SJC nắm vai trò quá lớn, công nghệ lỗi thời khiến NHNN khó chủ động trong trường hợp phải can thiệp khối lượng lớn. Ảnh: Duy Hiệu.
Trong báo cáo tổng kết tình hình thực hiện Nghị định số 24/2012 về quản lý hoạt động kinh doanh vàng, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đánh giá đã đạt được nhiều kết quả như tình trạng “vàng hóa” được đẩy lùi; không còn tình trạng đầu cơ; biến động giá vàng ít tác động đến thị trường ngoại tệ và kinh tế vĩ mô.
Tuy nhiên, bối cảnh mới khiến Nghị định 24/2012 bộc lộ nhiều điểm hạn chế, đã có hiện tượng doanh nghiệp, tổ chức tín dụng lợi dụng để kinh doanh trái phép, hợp thức hóa vàng lậu/vàng tặc, trốn thuế, tung tin thất thiệt gây ảnh hưởng tâm lý của người dân để đầu cơ trục lợi.
Việc phụ thuộc vào Công ty SJC trong khi hiện nay công nghệ, thiết bị đã lỗi thời, gây khó khăn cho NHNN trong việc chủ động nguồn cung vàng miếng trong trường hợp cần phải can thiệp với khối lượng lớn.
Thị trường hiện tồn tại các sản phẩm vàng trang sức mỹ nghệ (hàm lượng 99,99%) có tính chất dùng để đầu tư, tích lũy tương tự như vàng miếng. Bởi lẽ Nghị định 24/2012 chưa có quy định phân biệt rõ ràng giữa khái niệm về vàng miếng và vàng trang sức mỹ nghệ.
Từ khi được ban hành, các doanh nghiệp không được sản xuất vàng miếng dẫn đến việc sản xuất các sản phẩm vàng trang sức mỹ nghệ có tính chất đầu tư, tích lũy tương tự với vàng miếng. Trong đó có những sản phẩm như Âu Vàng Phúc Long, Kim Giáp... của Công ty DOJI có giá ngang bằng với giá vàng miếng SJC và được đổi sang vàng miếng SJC.
Qua công tác thanh tra, kiểm tra, phát hiện nhiều trường hợp mua vàng nguyên liệu không rõ nguồn gốc để sản xuất các sản phẩm vàng trang sức mỹ nghệ hàm lượng 99,99%, có tính chất tương tự như vàng miếng, có giá tương đương vàng miếng.
Nguyên nhân xảy ra bất cập này ngoài điều kiện khách quan của thị trường thế giới tác động, nhu cầu mua của người dân vẫn ở mức cao, thì NHNN cho rằng việc độc quyền sản xuất vàng miếng, xuất và nhập khẩu vàng nguyên liệu để sản xuất vàng miếng khiến thị trường phụ thuộc vào nguồn cung, dẫn tới bất cập NHNN phải sử dụng nguồn lực từ Dự trữ ngoại hối để can thiệp, bình ổn thị trường vàng.
Các điều kiện để được cấp phép nhập khẩu vàng nguyên liệu theo quy định hiện nay có mức độ phân biệt chưa cao trong khi số lượng các doanh nghiệp được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện sản xuất vàng trang sức mỹ nghệ là khá lớn với gần 7.000 doanh nghiệp.
"Mua vàng miếng cũng có thể coi là một hình thức đầu tư, tuy nhiên hoạt động mua bán vàng miếng của cá nhân chưa bị đánh thuế. Chưa có sự phân biệt giữa sắc thuế áp dụng đối với vàng miếng và vàng trang sức mỹ nghệ. Điều này sẽ gây khó khăn cho việc thực hiện mục tiêu chống vàng hóa trong nền kinh tế", NHNN nhấn mạnh.
Tính tới cuối quý I, có 22 tổ chức tín dụng và 16 doanh nghiệp được NHNN cấp Giấy phép kinh doanh vàng miếng với 2.564 địa điểm trên toàn quốc. 4 ngân hàng thương mại Nhà nước hầu như không tham gia kinh doanh mua, bán vàng miếng từ năm 2012 cho đến tháng 6/2024.
Số doanh nghiệp được cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện sản xuất vàng trang sức mỹ nghệ là trên 6.800 doanh nghiệp. Có 2 tỉnh không có doanh nghiệp sản xuất là Lai Châu và Sơn La. TP.HCM có nhiều doanh nghiệp sản xuất vàng trang sức mỹ nghệ nhất với 650 doanh nghiệp (chiếm 9,5%).
Hồng Nhung