Nhìn lại đợt 1 Kỳ họp thứ chín, Quốc hội khóa XV: Nhiều chính sách lớn, đột phá từ thực tiễn - Bài 1: Phân cấp, phân quyền phải đi liền với cơ chế kiểm soát hiệu quả

16 giờ trướcBài gốc

Quốc hội vừa thảo luận rất nhiều nội dung liên quan tới phân cấp, phân quyền nhằm tạo sự thông thoáng hơn trong quá trình ra quyết định của các cơ quan quản lý nhà nước, tận dụng cơ hội phát triển nhanh hơn. Những nội dung đổi mới quyết liệt trong tư duy quản lý ấy thể hiện rất rõ trong dự án Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) và một loạt dự án luật quan trọng khác. Đây cũng là nội dung cuộc trao đổi của chúng tôi với Tiến sĩ Hoàng Minh Hiếu, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội.

Cần phân định rạch ròi “phân quyền”, “phân cấp” và "ủy quyền"

Phóng viên (PV): Thưa đồng chí, một trong những chủ đề được bàn luận nhiều tại kỳ họp là vấn đề phân cấp, phân quyền. Đồng chí đánh giá như thế nào về định hướng thể chế trong dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) lần này?

Tiến sĩ Hoàng Minh Hiếu: Phân cấp, phân quyền là một nội dung cốt lõi để bảo đảm hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, đồng thời phát huy tính chủ động, sáng tạo của chính quyền địa phương. Việc sửa đổi các quy định liên quan đến phân cấp, phân quyền trong dự thảo lần này là hết sức cần thiết nhằm cụ thể hóa chủ trương của Đảng về tổ chức chính quyền địa phương hai cấp, hướng tới tinh gọn, hiệu quả, phù hợp với thực tiễn quản trị quốc gia trong giai đoạn hiện nay.

Quang cảnh phiên thảo luận về dự án Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi). Ảnh: TRỌNG HẢI

Tôi hoàn toàn tán thành với định hướng trong dự thảo luật là phải phân định rõ nhiệm vụ, quyền hạn giữa chính quyền Trung ương với địa phương và giữa các cấp chính quyền địa phương với nhau theo hướng phân cấp, phân quyền mạnh mẽ hơn nữa cho chính quyền địa phương, nhất là cấp tỉnh, đặc biệt trong các lĩnh vực quản lý nhà nước gắn với địa bàn, dân cư, đặc điểm kinh tế-xã hội. Đồng thời, cấp tỉnh cũng cần có cơ chế linh hoạt để phân cấp tiếp cho cấp xã phù hợp với năng lực và điều kiện thực tế tại địa phương, trên cơ sở nguyên tắc then chốt là "địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm", nhằm tạo hành lang pháp lý để địa phương tự chủ trong việc giải quyết các vấn đề sát với thực tiễn.

PV: Trong nội dung về phân cấp, phân quyền, có điều gì khiến đồng chí đặc biệt quan tâm?

Tiến sĩ Hoàng Minh Hiếu: Tôi cho rằng một trong những nội dung trọng tâm và cần được tiếp tục hoàn thiện trong dự thảo luật là các quy định về nguyên tắc phân quyền, phân cấp, trong đó có việc phân biệt giữa “phân quyền”, “phân cấp” và “ủy quyền”. Giữa các nội dung này trong dự thảo luật còn có những điểm chồng lấn. Nếu không có sự phân biệt rõ ràng, rất dễ dẫn đến tình trạng khó thực thi hoặc thực thi không hiệu quả trên thực tế. Cụ thể như có những nội dung thuộc phạm vi của quyền lập pháp thì không thể áp dụng hình thức phân cấp đơn thuần cho các cơ quan thực hiện quyền hành pháp và tư pháp thực hiện. Ví dụ, một số thẩm quyền về ngân sách là quyền thuộc về cơ quan dân cử, thể hiện tính quyền lực cao nhất của cơ quan được nhân dân trực tiếp bầu ra, bảo đảm nguyên tắc quản trị quốc gia, nguyên tắc phân công, phối hợp và kiểm soát giữa các cơ quan thực hiện quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp.

TS Hoàng Minh Hiếu.

Bên cạnh đó, nguyên tắc của việc phân cấp, phân quyền hiện vẫn chưa được quy định cụ thể trong dự thảo luật. Để việc phân cấp, phân quyền, đặc biệt là việc phân cấp phát huy hiệu quả, cần xác lập rõ các tiêu chí như năng lực tổ chức thực hiện của cấp được phân cấp, điều kiện tài chính, nhân sự, cơ sở hạ tầng và mức độ phức tạp của công việc được giao. Ngoài ra, cần bổ sung cơ chế kiểm tra, giám sát chặt chẽ kèm theo, để bảo đảm phân cấp không đồng nghĩa với buông lỏng trách nhiệm của cấp trên. Đây là một điểm mà dự thảo cần tiếp tục làm rõ, để bảo đảm tính khả thi khi triển khai thực tế.

Phân cấp, phân quyền phù hợp sẽ khơi thông các điểm nghẽn

PV: Trong bối cảnh chúng ta đặt mục tiêu tăng trưởng kinh tế cao, theo đồng chí, việc đẩy mạnh phân cấp, phân quyền sẽ góp phần như thế nào vào thúc đẩy phát triển?

Tiến sĩ Hoàng Minh Hiếu: Tôi cho rằng đây không chỉ là yêu cầu về cải cách thể chế, mà còn là một giải pháp mang tính đột phá. Khi địa phương có quyền chủ động về đầu tư công, quy hoạch, thu hút đầu tư, cải cách thủ tục hành chính... thì quy trình ra quyết định sẽ được rút ngắn đáng kể. Điều này giúp rút ngắn thời gian, giảm chi phí hành chính và nâng cao hiệu quả thực thi.

Mô hình phân quyền phù hợp sẽ khơi thông các điểm nghẽn, đặc biệt là trong các lĩnh vực như đất đai, xây dựng, thương mại, logistics, khoa học-công nghệ, chuyển đổi số... Việc phân cấp, phân quyền hợp lý đi kèm theo trách nhiệm giải trình rõ ràng, đặc biệt là trong lĩnh vực quản lý và sử dụng ngân sách, sẽ cho phép địa phương chủ động huy động và sử dụng nguồn lực tài chính, thông qua các công cụ như đầu tư theo hình thức PPP, phát hành trái phiếu chính quyền địa phương hoặc cơ chế điều tiết ngân sách linh hoạt hơn.

PV: Tại kỳ họp này, nhiều dự thảo luật khác cũng thể hiện rõ tư duy phân cấp, phân quyền mạnh. Đồng chí đánh giá thế nào về sự nhất quán đó từ phía Chính phủ?

Tiến sĩ Hoàng Minh Hiếu: Tôi nhận thấy điểm nổi bật trong các đề nghị của Chính phủ tại kỳ họp này là tư duy phân cấp, phân quyền được thể hiện một cách triệt để, nhất quán và có hệ thống trong nhiều dự án luật. Đây là sự thay đổi không chỉ về kỹ thuật lập pháp mà còn thể hiện sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức thể chế, hướng đến xây dựng một bộ máy hành chính năng động, thông suốt và gần dân hơn.

Điều quan trọng nhất và để lại ấn tượng sâu sắc nhất với tôi chính là cách Chính phủ tiếp cận vấn đề phân cấp, phân quyền như một giải pháp thể chế cốt lõi, chứ không chỉ là điều chỉnh hành chính đơn thuần. Không còn là những quy định chung chung, lần này, các dự thảo luật đã cụ thể hóa rõ hơn thẩm quyền của từng cấp chính quyền, tạo khuôn khổ pháp lý cho địa phương thực thi chủ động.

Tư duy này xuyên suốt từ dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) đến các luật khác như Luật Đầu tư, Luật Đầu tư công, Luật Đấu thầu, Luật Quy hoạch v.v.. Những đề xuất đó không chỉ giúp rút ngắn thời gian xử lý thủ tục đầu tư, giải phóng nguồn lực phát triển mà còn thể hiện quyết tâm xóa bỏ tư duy “xin-cho” kéo dài nhiều năm qua.

Thiết lập cơ chế kiểm tra, giám sát

PV: Tuy nhiên, việc phân quyền mạnh cho địa phương cũng đi kèm với lo ngại về rủi ro như buông lỏng giám sát, lạm dụng quyền lực. Trong các dự thảo luật đã có cơ chế gì để phòng ngừa, thưa đồng chí?

Tiến sĩ Hoàng Minh Hiếu: Đây là vấn đề rất quan trọng và rất thực tế, bởi lẽ trong bất kỳ hoàn cảnh nào thì phân cấp, phân quyền đều phải đi cùng cơ chế kiểm soát quyền lực hiệu quả. Dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) hiện nay đã có những quy định để thiết lập cơ chế kiểm tra, giám sát với các nội dung cơ bản như đề cao vai trò giám sát của các cơ quan dân cử ở địa phương; quy định cụ thể về cơ chế báo cáo và trách nhiệm giải trình của chính quyền địa phương; quy định về việc tăng cường thanh tra, kiểm tra từ Trung ương và các cơ quan chức năng đối với hoạt động của chính quyền địa phương để bảo đảm các hành vi lạm quyền, tham nhũng hoặc sử dụng sai mục đích nguồn lực sẽ bị xử lý nghiêm theo pháp luật; dự thảo cũng đề cập đến việc sử dụng hệ thống chính quyền điện tử và các công cụ số hóa để minh bạch hóa quy trình ra quyết định, từ đó hỗ trợ giám sát và giảm rủi ro lạm quyền.

Trụ sở UBND xã Đại Dực (huyện Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh). Ảnh: CHIẾN THẮNG

Tuy nhiên, cũng có thể nhận thấy việc phân cấp, phân quyền mạnh mẽ, đặc biệt trong các lĩnh vực như tài chính, ngân sách, quy hoạch... có thể dẫn đến việc triển khai thực hiện trên thực tế ở các địa phương rất phong phú, đa dạng, có thể tạo ra những thách thức trong việc kiểm tra, giám sát của các cơ quan Trung ương đối với việc thực hiện quyền lực ở địa phương. Đặc biệt, trong một số lĩnh vực nhạy cảm như quản lý đất đai, tài sản công hoặc cấp phép đầu tư thì nếu không có cơ chế kiểm soát chặt chẽ, có thể sẽ tạo ra những kẽ hở cho lạm quyền hoặc tham nhũng.

Trong khi đó, mặc dù HĐND các cấp được giao vai trò giám sát, nhưng năng lực của HĐND ở một số địa phương, đặc biệt là cấp xã, còn hạn chế về chuyên môn và nguồn lực; nếu không có hướng dẫn chi tiết và hỗ trợ cụ thể, HĐND có thể không đủ sức thực hiện vai trò giám sát hiệu quả, dẫn đến tình trạng buông lỏng hoặc giám sát hình thức. Vì vậy, chúng tôi cho rằng cần nghiên cứu để tiếp tục hoàn thiện các quy định tại dự thảo luật này cũng như các quy định ở các luật có liên quan để tạo ra cơ chế giám sát, kiểm soát quyền lực mạnh mẽ hơn, chặt chẽ hơn, bảo đảm cho việc phân cấp, phân quyền đạt được các mục đích đề ra.

PV:Trân trọng cảm ơn đồng chí!

CHIẾN THẮNG - MẠNH HƯNG - VŨ DUNG (thực hiện)

(còn nữa)

Nguồn QĐND : https://www.qdnd.vn/chinh-tri/cac-van-de/nhin-lai-dot-1-ky-hop-thu-chin-quoc-hoi-khoa-xv-nhieu-chinh-sach-lon-dot-pha-tu-thuc-tien-bai-1-phan-cap-phan-quyen-phai-di-lien-voi-co-che-kiem-soat-hieu-qua-831490