Quốc hội nghe Tờ trình (bổ sung) về dự án Luật Đường sắt (sửa đổi). Ảnh: Quochoi.vn
Đáng chú ý, dự thảo Luật cũng nêu rõ các chính sách ưu đãi, hỗ trợ của Nhà nước về phát triển đường sắt. Trong đó, Nhà nước ưu tiên phân bổ ngân sách để bảo đảm phát triển kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia, đường sắt địa phương, công nghiệp đường sắt và đào tạo nguồn nhân lực theo quy hoạch, kế hoạch; huy động tối đa nguồn lực của địa phương tham gia bồi thường, hỗ trợ tái định cư, đầu tư xây dựng một số hạng mục thuộc kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia trong phạm vi địa phương có dự án đường sắt đi qua.
Cùng với đó, Nhà nước khuyến khích, hỗ trợ, tạo điều kiện và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân trong nước và nước ngoài đầu tư, kinh doanh kết cấu hạ tầng đường sắt và kinh doanh vận tải đường sắt; kết nối đường sắt với các phương thức vận tải khác; phát triển công nghiệp đường sắt, nghiên cứu, ứng dụng khoa học, công nghệ, chuyển giao công nghệ và đào tạo, phát triển nguồn nhân lực. Nhà nước cũng dành quỹ đất theo quy hoạch để phát triển kết cấu hạ tầng đường sắt, công trình công nghiệp đường sắt…
Về đầu tư xây dựng công trình đường sắt, dự thảo Luật nêu rõ chủ thể tổ chức thực hiện đầu tư xây dựng công trình đường sắt được quy định như sau: Đường sắt quốc gia do Bộ Xây dựng, doanh nghiệp đầu tư xây dựng; đường sắt địa phương do UBND cấp tỉnh, doanh nghiệp đầu tư xây dựng; đường sắt chuyên dùng do doanh nghiệp đầu tư xây dựng.
Đối với việc đầu tư xây dựng công trình đường sắt quốc gia dùng chung với đường sắt địa phương, đường sắt dùng chung với đường bộ, các cơ quan quản lý công trình thống nhất đề xuất cấp có thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư để giao cho một cơ quan là chủ đầu tư...
Nội dung đáng chú ý trong dự thảo Luật là phát triển đô thị theo mô hình TOD (phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng) đối với đường sắt.
Cụ thể, UBND cấp tỉnh tổ chức lập, thẩm định, phê duyệt, điều chỉnh: Quy hoạch khu vực TOD đối với đường sắt quốc gia; phương án tuyến công trình, vị trí công trình, tổng mặt bằng tuyến, quy hoạch khu vực TOD đối với đường sắt địa phương để xác định vị trí, ranh giới, diện tích đất thu hồi... HĐND cấp tỉnh được quyết định sử dụng ngân sách địa phương để triển khai dự án đầu tư công độc lập, thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư theo quy hoạch khu vực TOD tạo quỹ đất đấu giá theo quy định của pháp luật.
Số tiền thu được từ khai thác quỹ đất khu vực TOD: Đối với đường sắt quốc gia, sau khi trừ đi các chi phí có liên quan theo quy định của pháp luật, chính quyền địa phương cấp tỉnh được giữ lại 50% và nộp 50% vào ngân sách trung ương. Đối với đường sắt địa phương, chính quyền địa phương cấp tỉnh được giữ lại 100% vào ngân sách địa phương...
Trong báo cáo thẩm tra (bổ sung) về dự án Luật Đường sắt (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Lê Quang Huy cho biết, một số ý kiến cơ bản nhất trí với quy định trao quyền chủ động về vốn cho các chủ thể quy định trong dự thảo Luật, cho phép phát hành trái phiếu Chính phủ, huy động ODA, dùng nguồn tăng thu và tiết kiệm chi ngân sách để bổ sung vốn nếu ngân sách hằng năm không đáp ứng tiến độ.
Tuy nhiên, cần rà soát bổ sung quy định giới hạn cơ chế, chỉ áp dụng khi chứng minh hiệu quả vượt trội; giới hạn mức huy động ở ngưỡng an toàn, có giám sát, bảo đảm an toàn tài chính; trách nhiệm rõ ràng; điều kiện và cơ chế giám sát chặt chẽ để ngăn ngừa rủi ro…
Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Lê Quang Huy trình bày báo cáo thẩm tra. Ảnh Quochoi.vn
Cũng theo ông Lê Quang Huy, về cơ chế, chính sách phát triển đô thị quanh đường sắt (mô hình TOD) và khai thác quỹ đất vùng phụ cận nhà ga, nhiều ý kiến cơ bản nhất trí với cơ chế TOD nhằm khai thác quỹ đất, tạo nguồn lực cho đường sắt, phù hợp định hướng đổi mới sáng tạo. Tuy nhiên, nhiều ý kiến đề nghị làm rõ và nghiên cứu bổ sung quy định rõ giới hạn thẩm quyền địa phương khi điều chỉnh quy hoạch; quy định cơ chế giám sát độc lập, minh bạch khi điều chỉnh quy hoạch. Cùng với đó là cần bổ sung quy định tiêu chí về năng lực hạ tầng và kế hoạch nâng cấp hạ tầng trước khi phê duyệt TOD, quy định điều kiện thực hiện; quy định rõ cơ chế phân chia nguồn thu và trách nhiệm giải trình, chế tài xử lý; rà soát, sửa đổi, bổ sung các luật có liên quan…
Đỗ Chí