Những ai định hình thế giới suốt một năm qua?

9 giờ trướcBài gốc

Như các năm trước, 5 hạng mục của năm 2025 vừa được công bố gồm: Nhân vật của năm, CEO của năm, Nghệ sĩ giải trí của năm, Vận động viên của năm và Hiện tượng đột phá của năm. Tại đây tên tuổi chiến thắng không chỉ có danh hiệu riêng, mà còn phản ánh cách thế giới liên tục xoay chuyển suốt một năm qua.

Những nhân vật này đã xuất hiện trên bìa số đặc biệt, và được bình chọn bởi các nhà báo của Tạp chí TIME. Trong đó không quá bất ngờ khi Nhân vật của năm đã được trao cho “các kiến trúc sư AI” làm thay đổi thế giới.

Họ là CEO của các tập đoàn lớn, gồm: Sam Altman của OpenAI, Dario Amodei của Anthropic, Demis Hassabis của Google DeepMind, Jensen Huang của Nvidia, Elon Musk của xAI, Lisa Su của AMD, Mark Zuckerberg của Meta Platforms và Fei-Fei Li - người sáng lập ImageNet.

Nói theo từ điển Collins trong danh sách đề cử “Word of the year” (Từ của năm), họ là các “broligarchy” hay những “ông/bà chủ” của các công ty công nghệ lớn nhất toàn cầu, những người có ảnh hưởng sống còn đến thời đại ngày nay.

8 kiến trúc sư AI, gồm Sam Altman, Dario Amodei, Demis Hassabis, Jensen Huang, Elon Musk, Lisa Su, Mark Zuckerberg, Fei-Fei Li.

Trong danh sách trên, Sam Altman, Jensen Huang, Elon Musk và Mark Zuckerberg không phải những cái tên xa lạ khi họ gắn liền với các công nghệ được hàng tỉ người trên thế giới sử dụng hàng ngày. Đó là ChatGPT thuộc OpenAI, là doanh nghiệp sản xuất chip bán dẫn lớn nhất thế giới Nvidia, là “ông chủ” lớn của Tesla, mạng xã hội X (Twitter) cũng như Facebook, Instagram… thuộc thương hiệu Meta. Có thể nổi tiếng với việc hoạt động ở những mảng khác nhau, nhưng họ chính là những tên tuổi nổi bật trong lĩnh vực AI hay trí tuệ nhân tạo trong thời gian qua.

Trong khi đó tuy ít được biết đến hơn, nhưng Anthropic cũng đang cạnh tranh mạnh mẽ với ChatGPT. Google DeepMind lại là nơi phát triển các mô hình AlphaGo (từng đánh bại các cao thủ cờ vây là con người), AlphaFold (cách mạng hóa việc dự đoán cấu trúc protein) và nổi tiếng nhất với Gemini - nền tảng AI đa năng tích hợp vào hệ sinh thái Google.

Thuộc về phần cứng, AMD hiện đang cung cấp các cơ sở hạ tầng thiết yếu cho việc huấn luyện và chạy các mô hình AI lớn, cạnh tranh với Nvidia. Danh sách hoàn thiện với Fei-Fei Li - người đã tạo ra cơ sở dữ liệu hình ảnh khổng lồ, giúp các mô hình máy học (machine learning) nhìn và hiểu thế giới thị giác giống như con người. Hiện bà đang hướng đến mở rộng giới hạn của AI sang trí thông minh không gian, góp phần mô phỏng thực tế và tạo ra thế giới ảo.

Việc vinh danh các “kiến trúc sư AI” không quá bất ngờ, bởi trước đó tạp chí này cũng đã vinh danh những công nghệ tạo ra các bước nhảy vọt đáng kể trong lịch sử. Đó là máy tính vào năm 1982 (cũng là lần đầu tiên một vật thể vô tri vô giác được gọi tên). Năm 2006, mạng toàn cầu (World Wide Web) tiếp tục giữ vị trí này. Ban biên tập TIME lý giải: “2025 là năm mà tiềm năng thực sự của trí tuệ nhân tạo được bộc lộ rõ nét, khi người ta nhận ra sẽ không còn đường quay đầu hay từ bỏ nó”.

Tạp chí này cũng nói thêm AI hiện là “công cụ quan trọng nhất trong sự cạnh tranh giữa các cường quốc sau thời vũ khí hạt nhân”, trong khi các “kiến trúc sư AI” được tôn vinh vì “đã mang đến kỷ nguyên của những cỗ máy biết suy nghĩ, vì đã làm kinh ngạc và gây lo lắng cho nhân loại, vì đã thay đổi hiện tại và vượt qua những giới hạn khả thi”.

Trên một trong hai bìa chính thức, 8 nhân vật được sắp xếp ngồi trên một công trường ở một tòa nhà chọc trời, lấy cảm hứng từ bức ảnh “Lunch atop a Skyscraper” nổi tiếng vào năm 1982, được bầu chọn là 100 bức ảnh có ảnh hưởng nhất mọi thời đại, qua đó cho thấy họ là những người không ngại thách thức để đưa nhân loại đến thời đại mới.

Trong khi đó “CEO của năm” vinh danh Neal Mohan - giám đốc điều hành nền tảng Youtube nổi tiếng, vào đúng lịch sử 20 năm của tên tuổi này. Từ năm 2023, dưới “vương triều” Mohan, Youtube đã gia tăng mạnh mẽ sức ảnh hưởng và vị thế thống trị trong lĩnh vực truyền thông. Trong giai đoạn mà sự cạnh tranh diễn ra khốc liệt với các mạng xã hội như TikTok, Reels…

Mohan sớm nhận ra rằng ngành công nghiệp truyền thông đang thay đổi từng phút, từng giây, vì vậy nếu không thích nghi, việc bị bỏ lại phía sau là không tránh khỏi. Điều đó lý giải cho sự chuyển mình của tên tuổi này, khi trong năm nay, YouTube TV đang vươn lên trở thành lựa chọn thay thế truyền hình cáp được yêu thích tại Mỹ, trong khi YouTube Music với nền tảng thân thiện và kho dữ liệu rộng lớn cũng khiến những ông lớn như Spotify, Apple Music, Tidal… dè chừng.

Với thiết bị di động, YouTube Shorts báo cáo có 2 tỷ người dùng đăng nhập hàng tháng, tương tự như con số người xem Reels của Meta được báo cáo gần đây… Ngoài ra việc xóa bỏ và cải thiện các bảng xếp hạng Trending theo từng lĩnh vực cũng hòa vào xu hướng cá nhân hóa hiện đang thống trị, cho thấy sự uyển chuyển và linh hoạt đặc biệt của nhà lãnh đạo này. Việc vinh danh này làm nổi bật tinh thần không ngừng dịch chuyển, không ngừng đổi mới trong thời đại AI và công nghệ cao.

Ở mảng thể thao, vận động viên bóng rổ chuyên nghiệp A'ja Wilson của đội Las Vegas Aces đã được gọi tên. Năm 2025 đánh dấu những thành tích nổi bật của họ, với chức vô địch WNBA lần 3 trong 4 năm qua. Về phía cá nhân, Wilson cũng sở hữu những danh hiệu riêng: “Vua” ghi điểm (lần 2), Cầu thủ phòng ngự xuất sắc nhất năm (lần 3), Vận động viên giá trị nhất (lần 4)…

Ở tuổi 29, nữ tuyển thủ cao 1m93 này được các chuyên gia coi là “người giỏi nhất thế giới và hoàn toàn có cơ hội để trở thành vận động viên vĩ đại nhất mọi thời đại”. Từ danh tiếng này, cô cũng trở thành người truyền cảm hứng khi không từ bỏ việc học, nỗ lực tập luyện hàng ngày dù ở đỉnh cao.

Nữ diễn viên Gabrielle Union cho biết Wilson là người “thay đổi nền văn hóa, buộc thế giới phải chú ý mà không cần scandal hay chiêu trò và không cần cố gắng trở nên hoàn hảo”. Trong khi đó nam cầu thủ bóng rổ LeBron James nổi tiếng cũng dành những lời có cánh: “A'ja Wilson là định nghĩa cho sự xuất sắc của phụ nữ da đen. Tôi rất biết ơn vì cô ấy đã truyền cảm hứng cho con gái tôi giống như cách tôi được truyền cảm hứng từ Michael Jordan và Ken Griffey Jr. vậy”.

Thuộc mảng giải trí, người được gọi tên là nam tài tử Leonardo DiCaprio với màn hóa thân ấn tượng trong phim “Trận chiến sau trận chiến” của đạo diễn Paul Thomas Anderson. Tác phẩm đã làm mưa làm gió phòng vé khi thu về hơn 200 triệu USD, và đang trên đường gặt hái hàng loạt giải thưởng ở mùa cuối năm, khi trở thành 1 trong 10 phim xuất sắc nhất năm qua do Viện phim Mỹ bầu chọn.

Bộ phim đen tối và phức tạp này đề cập đến những quyết định lưỡng nan về đạo đức bên cạnh các chủ đề về bạo lực và khủng bố. Tài tử “Titanic” được đánh giá cao không chỉ vì lăn xả trong các phân cảnh hành động, mà còn là cách bộc lộ nội tâm sâu thẳm của một người cha.

Chia sẻ về quyết định nhận vai này, DiCaprio cho biết mình rất hứng thú nhưng cũng cho rằng hãng phim đã rất mạo hiểm với một dự án vô cùng sáng tạo. Cuối cùng trái với dự đoán, nó đã thành công về mặt thương mại. Từng bị từ chối liên tục ở giải Oscar, nam tài tử là minh chứng cho việc không ngừng học hỏi, nỗ lực, và rất có thể với bộ phim này, anh sẽ một lần nữa cầm lên cúp vàng từng khá “vô duyên” với bản thân mình.

Sau cùng, “Hiện tượng đột phá của năm” đã được trao cho bộ phim khuấy đảo mùa hè “KPop Demon Hunters”. Sau thành công của phim điện ảnh “Parasite”, phim truyền hình “Squid Game”, giải Nobel Văn chương của Han Kang thì “KPop Demon Hunters” hơn bao giờ hết đang có cơ hội sẽ trở thành phim hoạt hình đầu tiên của xứ kim chi chiến thắng Quả cầu vàng, Grammy (đã được đề cử) và chắc suất đề cử ở Oscar năm sau.

Trong năm qua, bộ phim này đã trở thành tác phẩm được xem nhiều nhất mọi thời đại của Netflix, vượt xa ảnh hưởng mà “Frozen” đã từng làm được vào năm 2013. Tác phẩm xoay quanh nhóm nhạc nữ Huntr/x gồm Rumi, Mira và Zoey có nhiệm vụ bảo vệ thế giới khỏi những con quỷ ăn linh hồn người bằng âm nhạc. Có thể nói bản hit “Golden” cùng phong cách thời trang riêng biệt đã đưa bộ phim trở thành hiện tượng văn hóa toàn cầu, và một lần nữa minh chứng cho sự thành công của làn sóng Hallyu, khi đưa những đặc trưng của văn hóa Hàn Quốc như ma quỷ, nhạc Pop, văn hóa thần tượng… ra với thế giới.

Cũng như “Word of the year”, 5 tên tuổi được tạp chí TIME công bố mới đây cho thấy sự thống trị ngày càng sâu của trí tuệ nhân tạo, nhưng song song đó khi xã hội càng tiến lên, thì những giá trị là con người nhất lại được chú ý. Đó là sự linh hoạt của Neal Mohan, sự bền bỉ của A'ja Wilson, không ngừng đổi mới của Leonardo DiCaprio và các giá trị bản địa của “KPop Demon Hunters”.

Đoàn Tuấn Anh

Nguồn VNCA : https://vnca.cand.com.vn/doi-song-van-hoa/nhung-ai-dinh-hinh-the-gioi-suot-mot-nam-qua--i791657/