Những nhân tố quyết định hòa bình châu Âu

13 giờ trướcBài gốc

Hội nghị thượng đỉnh giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Mỹ Donald Trump diễn ra ngày 15-8 tại Căn cứ Liên hợp Elmendorf-Richardson ở TP Anchorage (bang Alaska, Mỹ), được giới quan sát đánh giá là một trong những cuộc gặp trực tiếp quan trọng nhất giữa hai cường quốc kể từ khi xung đột Ukraine bùng phát.

Nga, Mỹ và thượng đỉnh Trump-Putin

Theo đài RT, thượng đỉnh Trump-Putin không chỉ tập trung vào vấn đề Ukraine, mà còn bao trùm các chủ đề then chốt về an ninh toàn cầu, kiểm soát vũ khí chiến lược và triển vọng hợp tác song phương trong bối cảnh quan hệ Washington-Moscow đang căng thẳng.

Thượng đỉnh Trump-Putin bắt đầu lúc 11 giờ 30 phút trưa 15-8 theo giờ địa phương (tức 2 giờ 30 phút sáng 16-8, theo giờ Việt Nam) theo hình thức gặp mặt trực tiếp 1-1, có phiên dịch viên. Tiếp đó là phiên đàm phán mở rộng với phái đoàn hai bên và bữa trưa làm việc.

Tổng thống Mỹ Donald Trump (trái) và Tổng thống Nga Vladimir Putin. Ảnh: THE NEW YORK TIMES

Về thành phần phái đoàn, phía Nga có các đại diện ngoại giao, quốc phòng, kinh tế và an ninh tháp tùng Tổng thống Putin. Đoàn tháp tùng Nga gồm Ngoại trưởng Sergey Lavrov, Bộ trưởng Quốc phòng Andrey Belousov, Bộ trưởng Tài chính Anton Siluanov và đặc phái viên kinh tế Kirill Dmitriev. Phái đoàn Mỹ tháp tùng Tổng thống Trump có Phó Tổng thống J.D. Vance, Ngoại trưởng Marco Rubio, Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent, Đặc phái viên Steve Witkoff.

Ưu tiên của Mỹ tại hội nghị thượng đỉnh lần này là tiếp tục con đường ngoại giao nhằm tìm kiếm một lệnh ngừng bắn bền vững ở Ukraine. Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio nhấn mạnh hội nghị Alaska là “bước khởi đầu cần thiết”. Nhà Trắng lưu ý các biện pháp cứng rắn hơn, bao gồm mở rộng trừng phạt, “vẫn nằm trên bàn” nhưng chưa được kích hoạt, nhằm giữ dư địa cho đàm phán, theo đài Fox News.

Về phía Nga, khi đánh giá về tầm quan trọng của thượng đỉnh Trump-Putin, đặc phái viên Kirill Dmitriev coi đây là cơ hội “tái khởi động quan hệ Nga-Mỹ”, đặc biệt trong lĩnh vực hợp tác kinh tế. Đáng chú ý, ông Putin gần đây cũng bày tỏ hy vọng có thể tiến tới các thỏa thuận kiểm soát vũ khí tấn công chiến lược mới với Mỹ.

Không chỉ đối với quan hệ song phương Moscow-Washington, Thủ tướng Đức Friedrich Merz cũng nhấn mạnh hội nghị thượng đỉnh Trump-Putin là "cơ hội lịch sử" để chấm dứt cuộc chiến lớn nhất châu Âu kéo dài hơn 3 năm rưỡi qua.

Chuyên gia phân tích quân sự Michael Clarke nói với Sky News rằng hội nghị thượng đỉnh “dù không tạo ra hòa bình, nhưng có thể dẫn tới một lệnh ngừng bắn lập tức nếu ông Putin chịu linh hoạt”. Một lệnh ngừng bắn dọc tuyến đầu, kèm những bước rút quân tối thiểu từ cả hai phía, sẽ là thay đổi mang tính “cấu trúc” và là “kết quả đáng kinh ngạc”.

Vai trò Ukraine, châu Âu thế nào?

Tổng thống Ukraine - ông Volodymyr Zelensky nhiều lần khẳng định Kiev sẽ không nhượng lại khu vực Donbass cho Nga, cảnh báo rằng việc từ bỏ vùng đất này sẽ mở đường cho Moscow gia tăng sức ép an ninh đối với Ukraine. Ông Zelensky nhấn mạnh rằng để đạt được hòa bình, trước tiên cần đạt được lệnh ngừng bắn, sau đó mới đến các đảm bảo an ninh thực chất, và rằng Ukraine cùng các đồng minh châu Âu chỉ mong một điều: hòa bình ở Ukraine, hòa bình ở châu Âu, theo tờ The Kyiv Independent.

Sau cuộc họp trực tuyến ngày 13-8 với lãnh đạo châu Âu và Tổng thống Trump, ông Zelensky cho biết các bên thống nhất nhiều nội dung mang tính quyết định. Đó là, mọi vấn đề về Ukraine phải bàn trực tiếp với Kiev, kèm ngừng bắn; bảo đảm an ninh đáng tin cậy; Nga không được phủ quyết triển vọng vào NATO, EU; tăng trừng phạt nếu sau 15-8 không có ngừng bắn; coi ngừng bắn ngay lập tức là chủ đề chính tại thượng đỉnh Trump-Putin.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky trao đổi với Thủ tướng Anh Keir Starmer tại thủ đô London ngày 14-8. Ảnh: Ben Stansal/ POOL/AFP

Đến ngày 14-8, ông Zelensky có thêm cuộc trao đổi với Thủ tướng Anh Keir Starmer tại thủ đô London. Hai bên trao đổi về các bảo đảm an ninh cũng như những kịch bản sau hội nghị thượng đỉnh Trump-Putin. Ông Zelensky cho biết đã bàn chi tiết về các mô hình an ninh hiệu quả nếu Mỹ buộc được Nga tham gia vào một tiến trình ngoại giao thực chất, đồng thời khẳng định Ukraine sẽ vẫn vững vàng bất kể tình hình diễn biến ra sao.

Nhiều lãnh đạo châu Âu nhiều ngày qua cũng tái khẳng định ủng hộ Ukraine. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Ngoại trưởng Ý Antonio Tajani đều nhấn mạnh rằng Kiev phải có mặt tại bàn đàm phán, ngừng bắn là điểm khởi đầu, mọi vấn đề lãnh thổ do chính Tổng thống Zelensky quyết định và EU cần tham gia tiến trình hòa bình.

Tổng thống Trump từng bày tỏ kỳ vọng rằng, nếu thượng đỉnh Trump-Putin diễn ra thuận lợi, nó sẽ mở đường cho một cuộc gặp tiếp theo giữa ông Putin và ông Zelensky, với khả năng có sự tham gia của các lãnh đạo châu Âu.

Giới quan sát nhận định, tuyên bố này nhấn mạnh vai trò then chốt của Ukraine và châu Âu trong tiến trình hòa bình. Lời ông Trump cũng cho thấy một hội nghị như vậy sẽ mang ý nghĩa “cực kỳ quan trọng” khi nhiều khả năng trở thành tâm điểm cho các cuộc thương lượng về thỏa thuận chấm dứt chiến tranh, bao gồm cả vấn đề trao đổi lãnh thổ.

Chuyên gia John E. Herbst - Giám đốc cấp cao Trung tâm Á-Âu thuộc Viện nghiên cứu Hội đồng Đại Tây Dương - lưu ý về vai trò không nên bị bỏ qua của châu Âu đối với hòa bình khu vực. Theo ông, không nên phớt lờ tiếng nói của các quốc gia bị ảnh hưởng mà cụ thể là Ukraine (trực tiếp) và châu Âu (gián tiếp). Ông nhấn mạnh nếu Washington và Moscow đạt thỏa thuận trước rồi mới báo cho Kiev cùng các nước châu Âu, tiến trình hướng tới một nền hòa bình bền vững có thể trở nên phức tạp hơn nhiều, theo trang Atlantic Council.

Chia sẻ quan điểm này, bà Tressa Guenov - nghiên cứu viên cấp cao tại Trung tâm Chiến lược và An ninh Scowcroft - cho rằng châu Âu vừa có lợi ích chiến lược, vừa mang trách nhiệm trực tiếp với khu vực, nên tiếng nói của các nước này không thể bị bỏ qua.

Bà lưu ý rằng ngoài vấn đề lãnh thổ của Ukraine, xung đột Moscow-Kiev còn gắn với những mối lo sống còn của châu Âu: phản ứng của Nga trước việc Mỹ và NATO tiếp tục vũ trang cho Kiev, hay khả năng triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình châu Âu trên lãnh thổ Ukraine.

Như vậy, dù kết quả của thượng đỉnh Trump-Putin ra sao, giới quan sát cho rằng một nền hòa bình bền vững cho châu Âu vẫn đòi hỏi phải tính đến vai trò và lợi ích của Ukraine cùng các quốc gia châu Âu.

Liệu có nhượng bộ?

Bàn về chuyện nhượng bộ, giới quan sát cho biết rất khó để hai bên Nga-Ukraine chấp nhận “mất đất”. Tuy nhiên cũng có một số viễn cảnh được cho là khả dĩ nhất.

Nhìn vào cục diện chiến trường, Moscow tập trung vào 4 tỉnh của Ukraine gồm Luhansk và Donetsk (khu vực Donbass), Zaporizhia và Kherson. Lực lượng Moscow hiện kiểm soát gần như toàn bộ Luhansk, song khoảng 30% diện tích ba tỉnh còn lại vẫn do Ukraine nắm giữ và đang bị tranh chấp quyết liệt.

Ông Matthew Savill, giám đốc bộ phận khoa học quân sự tại viện nghiên cứu RUSI, nói với hãng tin Sky News rằng Ukraine có thể muốn “cân bằng lại” ở phía bắc bằng cách đẩy lùi các mũi tiến công của Nga tại Sumy và gần Kharkiv, nhưng quan trọng hơn cả là giành lại quyền kiểm soát Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhia, xét đến tầm quan trọng của cơ sở này đối với nhu cầu điện năng của Ukraine.

Tuy gần đây xuất hiện các thông tin về thỏa hiệp như việc Ukraine sẵn sàng xem xét khả năng ngừng bắn trên không với Nga, song dường như chấp nhận "nhượng" đất ở Donbass cho Moscow là câu chuyện xa vời.

Tuy nhiên, giới quan sát cho rằng cũng có khả năng Nga sẽ chấp nhận rút khỏi phần lãnh thổ thuộc tỉnh Kherson mà họ đang kiểm soát. Theo chuyên gia quân sự Michael Clarke, việc giành lại nhà máy điện hạt nhân là “khả thi”, song Nga nhiều khả năng sẽ kiên quyết duy trì hành lang trên bộ nối với Crimea. Điều này đồng nghĩa các thành phố Mariupol và Melitopol sẽ vẫn nằm trong tay Nga.

DƯƠNG KHANG

Nguồn PLO : https://plo.vn/video/nhung-nhan-to-quyet-dinh-hoa-binh-chau-au-post865772.html