Những 'dòng chảy ngầm' trong quan hệ xuyên Đại Tây Dương

7 giờ trướcBài gốc

Trụ sở Ủy ban châu Âu ở Brussels, Bỉ. Ảnh: THX/TTXVN

Nhận định trên trang tin chinausfocus.com mới đây, Jade Wong, nghiên cứu viên cao cấp tại Viện Gordon & Leon cho rằng, mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương, nền tảng của trật tự thế giới thời hậu chiến, đang phải đối mặt với những thách thức đáng kể trong bối cảnh chuyển dịch của cục diện quốc tế. Mặc dù có vẻ ổn định trên bề mặt, các chuyên gia cảnh báo về những luồng mâu thuẫn tiềm ẩn có thể làm thay đổi sâu sắc tương lai của quan hệ Mỹ - châu Âu.

Chuyên gia Wong lưu ý, tháng 6 vừa qua chứng kiến ba sự kiện quan trọng: Hội nghị thượng đỉnh G7 tại Canada, Hội nghị thượng đỉnh NATO tại Hà Lan và Hội nghị thượng đỉnh EU tại Brussels, Bỉ. Đây là những dịp để các nhà lãnh đạo châu Âu tương tác với Tổng thống Mỹ Donald Trump sau khi ông trở lại Nhà Trắng, đồng thời đánh giá lại tình hình quan hệ xuyên Đại Tây Dương.

Trong bối cảnh trên, châu Âu hướng đến các hội nghị với hai mục tiêu chính: một là đảm bảo sự ủng hộ của Mỹ đối với Ukraine và thúc đẩy các biện pháp trừng phạt bổ sung đối với Nga, hai là giải quyết các căng thẳng thương mại song phương. Tuy nhiên, cuộc tấn công bất ngờ của Israel vào Iran ngay trước thềm hội nghị G7 đã khiến các nhà lãnh đạo châu Âu phải điều chỉnh lại chiến lược.

Để ứng phó với Tổng thống Trump, các nước châu Âu đã áp dụng ba chiến lược chính: Thứ nhất, tăng cường trách nhiệm quốc phòng: Tại Hội nghị thượng đỉnh NATO, các nước châu Âu công bố kế hoạch tăng chi tiêu quân sự lên 5% GDP, cam kết gánh vác trách nhiệm quốc phòng lớn hơn. Đổi lại, họ mong muốn chính quyền Trump công nhận cam kết phòng thủ tập thể của NATO.

Thứ hai, tạo đối thủ chung: Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen tại hội nghị thượng đỉnh G7 đã khéo léo chuyển hướng sự chú ý khỏi các tranh chấp thương mại nội bộ, tuyên bố: "Vấn đề chung lớn nhất của chúng ta bắt nguồn từ việc Trung Quốc gia nhập WTO vào năm 2001".

Thứ ba, có lập trường cứng rắn hơn: Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã có động thái khiến người đồng cấp Mỹ Trump "tức giận" khi thăm Greenland một ngày trước hội nghị G7.

Tuy nhiên, dường như chỉ chiến lược đầu tiên mang lại kết quả rõ ràng. Chính quyền Trump có vẻ không quan tâm đến việc lôi kéo châu Âu vào các vấn đề Trung Đông hay Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, và ông Trump cũng không chấp nhận cách châu Âu định hình các cường quốc ngoài phương Tây. Điển hình, ông thậm chí còn đề xuất đưa Nga và Trung Quốc vào nhóm G7, một động thái gây bất ngờ cho các đồng minh.

EU tự chủ hơn: Từ quốc phòng đến thương mại

Sau các hội nghị thượng đỉnh với Mỹ, EU đã triệu tập một hội nghị thượng đỉnh riêng để đánh giá kết quả. Mặc dù các nước châu Âu cam kết tăng chi tiêu quốc phòng, điểm yếu thực sự của họ nằm ở thị trường công nghiệp quân sự và cơ cấu chỉ huy phân mảnh – những vấn đề bắt nguồn từ việc EU thiếu một cơ cấu giống như "nhà nước có chủ quyền". Do đó, hội nghị thượng đỉnh EU đã tích cực thúc đẩy việc hội nhập và huy động năng lực quốc phòng của châu Âu.

EU cũng tái khẳng định sự ủng hộ đối với Ukraine bằng cách mời Tổng thống Volodymyr Zelensky tham dự cuộc họp và tuyên bố "EU sẽ tiếp tục cung cấp cho Ukraine hỗ trợ tài chính thường xuyên và có thể dự đoán được trong dài hạn". Những động thái này phản ánh quyết tâm của EU trong việc đảm nhận trách nhiệm an ninh khu vực, ngay cả khi đối mặt với sự hỗ trợ hạn chế từ Mỹ.

Đáng chú ý, hội nghị thượng đỉnh EU đã không triển khai vòng trừng phạt thứ 18 theo kế hoạch đối với Nga, một phần do chính quyền Trump vẫn tiếp tục phản đối việc trừng phạt Nga.

Về thương mại, các nhà lãnh đạo EU đã dành nhiều thời gian thảo luận về xung đột thương mại với Mỹ. Một nghị quyết của hội nghị thượng đỉnh EU đã nhấn mạnh rõ ràng nhu cầu củng cố ảnh hưởng toàn cầu của khối như một "đối tác đáng tin cậy, dễ dự đoán". Bà von der Leyen thậm chí còn đề xuất EU nên tìm hiểu về mối quan hệ chặt chẽ hơn với Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ Xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) như bước đầu tiên trong việc tái thiết trật tự thương mại toàn cầu. Điều này cho thấy châu Âu không có ý định thụ động trước những vấn đề thương mại gai góc với Mỹ.

Cuối cùng, hội nghị thượng đỉnh EU đã áp dụng cách tiếp cận thực dụng trong quan hệ với Trung Quốc, khác hẳn với giọng điệu cứng rắn hơn trước đó. Việc Trung Quốc vắng mặt trong các cuộc thảo luận về "hành động hỗn hợp" của Nga và sự hỗ trợ từ các quốc gia khác cho thấy EU đang linh hoạt trong chính sách đối ngoại để phù hợp với lập trường chưa rõ ràng của chính quyền Trump.

Triển vọng quan hệ xuyên Đại Tây Dương: Ổn định hay biến động ngầm?

Theo chuyên gia Wong, các nhà lãnh đạo châu Âu đang thận trọng duy trì mối quan hệ với chính quyền Trump, chủ yếu vì sự phụ thuộc của họ vào Mỹ về an ninh. Mặc dù các cuộc đàm phán kinh tế và thương mại xuyên Đại Tây Dương vẫn chưa kết thúc, quan hệ được kỳ vọng sẽ đạt được sự ổn định tương đối trong suốt nhiệm kỳ còn lại của ông Trump.

Tuy nhiên, với những gì trải qua dưới thời Tổng thống Trump, ảo tưởng mà giới tinh hoa châu Âu từng có về các vấn đề nội bộ của Mỹ đã tan vỡ. Họ chiều theo ý của chính quyền Trump chủ yếu để đạt được đòn bẩy ngoại giao và câu giờ cho quá trình chuyển đổi nội bộ. Trong sáu tháng qua, động lực quyền lực, bối cảnh công nghiệp và quan hệ của châu Âu với thế giới bên ngoài đã bắt đầu diễn ra những thay đổi sâu sắc.

Chính quyền Trump hoan nghênh những nỗ lực của châu Âu nhằm cải thiện khả năng cạnh tranh của mình và đảm nhận nhiều trách nhiệm quốc phòng hơn. Tuy nhiên, Mỹ đồng thời cũng đẩy châu Âu sang bên lề trong các vấn đề thế giới, đặc biệt là trong các vấn đề liên quan đến Trung Đông, Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và quan hệ với các cường quốc.

Kết quả là, ngay sau ba hội nghị thượng đỉnh trên, Tổng thống Pháp Macron đã có cuộc điện đàm đầu tiên sau ba năm với Tổng thống Nga Vladimir Putin để thảo luận về xung đột Ukraine và vấn đề hạt nhân Iran. Động thái này là một đòn phản công có tính toán nhắm vào Mỹ, thể hiện mong muốn mạnh mẽ của châu Âu muốn có một vị trí tại bàn đàm phán.

Tất cả những diễn biến này cho thấy rằng trong trật tự quốc tế đang thay đổi, mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương – mặc dù bề ngoài có vẻ ổn định – có thể sẽ trải qua những biến động ngầm trong những năm tới. Liệu sự ổn định hiện tại chỉ là vỏ bọc cho những rạn nứt sâu hơn, hay châu Âu sẽ tận dụng thời điểm này để khẳng định vai trò độc lập hơn trên trường quốc tế?

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/phan-tichnhan-dinh/nhung-dong-chay-ngam-trong-quan-he-xuyen-dai-tay-duong-20250715184735406.htm