Những món ăn, mâm cỗ cúng ngày Rằm

4 giờ trướcBài gốc

Nếu như mâm cỗ của người miền xuôi luôn đầy đủ các món truyền thống, thì mâm cỗ rằm tháng Bảy của người Tày, Nùng cũng phong phú, đủ đầy với nhiều món ăn độc đáo. Tất cả được chuẩn bị chỉn chu, từ món mặn đến món chay, từ bánh trái đến rượu nếp, phản ánh sự khéo léo và lòng thành kính của gia chủ. Mỗi món ăn đều mang một ý nghĩa riêng, góp phần làm nên giá trị tinh thần của ngày lễ.

Mâm cỗ được chuẩn bị cho ngày Rằm tháng bảy.

Mâm cỗ Tết rằm tháng Bảy của người Tày, Nùng ở Cao Bằng là một bức tranh ẩm thực tinh tế, nơi hương vị của đất trời hòa quyện với tình người miền non nước. Trong đó, thịt vịt là món ăn “linh hồn” trong mâm cỗ, theo truyền thuyết, con vịt được người Tày, Nùng coi là con vật thiêng trong tâm linh, là vị sứ giả của mường trần gian với mường trời. Vì con vịt đó có công cõng gà trống vượt biển (khảm hải) đi cống sứ mường trời vào ngày rằm tháng Bảy hằng năm. Vịt trở thành cầu nối để người Tày, Nùng gửi gắm lòng thành cầu mong đất trời, thần linh sẽ phù hộ cho gia đình, xóm làng mưa thuận gió hòa, không thiên tai, hạn hán, lũ lụt, mùa màng bội thu... Do đó, trên mâm cỗ Tết Rằm tháng Bảy có rất nhiều món ăn được chế bến từ vịt, như: Thịt vịt quay mác mật, canh vịt, thịt vịt xào măng chua… tạo nên món ăn đặc trưng đã đi vào ca dao, tục ngữ của người Tày, Nùng khi nói về Tết Rằm tháng Bảy, đó là “Bươn Chiêng kin nựa cáy, bươn Chất kin nựa pết” (Tạm dịch: Tết tháng Giêng ăn thịt gà, Tết tháng Bảy ăn thịt vịt).

Ăn kèm với món canh vịt có món bún cũng là món ăn không thể thiếu trong Tết rằm tháng Bảy của người Tày, Nùng ở Cao Bằng. Những sợi bún trắng, mềm được làm hoàn toàn bằng tay từ gạo nếp, qua quá trình nhồi, cán và luộc tỉ mỉ, mang hương vị tinh khiết, mộc mạc nhưng giàu chất truyền thống. Ngoài ra bún còn mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc: tượng trưng cho sự đoàn kết, no đủ và hướng về tổ tiên. Trên mâm cỗ, bún được xếp thành từng bó nhỏ, gọn gàng, thể hiện sự trang trọng và tôn kính, là cầu nối giữa thế hệ hiện tại và tổ tiên, thể hiện ước mong bình an, sức khỏe và may mắn cho cả gia đình trong tháng Vu Lan. Ngoài ra còn có các món ăn truyền thống khác, như: chả lá lốt, măng khô, sườn om, giò, miến dong... cùng các loại trái cây theo mùa: nhãn, thanh long, lê ta… càng làm cho mâm cỗ thêm phần thịnh soạn và mang đậm hương vị núi rừng độc đáo.

Cách bày biện mâm cỗ cũng mang nhiều lớp ý nghĩa. Vịt được đặt ở trung tâm, các món khác xếp thành vòng tròn, gợi hình ảnh vầng trăng tròn đầy trong đêm rằm, biểu tượng của sự đoàn viên, no đủ. Sau khi hương khói nghi ngút lan tỏa khắp gian nhà sàn, chủ nhà khấn mời tổ tiên về hưởng lộc, cầu cho mùa màng thuận lợi, bản làng yên vui. Theo phong tục, ngày rằm, bà con thường tránh việc nặng nhọc, dành thời gian nghỉ ngơi, sum họp. Bữa cơm sau lễ cúng vì thế không chỉ là bữa ăn gia đình, mà còn là dịp để gắn kết tình thân, để con cháu nghe chuyện cũ, học cách gói bánh, bày mâm cỗ từ cha mẹ, ông bà.

Những chiếc bánh gai đen óng, thơm dẻo.

Song hành cùng vịt quay, bánh gai cũng là một món ăn truyền thống không thể thiếu. Những chiếc bánh được gói trong lá chuối xanh, mang hương vị đặc trưng. Người làm bánh chọn loại nếp dẻo thơm, đồ chín rồi giã nhuyễn, trộn với lá gai xay mịn để tạo thành màu đen óng ả đặc trưng. Bên trong, nhân bánh gồm đỗ xanh nghiền mịn trộn cùng thịt mỡ thái nhỏ, dừa nạo và đường. Khi hấp chín, bánh tỏa hương thơm ngọt bùi, vị béo ngậy, ăn một lần khó quên. Không chỉ có bánh gai, bánh rợm cũng hiện diện trên mâm cỗ. Bánh rợm được làm từ gạo nếp giã nhuyễn, nhân thường là đỗ xanh, thịt mỡ hoặc nhân đường. Hình dáng tròn đầy của bánh được ví như sự viên mãn, đủ đầy, thể hiện ước nguyện về một cuộc sống trọn vẹn, hạnh phúc.

Mâm cỗ rằm tháng Bảy thường được chuẩn bị công phu, đầy đủ cả mặn, chay, bánh trái, đặc biệt vẫn không thể thiếu sự kết hợp của vịt quay và bún, các loại trái. Tùy theo điều kiện của từng nhà, mâm cỗ có thể phong phú hơn hoặc giản dị hơn, song đều toát lên sự tươm tất, chỉn chu. Các món ăn được chế biến từ những sản vật đặc trưng của vùng núi, mang hương vị riêng biệt mà chỉ người dân Cao Bằng mới có thể cảm nhận trọn vẹn, thể hiện sự sung túc, đủ đầy và lòng thành kính của con cháu đối với ông bà tổ tiên.

Ông Đàm Đàn (Xã Đoài Dương) cho biết: Để chuẩn bị cho ngày rằm, gia đình tôi vẫn giữ nếp xưa: tất cả món ăn đều được tự tay làm, từ những chiếc bánh gai, bánh rợm dẻo thơm đến sợi phở, sợi bún tươi. Ngay từ sáng sớm ngày 14 âm lịch, cả nhà đã tất bật sửa soạn mâm cỗ dâng lên tổ tiên. Trên mâm không thể thiếu gà luộc vàng ươm, vịt quay thơm lừng, thịt lợn đậm đà, cùng các loại bánh truyền thống gắn bó bao đời. Nhiều gia đình còn bày thêm hoa quả tươi, rượu nếp, tạo nên mâm cỗ vừa trang trọng vừa ấm cúng. Việc tự tay chuẩn bị không chỉ làm mâm cỗ thêm trọn vẹn, mà còn để con cháu hiểu rằng mỗi món ăn đều chứa đựng tình cảm, công sức và niềm kính trọng đối với tổ tiên.

Các thế hệ trong gia đình quây quần đầm ấm bên mâm cỗ ngày rằm tháng Bảy.

Chính khoảnh khắc sum họp bên mâm cơm rằm tháng Bảy đã làm nên giá trị tinh thần sâu sắc. Mỗi món ăn là một câu chuyện, một lời nhắn gửi về tình cảm dành cho cha mẹ, ông bà; là đạo lý uống nước nhớ nguồn; là khát vọng về một mùa màng bội thu. Con cháu dù đi xa, đến ngày này cũng thường trở về sum vầy, cùng nhau dâng lễ, thắp nhang tưởng nhớ người đã khuất, rồi thưởng thức những món ăn truyền thống chan chứa tình thân.

Ngày nay, dù nhịp sống hiện đại mang đến nhiều đổi thay, nhưng người dân Cao Bằng vẫn giữ trọn nếp xưa trong việc chuẩn bị những món ăn và mâm cỗ rằm tháng Bảy. Mỗi món ăn không chỉ gói trong đó hương vị núi rừng mà còn chứa đựng tinh hoa văn hóa, là minh chứng sống động cho sự khéo léo, cần mẫn và tình cảm của con người nơi đây. Chính qua việc bảo tồn và truyền dạy cho thế hệ trẻ cách làm bánh, cách chế biến món ăn, người Tày, Nùng đã gìn giữ được ký ức cộng đồng và bản sắc dân tộc. Nhờ vậy, mỗi mùa rằm tháng Bảy, hương vị quê hương vẫn vẹn nguyên, gắn kết con người với cội nguồn, khẳng định sức sống bền bỉ của ẩm thực vùng cao luôn phong phú, đậm đà và vẹn nguyên.

Thúy Mai - Phùng Đào

Nguồn Cao Bằng : https://baocaobang.vn/nhung-mon-an-mam-co-cung-ngay-ram-3180106.html