Ngày 3/11, mưa vẫn chưa dứt. Tại hồ Kẻ Gỗ (xã Cẩm Duệ), anh Nguyễn Quốc An, Trạm trưởng Trạm đầu mối - Công ty TNHH MTV Thủy lợi Nam Hà Tĩnh, vừa kết thúc ca trực đêm. Giọng anh khàn đặc vì suốt nhiều tiếng liền phải trao đổi liên tục qua điện thoại với các điểm quan trắc.
Hồ chứa nước Kẻ Gỗ đang xả với lưu lượng 200m3/s.
"Tổ chúng tôi có 21 người, chia thành 3 ca, làm việc luân phiên 24/24h. Cứ mỗi tiếng phải đo mực nước, lượng mưa, báo cáo về trung tâm điều hành để điều chỉnh độ mở van xả cho phù hợp", anh An nói.
Hồ Kẻ Gỗ là công trình thủy lợi lớn nhất Hà Tĩnh có dung tích hơn 300 triệu m³, gồm một đập chính và 10 đập phụ, đảm nhiệm tưới tiêu cho hơn 21.000ha đất nông nghiệp thuộc vùng Cẩm Xuyên, Thạch Hà và TP Hà Tĩnh cũ. Đây cũng là "lá chắn" quan trọng chống lũ cho hạ du sông Ngàn Mọ, Rào Cái.
Khi mưa lớn kéo dài, khối lượng nước đổ về hồ tăng nhanh. Lúc cao điểm, lưu lượng về hồ đạt hàng nghìn m³/giây. Anh em trực vận hành phải liên tục theo dõi, tính toán, vừa xả lũ đảm bảo an toàn công trình, vừa hạn chế tối đa ngập cho vùng hạ du.
Thời tiết mưa lớn khiến công việc của cán bộ tại hồ chứa nước lớn vất vả hơn.
"Cứ mưa là cả tổ xác định không ai về nhà. Có anh nhà ngập, gọi điện nghe vợ khóc cũng chỉ biết động viên, ráng chịu, xong đợt lũ anh về. Đêm nằm lại ở trạm, nhìn màn hình mực nước dao động liên tục, chẳng ai chợp mắt được", anh An chia sẻ.
Không chỉ Kẻ Gỗ, tại hồ Sông Trí, 8 công nhân của Trạm đầu mối Kim Sơn cũng đang trắng đêm canh lũ. Ông Nguyễn Hà Sáng, Trạm trưởng, cho biết toàn trạm duy trì trực 100% quân số.
"Mỗi tiếng một lần, anh em phải ghi nhận mực nước, đo lượng mưa, tính toán lượng đến rồi lượng xả rồi báo về công ty. Lũ mà về nhanh là phải thao tác ngay, không được chậm một phút", ông Sáng nói.
Cán bộ trạm Kẻ Gỗ đang vận hành tràn Dốc Miếu.
Địa hình hồ Sông Trí nằm gần khu dân cư, nên áp lực càng lớn. Chỉ cần sai lệch nhỏ trong vận hành, nước tràn qua đập phụ hoặc cửa xả là có thể ảnh hưởng đến hàng nghìn hộ dân phía hạ du.
"Cực nhất là những đêm mất điện. Mấy năm nay trạm biến áp của hồ bị cháy, chưa được sửa. Mưa to, sấm sét là phải dùng máy phát dự phòng. Có hôm bão gió thổi mạnh, máy bị tắt, anh em phải đội mưa ra nổ máy lại giữa đêm", ông Sáng nói thêm, giọng pha chút lo lắng.
Theo Công ty Thủy lợi Nam Hà Tĩnh, toàn tỉnh hiện có hơn 360 hồ chứa lớn nhỏ, trong đó 20 hồ dung tích trên 1 triệu m³. Khi có mưa lớn, các trạm đầu mối đều kích hoạt chế độ trực tăng cường, phối hợp chặt chẽ với Ban Chỉ huy PCTT&TKCN tỉnh và chính quyền địa phương.
Ông Phan Viết Liệu, Phó giám đốc Công ty, cho biết: "Những ngày cao điểm, mỗi hồ đều có người trực 24/24h, theo dõi mực nước, báo cáo về trung tâm. Cán bộ kỹ thuật cũng được phân công ứng trực tại hiện trường để sẵn sàng xử lý sự cố đột xuất. Với các hồ lớn như Kẻ Gỗ, Sông Trí, Bộc Nguyên, mọi thao tác đều phải được phê duyệt và giám sát kỹ".
Theo ông Liệu, thời điểm này, một số xã vùng hạ du ngập sâu do hệ thống thoát nước yếu, hai con sông Rào Cái và Ngàn Mọ bị bồi lắng, trong khi nhiều công trình hạ tầng, cầu cống làm cản dòng chảy khiến nước chậm thoát.
"Tới đây, dự kiến sẽ triển khai dự án làm máng tiêu thoát nước dài khoảng 50 m qua kênh chính của hồ Kẻ Gỗ, giúp tiêu bớt nước về vùng hạ du; đồng thời xây dựng hệ thống dẫn tiêu từ đập xả tràn ra khu vực Thạch Hà cũ để giảm ngập cho hạ du", ông Liệu cho biết.
Ngoài nhiệm vụ chuyên môn, những người gác lũ còn là "tai mắt" tại thực địa. Họ phối hợp với công an, dân quân địa phương tuần tra, cảnh giới người dân không lại gần khu vực xả lũ, bảo vệ an toàn công trình. Sau mỗi đợt mưa lũ, họ lại trở về với công việc kiểm tra thân đập, xả cặn, khơi thông kênh mương.
Hà Vũ