Những huyền thoại bất tử bên dòng sông xanh Long Đại

5 giờ trướcBài gốc

Toàn cảnh Khu tưởng niệm tại bến phà II Long Đại. (Ảnh: Vietnam+)

Là địa điểm hứng chịu quả bom đầu tiên mà quân đội Mỹ thả trong chiến dịch leo thang bắn phá miền Bắc giai đoạn 1965-1972, bến phà Long Đại từng được mệnh danh như “tọa độ máu” tuyến đầu của đường Trường Sơn huyền thoại.

Trên “cán xoong” Long Đại

Trên bản đồ, Long Đại nằm trên đường 15 - con đường trọng yếu nối liền hậu phương miền Bắc với miền Nam, nhằm chi viện sức người, sức của cho chiến trường. Theo Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân Thiếu tướng Hoàng Kiền, nguyên Tư lệnh Binh chủng Công Binh, Phó Chủ tịch Hội Truyền thống Trường Sơn, chính vì có vị trí vô cùng then chốt như vậy, nên người Mỹ coi Long Đại là một “điểm nóng” đặc biệt cần phải “bóp nghẹt” bằng mọi giá.

“Chiến trường Trường Sơn như một cái xoong. Muốn vào được phải qua bến phà Long Đại. Cắt đứt được tuyến sông này thì toàn bộ chiến trường phía trong sẽ bị tắc hết,” Thiếu tướng Hoàng Kiền nói.

Lịch sử về sau ghi lại: Long Đại chính là nơi giặc Mỹ thả quả bom đầu tiên bắn phá miền Bắc và cũng là một trong những trọng điểm tấn công trong giai đoạn 7 năm tiếp theo. Trực tiếp tham gia lực lượng dân quân địa phương giai đoạn này, bà Phan Thị Diệp (xã Trường Ninh) vẫn nhớ tiếng máy bay rền vang trên bầu trời, tiếng bom bi nổ ầm ầm cả tuần không dứt. Có nhiều trường hợp bộ đội ta không may gặp nạn trên sông, chị em du kích đêm đêm lại chèo đò đi tìm. Lại có người lính chiến, đến tận lúc hy sinh vẫn tựa mình hiên ngang trên mâm pháo…

Thăm lại bến phà II Long Đại hôm nay… (Ảnh: Vietnam+)

“Nhưng, chúng tôi chẳng ai sợ hy sinh. Dân, quân tới từ nhiều miền vẫn hết mình với nhiệm vụ, với tinh thần: Xe chưa thông, nhà không tiếc; đường chưa thông chẳng tiếc máu xương,” bà Diệp hồi tưởng.

Có những cái chết hóa thành bất tử

Tới đầu năm 1971, nhằm giảm tổn thất, Long Đại được tách ra thành 2 nhánh: Phà I gần cầu và phà II cách đó chừng 500m về phía hạ lưu. Cùng thời điểm này, một đại đội thanh niên xung phong tỉnh Nghệ An được điều động tới thường trực cùng bộ đội công binh tại bến phà II để đảm bảo cho phà luôn thông suốt.

Cựu chiến binh Nguyễn Văn Phúng kể: Sáng sớm ngày 16/7, như lệ thường, nhóm thanh niên xung phong tỉnh Nghệ An tập họp, chào cờ và hát Quốc ca trước lúc ra mặt đường làm nhiệm vụ. Bất chợt, một loạt bom rải xuống khiến cả làng Long Đại chìm trong biển lửa. Dãy nhà nơi các anh chị sinh hoạt bốc cháy, khiến tất cả 15 trái tim đang tuổi thanh xuân vĩnh viễn nằm lại với đất mẹ.

Dù đã đổi thay, bến phà II Long Đại vẫn mang trong mình những ký ức hào hùng 53 năm về trước. (Ảnh: Vietnam+)

Trở lại mùa Xuân năm 1971. Tháng 4 cùng năm, từ quê lúa Thái Bình, chàng trai trẻ Vũ Thế Huyền đã cùng 134 thanh niên chung trang lứa khoác balo lên đường tham gia lực lượng thanh niên xung phong. Điểm đến của họ là Quảng Bình. Giữa năm 1972, cả đại đội được điều động về bến phà II Long Đại để thay thế cho đơn vị thanh niên xung phong tỉnh Nghệ An vừa gặp tổn thất nặng nề.

Ông Huyền kể: “Ngày 19/9/1972, tôi có nhiệm vụ trực ở bến phà. Nhưng sáng hôm ấy, anh Bùi Năng Đắc xin đổi cho bằng được. Tôi đồng ý và lên rừng, chặt cây làm hầm chữ A. Đến chiều, khi thuyền chở đá từ bờ Nam chuẩn bị cập bến thì bị máy bay trinh sát Mỹ phát hiện. Chúng bắn pháo khói vào bến phà 2 để máy bay cắt bom. 12 người đứng trên bờ vội chạy vào hai căn hầm chữ A trú ẩn”.

Bom đánh giữa hai căn hầm, khiến cả hai cùng đổ sập. Hơi bom khiến cây cối ngã đổ ràn rạt, còn mặt đất bị lõm sâu cả mét, đen ngòm và khét lẹt. “Chị Xuyền nằm gần cửa còn thở, đầu bê bết máu nhưng cũng chỉ cố được vài phút. 12 anh chị khác chết trong hầm do sức ép của bom. Ngoài ra còn 3 người ngoài sông hy sinh mà thi thể chẳng còn nguyên vẹn nữa. Đáng ra, nếu không đổi ca, người nằm lại phải là tôi chứ không phải anh Bùi Năng Đắc,” ông Huyền kể.

Cựu chiến binh Vũ Thế Huyền. (Ảnh: Vietnam+)

Khi đau thương chưa kịp nguôi ngoai, 4 ngày sau, Mỹ lại ném bom xuống bến phà khiến anh Trần Mạnh Hà hy sinh. Sau 2 đợt rải bom, Đại đội C130 đã mất đi tổng cộng 16 người, gồm 7 nữ, 9 nam, đều có quê quán Kiến Xương, Thái Bình. Các anh chị đã mãi mãi hóa thân từng dòng sông, bến nước ở độ tuổi rực rỡ nhất của thanh xuân…

Ghi nhận sự hy sinh anh dũng của lực lượng thanh niên xung phong, đặc biệt là 16 người con quê lúa đã ngã xuống tại Bến phà Long Đại, nhiều năm qua, chính quyền địa phương luôn quan tâm công tác đầu tư, tôn tạo di tích. Năm 2012, Nhà bia tưởng niệm 16 thanh niên xung phong được khánh thành; đến tháng 10/2016, địa danh này được công nhận là di tích lịch sử cấp tỉnh.

Tháng 4/2025, với sự đồng hành của Tập đoàn T&T Group cùng nhiều doanh nghiệp và cá nhân, dự án nâng cấp, tôn tạo Khu di tích lịch sử Bến phà II Long Đại chính thức được khởi công. Sau hơn 4 tháng triển khai khẩn trương, công trình đã hoàn thành với tổng mức đầu tư gần 20 tỷ đồng. Đặc biệt, ngày 9/9 vừa qua, Khu di tích đã được nâng hạng, chính thức trở thành Di tích lịch sử cấp quốc gia.

Người trẻ hiện nay luôn biết ơn sự hy sinh của các thế hệ đi trước. (Ảnh: Vietnam+)

Tại bến phà Long Đại, Chương trình “Lời tri ân - Dòng sông Hoa lửa” được tổ chức ngày 18/9, với những khoảnh khắc giàu cảm xúc, như lời biết ơn sâu sắc gửi đến các anh hùng liệt sĩ đã hy sinh vì sự nghiệp giải phóng dân tộc, đồng thời lan tỏa truyền thống cách mạng, khơi dậy lòng tự hào dân tộc cho thế hệ trẻ hôm nay và mai sau.

Sự kiện do Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Trị và Đài Truyền hình Việt Nam tổ chức với sự chung tay, đồng hành của Tập đoàn T&T Group và Ngân hàng SHB là minh chứng rõ nét về truyền thống uống nước nhớ nguồn, tri ân và tiếp nối ý chí kiên cường của thế hệ đi trước đến tương lai.

53 năm sau trận bom đau thương trên bến phà cũ, cùng các đồng đội C130, cựu binh Vũ Thế Huyền lại chầm chậm dạo bước bên triền sông xưa, ngắm nhìn khu di tích mới khang trang, bề thế. Người lính 71 tuổi chẳng thể nhớ mảnh đất này đã gánh chịu mấy ngàn trận bom; cũng chẳng nhớ mặt, gọi tên hết những người đã nằm lại.

Nhưng ông biết, tọa độ lửa bên dòng sông xanh này chính là nơi thử thách tận cùng ý chí con người. Bom vừa rơi, những người lính lại lao vào cứu hàng, cứu phà. Đồng đội vừa ngã xuống, sẽ lại có người nối bước tiến lên. Bằng xương máu, bằng tuổi trẻ, họ đã biến bến phà thành trận địa, biến ý chí thành sức mạnh để giữ cho huyết mạch giao thông Bắc-Nam không ngừng chảy./.

(Vietnam+)

Nguồn VietnamPlus : https://www.vietnamplus.vn/nhung-huyen-thoai-bat-tu-ben-dong-song-xanh-long-dai-post1063945.vnp