi

4 giờ trướcBài gốc

Còn nhiều bất cập về chuyển giao, thương mại hóa các nghiên cứu (ảnh minh họa: VGP)

Trong hơn 10 năm qua Luật KH&CN 2013 đã phát huy vai trò quan trọng trong việc tạo hành lang pháp lý cơ bản và quan trọng cho việc tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, mang lại những kết quả nổi bật như Việt Nam được xếp hạng 44/133 quốc gia, nền kinh tế về Chỉ số Đối mới sáng tạo (ĐMST) toàn cầu, tăng 2 bậc so với năm 2023 (năm 2022, Việt Nam đứng thứ 48).

Đáng chú ý, năm 2024, Việt Nam có 3 chỉ số đứng đầu thế giới là chỉ số “nhập khẩu công nghệ cao”, “xuất khẩu công nghệ cao” và “xuất khẩu hàng hóa sáng tạo” (tính trên tổng giao dịch thương mại).

Tuy nhiên, theo Bộ KH&CN, quá trình triển khai thi hành Luật KH&CN 2013 cho thấy pháp luật hiện hành còn có những nội dung chưa phù hợp với yêu cầu, đòi hỏi từ thực tiễn để phát triển KH, CN, phát triển kinh tế - xã hội. Như chưa quy định đầy đủ cơ chế thu hút, đào tạo, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao; nhiều nội dung xuất phát từ tình hình thực tiễn hoặc là thông lệ quốc tế trong hoạt động KH&CN chưa được bổ sung, cập nhật vào Luật KH&CN 2013 như chưa quan tâm thỏa đáng việc thúc đẩy hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và ĐMST trong doanh nghiệp; Quy định về đạo đức trong nghiên cứu, trong đó quan trọng nhất là yêu cầu về bảo đảm an toàn tính mạng, sức khỏe, quyền con người trong nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, đặc biệt là các công nghệ liên quan đến nhân bản vô tính, chính sửa gen người, tri tuệ nhân tạo...

Ngoài ra, các làn sóng công nghệ mới phát triển nhanh chóng, mãnh liệt đòi hỏi Chính phủ các nước phải luôn sẵn sàng điều chỉnh chính sách và thích ứng kịp thời; Các thiết chế thúc đẩy truyền bá, cổ vũ sáng tạo như bảo tảng khoa học chưa có quy định hoặc chỉ dừng ở một số nội dung chưa cụ thể, rõ ràng để triển khai trong thực tiễn.

Bên cạnh đó, còn có những quy định chưa phù hợp trong Luật KH&CN 2013 như vấn đề giao quyền sở hữu kết quả KH&CN có sử dụng ngân sách nhà nước cho cơ quan chủ trì theo cơ chế tự động. Tuy nhiên, các Nghị định hướng dẫn thi hành Luật KH&CN 2013 yêu cầu phải thông qua cơ chế xin phép đại diện chủ sở hữu nhà nước là Bộ trưởng, Chủ tịch UBND tỉnh thành phố; Đồng thời quy định phải định giá tài sản là kết quả thực hiện nhiệm vụ KH&CN dẫn đến khó khăn, vướng mắc về thủ tục trong bản giao kết quả nghiên cứu để hoàn thiện và thương mại hóa.

Vấn đề đặt hàng nhiệm vụ KH&CN từ các Bộ trưởng, Chủ tịch UBND tỉnh thành phố gắn với trách nhiệm triển khai ứng dụng các kết quả KH&CN cũng chưa phù hợp vì theo Bộ KH&CN “không phải kết quả nào cũng có thể ứng dụng ngay mà phải trải qua quá trình hoàn thiện thành sản phẩm để có đủ điều kiện đưa ra thị trường”. Chưa kể, hiện Luật đang quy định, chỉ có doanh nghiệp là chủ thể trung tâm và chủ đạo trong ứng dụng các kết quả KH&CN, biến các kết quả này trở thành sản phẩm, hàng hóa có giá trị gia tăng, tạo ra của cải, vật chất cho xã hội.

Đáng chú ý, một số nội dung trong Luật KH&CN 2013 mới dừng ở nguyên tắc chung, chưa được xác định một cách cụ thể, dẫn đến khó hoặc chậm đi vào cuộc sống như vấn đề liên quan tới doanh nghiệp - chủ thể quan trọng nhất trong hoạt động ĐMST - ứng dụng, thương mại hóa kết quả KH&CN để tạo ra sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ mới, tạo ra giá trị gia tăng và của cái, vật chất cho xã hội. Đặc biệt là khi xây dựng Luật KH&CN 2013, các chủ thể tham gia hoạt động KH&CN chủ yếu đến từ khu vực viện nghiên cứu, trường đại học công lập. Hoạt động đổi mới, ứng dụng công nghệ, thương mại hóa sản phẩm KH&CN, nhất là trong các đơn vị sản xuất, kinh doanh tuy đã được quan tâm nhưng chưa trở thành xu thế phổ biến.

Nhật Thu

Nguồn Pháp Luật VN : https://baophapluat.vn/nhieu-bat-cap-cua-luat-khoa-hoc-va-cong-nghe-2013-can-phai-sua-doi-post542560.html