Nhìn sâu vào con số xuất siêu

5 giờ trướcBài gốc

Xuất khẩu tiếp tục là động lực tăng trưởng chủ đạo. Ảnh: H.P

Những con số ấn tượng về tăng trưởng kim ngạch xuất nhập khẩu, nếu chỉ nhìn bề ngoài, có thể dễ dàng tạo cảm giác lạc quan rằng nền kinh tế đang phục hồi mạnh mẽ và xuất khẩu tiếp tục là động lực tăng trưởng chủ đạo. Tuy nhiên, khi bóc tách sâu hơn theo từng khu vực kinh tế, đặc biệt giữa khu vực doanh nghiệp trong nước và khu vực doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), bức tranh lại cho thấy nhiều điều đáng suy ngẫm.

Xuất khẩu tăng mạnh nhưng phụ thuộc sâu vào FDI

Trong tháng 11-2025, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa đạt 39,07 tỉ đô la Mỹ, giảm 7,1% so với tháng trước nhưng tăng 15,1% so với cùng kỳ năm 2024. Tính chung 11 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu đạt 430,14 tỉ đô la - một con số rất cao, tăng 16,1% so với cùng kỳ năm 2024. Tuy nhiên, điểm đáng chú ý không phải chỉ nằm ở sự tăng trưởng này, mà còn nằm ở cơ cấu khu vực đóng góp.

Trong tổng số 430,14 tỉ đô la kim ngạch xuất khẩu:

- Khu vực doanh nghiệp trong nước chỉ đạt 102,41 tỉ đô la, giảm 1,7%, và chỉ chiếm 23,8% tổng kim ngạch.

- Khu vực doanh nghiệp FDI đạt 327,73 tỉ đô la, tăng mạnh 23,1%, chiếm tới 76,2%.

Nhìn lại lịch sử, điều đáng lo ngại là tỷ trọng xuất khẩu của khu vực doanh nghiệp FDI tăng mạnh một cách đột biến. Nếu như năm 2000 khu vực này mới chỉ chiếm 47% tổng kim ngạch xuất khẩu, năm 2010 là 54,2%, và từ năm 2015-2024 duy trì ở mức 70-72%, thì đến 11 tháng đầu năm 2025 tỷ trọng này vọt lên 76,2%. Điều đó đồng nghĩa với việc vai trò của khu vực doanh nghiệp trong nước trong xuất khẩu đang ngày càng thu hẹp, giảm từ 53% năm 2000 xuống 28,3% năm 2024 và hiện chỉ còn 23,8% (hình 1). Đây là một xu hướng mang tính cấu trúc, không phải nhất thời, phản ánh sự suy yếu tương đối về năng lực sản xuất của khu vực doanh nghiệp trong nước so với khu vực doanh nghiệp FDI.

Nhập khẩu tăng nhanh và khu vực doanh nghiệp trong nước tiếp tục nhập siêu

Về nhập khẩu hàng hóa, kim ngạch nhập khẩu hàng hóa tháng 11-2025 đạt 37,98 tỉ đô la, giảm 3,7% so với tháng trước và tăng 16,0% so với cùng kỳ năm 2024. Tính chung 11 tháng đầu năm 2025, kim ngạch nhập khẩu hàng hóa đạt 409,61 tỉ đô la, tăng 18,4% so với cùng kỳ năm 2024; trong đó khu vực kinh tế trong nước đạt 128,4 tỉ đô la, tăng 1,7%, còn khu vực FDI đạt 281,21 tỉ đô la, tăng 28%.

Tăng trưởng GDP bình quân hàng năm theo giá hiện hành năm 2024 so với năm 2010 tăng khoảng 11%, trong khi chi trả sở hữu thuần ra nước ngoài tăng 21%; tốc độ tăng về luồng tiền ra theo giá hiện hành cao hơn tốc độ tăng trưởng GDP theo giá hiện hành.

Như vậy có thể thấy trong 11 tháng đầu năm 2025 Việt Nam xuất siêu về hàng hóa trên 20,5 tỉ đô la. Đây là con số khá lớn nhưng cũng không nên quá vui mừng mà nên nhìn sâu và thực chất hơn vào vấn đề xuất siêu hàng hóa là do khu vực FDI mang lại. Trong khi khu vực FDI xuất siêu 46,52 tỉ đô la thì khu vực kinh tế trong nước nhập siêu xấp xỉ 26 tỉ đô la. Khu vực kinh tế trong nước luôn nhập siêu và khu vực FDI luôn xuất siêu.

Theo SNA (hệ thống tài khoản quốc gia), dù khu vực FDI hay khu vực kinh tế trong nước xuất siêu thì phần giá trị tăng thêm đều được tính vào GDP, tuy nhiên giá trị tăng thêm mà phía Việt Nam được hưởng từ xuất khẩu của khu vực FDI là rất thấp - chỉ khoảng trên 10% giá trị xuất khẩu. Trong các ngành chiếm tỷ trọng lớn như điện tử, điện thoại, linh kiện, “giá trị gia công” hoặc lắp ráp tại Việt Nam chỉ chiếm vài phần trăm, còn lại là nhập khẩu linh kiện, thiết bị, máy móc từ các quốc gia khác rồi xuất khẩu sản phẩm cuối cùng.

Nhưng khi lợi nhuận của khu vực FDI tăng thì sẽ khiến luồng tiền chảy ra nước ngoài thông qua chi trả sở hữu tăng. Tăng trưởng GDP bình quân hàng năm theo giá hiện hành năm 2024 so với năm 2010 tăng khoảng 11%, trong khi chi trả sở hữu thuần ra nước ngoài tăng 21%; tốc độ tăng về luồng tiền ra theo giá hiện hành cao hơn tốc độ tăng trưởng GDP theo giá hiện hành (hình 2).

Bùi Trinh

Nguồn Saigon Times : https://thesaigontimes.vn/nhin-sau-vao-con-so-xuat-sieu/