Tết Âm lịch, còn gọi là Tết Nguyên đán hay Tết cổ truyền, là dịp lễ quan trọng và thiêng liêng nhất trong văn hóa Việt Nam. Dù thời gian trôi qua với nhiều biến đổi, những phong tục Tết truyền thống vẫn được gìn giữ và truyền lại qua bao thế hệ, trở thành niềm tự hào của dân tộc.
Những phong tục truyền thống trong dịp Tết âm lịch của người Việt
Thăm mộ tổ tiên là một truyền thống rất ý nghĩa của người Việt, trước dịp Tết đến, con cháu sẽ tập trung đông đủ cùng nhau dọn dẹp, sửa sang nơi an nghỉ, cũng như đốt vàng mã cho người đã khuất. Đây không chỉ là nghi lễ mang ý nghĩa tâm linh, mà còn là dịp để thể hiện lòng biết ơn, kính trọng trọn đạo hiếu với ông bà tổ tiên.
Lễ cúng ông Công ông Táo ngày 23 tháng Chạp là nghi thức quan trọng của người Việt trước Tết. Mỗi gia đình chuẩn bị mâm cơm, cá chép, quần áo và tiền vàng để tiễn Táo Quân về trời. Theo quan niệm dân gian, đây là lúc các vị thần bếp lên chầu Ngọc Hoàng, mọi việc trong một năm qua của gia chủ, thể hiện niềm tin tâm linh và giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.
Mỗi độ Tết đến xuân về, bánh chưng xanh, bánh tét tròn lại xuất hiện như những biểu tượng quen thuộc của Tết Âm lịch Việt Nam. Tùy từng gia đình, việc gói bánh chưng thường được thực hiện từ ngày 23 tháng Chạp đến 29 Tết, để trưng bày mâm cỗ, làm quà biếu họ hàng, người thân. Bánh chưng ngày Tết mang ý nghĩa sâu sắc, khẳng định nét đẹp văn hóa ngàn đời của dân tộc Việt.
Gia đình cùng nhau quây quần bên nhau trong dịp Tết Nguyên Đán
Chơi hoa và bày mâm ngũ quả là phong tục quen thuộc của người Việt. Ở miền Bắc, hoa đào khoe sắc hồng, còn miền Nam rực rỡ với hoa mai vàng, biểu trưng cho may mắn và hạnh phúc. Trên bàn thờ, mâm ngũ quả với năm loại quả tượng trưng cho ngũ hành, thể hiện lòng thành kính với tổ tiên và ước nguyện một năm mới sung túc, an khang và thịnh vượng.
Chiều 30 Tết, mâm cơm tất niên là nghi lễ không thể thiếu trong mỗi gia đình Việt. Sau khi dâng lên tổ tiên, mọi người cùng sum họp, quây quần bên mâm cơm, tiễn năm cũ và đón năm mới trong tiếng cười nói rộn ràng. Khi thời khắc giao thừa điểm, cả nhà cùng ngắm pháo hoa, chúc Tết và gửi gắm ước vọng bình an, may mắn, thịnh vượng cho năm mới.
Theo quan niệm dân gian, xông đất đầu năm là nghi lễ mở đầu cho năm mới may mắn và thịnh vượng. Sau giao thừa, người đầu tiên bước vào nhà được xem là mang phúc khí, tài lộc đến cho gia chủ, nên thường được chọn là người hợp tuổi, vui vẻ, tốt tính. Phong tục này thể hiện ước mong bình an, phát đạt, đồng thời gắn kết tình thân và gửi trao lời chúc tốt đẹp trong ngày đầu xuân.
Những ngày đầu năm, người Việt đi chúc Tết họ hàng, bạn bè để gửi lời chúc an khang, hạnh phúc. Con cháu chúc thọ ông bà, cha mẹ và nhận lì xì đỏ - biểu tượng may mắn, tài lộc. Theo truyền thống “Mùng một Tết cha, mùng hai Tết mẹ, mùng ba Tết thầy”, mọi người trao nhau lời chúc tốt lành, thể hiện tình thân và đạo lý uống nước nhớ nguồn.
Đi lễ chùa đầu năm là phong tục đẹp của người Việt, người người, nhà nhà cùng nhau đến chùa để thành tâm dâng lễ, cầu an, cầu phúc, thể hiện lòng kính ngưỡng Đức Phật. Đây vừa là hoạt động mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc, vừa là gửi gắm ước mong về một năm mới bình an, may mắn và tràn đầy tài lộc.
Dù cuộc sống hiện đại có nhiều đổi thay, những phong tục ngày Tết cổ truyền vẫn luôn được trân trọng và lưu truyền, trở thành sợi dây kết nối quá khứ - hiện tại, nuôi dưỡng giá trị văn hóa và tinh thần đoàn viên của dân tộc Việt Nam.
Thanh Huyền