Nhìn từ dự án 'Nuôi em': Minh bạch và trách nhiệm pháp lý trong hoạt động từ thiện

3 giờ trướcBài gốc

Minh bạch tài chính: Nghĩa vụ, không phải lựa chọn

Những ngày qua, dự án Nuôi em liên tục trở thành tâm điểm chú ý khi nhiều nhà hảo tâm và cộng đồng đặt câu hỏi về cách thức quản lý và sử dụng nguồn tiền đóng góp. Trong thông báo chính thức, phía dự án khẳng định đã công khai sao kê thu - chi, không cắt xén tiền của nhà hảo tâm; khoản tiền chưa sử dụng được gửi tiết kiệm và tiền lãi được dùng cho chi phí vận hành.

Dự án đồng thời thừa nhận còn hạn chế trong công tác báo cáo, cho biết đang tìm đơn vị chuyên môn để nâng cao tính minh bạch và thừa nhận việc "đóng băng" tài khoản là sai sót trong vận hành.

Founder của dự án (ngoài cùng bên trái) trong một chuyến đi thiện nguyện. Ảnh: Nuôi em

Chính những nội dung này đã đặt ra hàng loạt câu hỏi pháp lý về việc công khai sao kê đã đáp ứng đầy đủ nghĩa vụ pháp luật hay chưa; tiền lãi phát sinh có được phép sử dụng cho vận hành hay không; dự án có quyền đơn phương dừng tiếp nhận, dừng giải ngân tiền từ thiện hay không; và trong mối quan hệ này, quyền lợi của nhà hảo tâm được pháp luật bảo vệ như thế nào.

Phân tích các vấn đề trên dưới góc nhìn pháp lý, TS. LS. Đặng Văn Cường - Đoàn Luật sư TP Hà Nội - cho rằng, hoạt động của dự án Nuôi em cần được đặt trong khung pháp lý hiện hành, mà trực tiếp là Nghị định 93/2021/NĐ-CP của Chính phủ, văn bản điều chỉnh hoạt động vận động, tiếp nhận và phân phối tiền từ thiện.

Theo luật sư, trước năm 2021, quy định về cá nhân đứng ra kêu gọi từ thiện còn nhiều khoảng trống, dẫn tới các tranh cãi trong xã hội. Tuy nhiên, kể từ khi Nghị định 93 có hiệu lực, hành lang pháp lý đã được thiết lập với các yêu cầu cụ thể và chặt chẽ hơn. Pháp luật cho phép cá nhân kêu gọi từ thiện, nhưng đồng thời ràng buộc các nghĩa vụ bắt buộc nhằm bảo đảm công khai, minh bạch và kiểm soát rủi ro.

Nghị định 93 quy định rõ người kêu gọi từ thiện phải công khai mục đích, phạm vi và phương thức vận động; mở tài khoản riêng cho từng chương trình; ghi chép đầy đủ sổ sách, chứng từ; thực hiện sao kê, công khai kết quả thu - chi; đồng thời phối hợp với chính quyền địa phương trong giám sát và cung cấp thông tin khi có yêu cầu. Theo TS. LS. Đặng Văn Cường, đây là các nghĩa vụ pháp lý, không phải những hành động mang tính tự nguyện hay thiện chí.

Từ góc nhìn này, việc phía dự án thừa nhận còn hạn chế trong báo cáo tài chính hay đang "nâng cấp minh bạch" cần được đối chiếu với quy định pháp luật đã có hiệu lực. Luật sư nhấn mạnh, kể từ thời điểm Nghị định 93 được ban hành, nếu không tuân thủ đầy đủ các nghĩa vụ minh bạch, chủ thể kêu gọi từ thiện có thể bị xem là vi phạm pháp luật.

Tùy theo tính chất, mức độ và hậu quả, hành vi vi phạm có thể bị xử phạt hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu có dấu hiệu lợi dụng hoạt động từ thiện để trục lợi.

Tiền vận hành, tiền lãi: Quyền hay rủi ro pháp lý?

Một trong những điểm gây tranh luận lớn là việc dự án cho biết sử dụng tiền lãi gửi tiết kiệm cho chi phí vận hành. Theo TS. LS. Đặng Văn Cường, vấn đề này buộc phải được xem xét trên cơ sở quy định pháp luật, thay vì đánh giá bằng cảm tính.

Điều 19 Nghị định 93 quy định nguyên tắc chung: Chi phí cho hoạt động từ thiện do người đứng ra kêu gọi tự chi trả. Chỉ trong trường hợp có sự đồng ý của nhà hảo tâm, người kêu gọi mới được phép trích từ nguồn đóng góp tự nguyện để chi cho vận hành và các khoản chi này phải được tổng hợp, công khai. Nếu không có thỏa thuận ngay từ đầu, việc sử dụng tiền đóng góp cho chi phí vận hành là trái với quy định.

Dưới góc độ Bộ luật Dân sự, TS. LS. Đặng Văn Cường phân tích hoạt động từ thiện là quan hệ pháp luật dân sự ba bên, trong đó người kêu gọi chỉ là đại diện theo ủy quyền, không phải chủ sở hữu tài sản. Do đó, người quản lý tiền từ thiện không có quyền hưởng hoa lợi, lợi tức phát sinh, bao gồm cả tiền lãi ngân hàng. Khoản lãi này, theo nguyên tắc, thuộc về người hưởng thụ cuối cùng.

Từ đó, việc sử dụng tiền lãi cho vận hành, nếu không có sự đồng thuận hợp pháp và công khai minh bạch, sẽ tiềm ẩn rủi ro pháp lý. Trong trường hợp chiếm dụng, sử dụng tiền trái phép, thiếu công khai minh bạch và với số tiền đủ lớn, người thực hiện có thể bị xem xét trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật.

Liên quan đến việc dự án thừa nhận đã "đóng băng" tài khoản để thống kê, kiểm kê, TS. LS. Đặng Văn Cường cho rằng pháp luật không yêu cầu phải đóng băng tài khoản mới thực hiện được việc đối soát thu - chi. Việc ghi chép, thống kê, báo cáo tài chính là nghĩa vụ phải thực hiện thường xuyên trong quá trình vận hành. Nếu việc dừng tiếp nhận hoặc giải ngân tiền từ thiện gây ảnh hưởng đến quyền lợi của người thụ hưởng, trách nhiệm pháp lý, trước hết là trách nhiệm dân sự, hoàn toàn có thể phát sinh.

Theo TS. LS. Đặng Văn Cường, chính sự "lai ghép" giữa cách vận hành mang tính tổ chức, quy mô lớn với tư cách pháp lý chưa được chuẩn hóa đầy đủ là yếu tố khiến các tranh cãi dễ bùng phát, ngay cả khi dự án xuất phát từ thiện chí và mong muốn đóng góp cho cộng đồng.

Sau hơn 10 năm hoạt động, dự án Nuôi em đã nuôi cơm hơn 100.000 học sinh tại nhiều tỉnh, thành trên cả nước. Ảnh: Nuôi em

Nhìn từ trường hợp Nuôi Em, vấn đề đặt ra không chỉ là đúng - sai của một dự án cụ thể, mà là yêu cầu rà soát và chuẩn hóa cách thức vận hành các hoạt động thiện nguyện quy mô lớn. Khi pháp luật đã bước sâu vào không gian từng được điều chỉnh chủ yếu bằng niềm tin xã hội, minh bạch và tuân thủ không còn là lựa chọn, mà là điều kiện cần để các mô hình thiện nguyện tồn tại bền vững và giữ được niềm tin của cộng đồng.

Quang Chiến

Nguồn Phụ Nữ VN : https://phunuvietnam.vn/nhin-tu-du-an-nuoi-em-minh-bach-va-trach-nhiem-phap-ly-trong-hoat-dong-tu-thien-238251210220123704.htm